Dağlık Karabağ ve çevresindeki illeri Ermenistan'ın işgalinden kurtarmak için 27 Eylül'de operasyon başlatan Azerbaycan ordusu, 44 gün süren savaşta hem topraklarını kurtardı hem de Ermenistan ordusuna büyük darbe vurdu. Azerbaycan ordusu, operasyonun ilk gününden itibaren hem karadan yaptığı atışlarla hem de hava unsurlarıyla Ermenistan ordusuna yoğun saldırılar düzenledi.
Savaştan sonra Ermenistan'ın üst rütbeli askerlerinin yaptığı açıklamalara bakıldığında, operasyonun ilk 4 gününde Ermenistan ordusunda dağılma eğilimi belirdiği, Azerbaycan ordusuyla baş edemeyeceklerinin anlaşıldığı ve bunun da Başbakan Nikol Paşinyan'a rapor edildiği ortaya çıktı.
İşgal dönemi boyunca, savunma hatlarını kalın beton duvarlarla kuran Ermenistan ordusuna en büyük zararı Azerbaycan'ın envanterinde yer alan Türk yapımı SİHA'lar ile kamikaze İHA'lar verdi. Azerbaycan Savunma Bakanlığı savaşın ilk gününden son gününe kadar Ermenistan'ın pahalı silahlarının hava unsurlarıyla imha edilmesine ilişkin görüntüleri paylaştı. Tüm dünya, Azerbaycan'ın modern bir savaş yürütmesini dakika dakika izledi.
Azerbaycan'ın topraklarını peş peşe işgalden kurtarmasıyla Erivan yönetiminin imzalamak zorunda kaldığı ateşkesle Ermenistan ordusunun kayıpları daha net anlaşıldı. Çatışmaların yaşandığı bölgelerde neredeyse adım başı Ermenistan ordusuna ait silahların demir yığını haline geldiği görüntülendi.
SİHA'lar Ermeni ordusunun güvendiği silahları peş peşe imha etti
Son bilgilere göre, Azerbaycan ordusu, savaş süresince Ermenistan ordusuna ait 53 tanksavar, 4 Smerç, 97 Grad, 2 Uragan ve 1 TOS çok namlulu roketatar sistemlerini imha etti. Ermenistan'a ait 7 S-300 hava savunma sistemini imha eden Azerbaycan ordusu, 1 S-300 radarı ve 2 S-300 algılama istasyonunu da kullanılamaz hale getirdi.
Ermenistan ordusuna ait uçaksavar sistemleri de savaş boyunca Azerbaycan ordusunun başlıca hedefleri arasında yer aldı. Savaş süresince Ermenistan, 1 Oborona radar istasyonu, 5 TOR, 40 OSA, 4 KUB, 1 KRUG, 14 Zastava, 2 S-125 uçaksavar füze sisteminden yoksun bırakıldı.
22 insansız hava aracı, 2 Elbrus balistik füze sistemi, 1 Toçka-U balistik füze sistemi, 5 elektronik savaş aracı, 2 R-142 komuta karargah aracı, 2 Nebo-M radar istasyonu, 7 farklı radar istasyonu, 4 elektronik savaş aracı da imha edilenler arasında yer aldı.
28 Akasiya ve Gvozdika kundağı motorlu obüs imha edilirken, bunlardan 5'i çalışır durumda ele geçirildi. Azerbaycan ordusu 315 farklı kalibreli topu imha etti, 37'sini ise ele geçirdi.
63 havan topu imha edildi, 62'si ele geçirildi. Ermeni askerler, savaş sırasında 178 el bombası fırlatıcısı ile 1380 farklı tüfeği bırakarak kaçtı. 5 tam çalışır durumdaki Şilka uçaksavar sistemi de Azerbaycan askerlerinin eline geçti.
Ermenistan ordusuna ait 287 tankı imha eden, 79 tankı ise ele geçiren Azerbaycan ordusu karşı tarafı toplam 366 tanktan mahrum bıraktı. Azerbaycan ordusu ayrıca 69 zırhlı piyade aracını imha etti, 47'sini ise ele geçirdi. 252 askeri kamyon imha edildi, 270'si ele geçirildi. Savaşta, Ermenistan ordusunun 7 komuta noktası ve 11 mühimmat deposu da imha edildi.
Azerbaycan ordusu, çatışmalar boyunca havadaki üstünlüğünü korudu. Savaş süresince Ermenistan'a ait 5 Su-25 savaş uçağı düşürüldü.
İmha edilen ve ele geçirilen silahların tutarı 4,8 milyar dolar
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi (UNEC) araştırma görevlileri, 44 günlük savaşta Ermenistan ordusunun silah ve araç kayıplarının maddi boyutunu hesapladı. UNEC Ekonomik Araştırmalar Enstitüsünün araştırmasına göre, Ermenistan savaşta 4,8 milyar dolar değerindeki silahlarını kaybetti.
Ermenistan'ın can kayıpları resmi rakamların üstünde
Ermenistan ordusunun silahlarını hızla kaybetmesi, askerinin psikolojisine de yansıdı. Zaman içinde çoğu Ermeni asker savaş istemediğini bildirdi, bölgeden çıkmaya çalıştı. Ordudaki can kayıplarının çok olması nedeniyle Erivan yönetimi, çeşitli kararlar alarak eli silah tutanları orduya çağırdı.
Ermenistan'ın siyasi makamları 2. Dağlık Karabağ savaşında 2 bin 500 civarında askerin öldüğünü açıklasa da gerçek kaybın bu rakamın çok üzerinde olduğu Ermenistan kamuoyunda da dile geriliyor.
Eski Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın damadı, Ermenistan'ın eski Vatikan Büyükelçisi Mikayel Minasyan, savaşta 4 bin 750 Ermeni asker ve subayı kaybettiklerini, Savunma Bakanlığının bu konudaki raporunun Başbakan Paşinyan'a sunulduğunu açıkladı.
Fakat Ermenistan'ın asker kaybının Minasyan'ın açıkladığı rakamdan çok daha fazla olduğu vurgulanıyor. Sadece, Azerbaycan özel harekat unsurlarının Şuşa'yı işgalden kurtarmak için yüz yüze savaşa girmeleri nedeniyle şehrin çevresinden 600'den fazla Ermeni askerin cesedi Erivan yönetimine teslim edildi.
"Ermenistan ordusunun yüzde 80'i yok oldu"
Ermenistan ordusunun savaşta uğradığı ağır hezimet hem mevcut hem de eski yöneticiler tarafından kabul ediliyor. Eski Başbakan Hrant Bagratyan'ın "Ordumuzun yüzde 80'i yok oldu. Bozguna uğradık. Bu sır değil çünkü savaş alanında ne kadar silah, zırhlı araç ve topumuzun kaldığını Azerbaycanlılar da sayıyor. Artık ordu diye bir şey yok. Bu aslında yenilgi de değil, bu bir bozgun." açıklaması, Ermenistan ordusunun yaşadığı hezimeti ortaya koyuyor.
Azerbaycan ordusunun 27 Eylül'de başlattığı operasyonda 5 kent merkezi, 4 kasaba ve 286 köyün kurtarılması üzerine Ermenistan yenilgiyi kabul etmek zorunda kalmıştı. Ermenistan imzaladığı ateşkes gereği işgal altındaki Ağdam, Laçın ve Kelbeceri boşaltmıştı.
