Son dakika haberi...EYT yasalaştı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Yasayla beraber prim günü ve sigortalılık süresi tamam olan 2,25 milyon kişi emeklilik hakkı kazanırken, başvuru sayısı 800 bini civarında gerçekleşti. e-Devlet'ten başvurular tüm hızıyla sürüyor. Öte yandan EYT yasası ile emeklilik başvurusunu tamamlayan vatandaşların kıdem tazminatı ve emekli maaşı hesabı başladı. Kim ne kadar kıdem tazminatı alacak? İşte detaylar... EYT PROBLEMİNİ YAŞ ŞARTINI TAMAMEN KALDIRARAK CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN ÇÖZDÜ
5 milyonu aşkın memurun ek gösterge problemi, 500 bin sözleşmeli memurun kadro sorunu ve yine 5 milyon vatandaşı ilgilendiren EYT meselesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın iradesi sonrası tarihe karıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatları sonrası 2022 yılını çok yoğun geçiren hükümet ve Cumhur İttifakı, asrın felaketi depremin gölgesinde 2023 yılının ilk çeyreğinde EYT'yi sorun olmaktan çıkardı.
EYT İLE EMEKLİLİK BAŞVURUSU YAPANLARIN SAYISI HIZLA ARTIYOR
2023 yılı içerisinde 2,25 milyon kişiye toplamda 4,7 milyon kişiye emeklilik yolunu açacak yasada başvuru sayısı 800 bin kişiyi geçti. EYT'de başvurular tüm hızıyla sürüyor. Emeklilik için zorunlu bir başvuru süreci bulunmuyor. Prim günü ve sigortalılık süresi tamam olan EYT'liler istedikleri zaman emeklilik başvurusunda bulunabilecek.
MART'TA BAŞVURAN NİSAN'DA HAK KAZANACAK
Mart ayı başında EYT yasası Resmi Gazete'de yürürlüğe girdi ve başvuru işlemleri başladı. Başvuru işlemini Mart ayında yapan emeklilik hakkına sahip EYT'liler için ilk maaş bağlanması Nisan ayından itibaren yapılacak.
Öte yandan birçok EYT'linin sosyal medyadan yaptığı paylaşımda emekli maaşı bağlanması için yapılan başvuruların onaylandığı göze çarptı. SGK, başvurusu tamamlanan hak sahiplerinin işlemlerini hızla gerçekleştiriyor.
EYT MAAŞ HESABINDA 3 DÖNEM DİKKATE ALINACAK
· 1999 yılı öncesi,
· 1999 yılı - 2008 arası ve
· 2008'den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak.
Bu 3 dönemdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacak. Kısacası emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki prime esas tüm kazançlar dikkate alınacak.
· Kişilerin çalıştıkları yıllar,
· aylık kazançları, çalışma süreleri,
· yaş beklerken ödenen fazla primler ve
· işe ara verip vermemiş olmaları emekli maaşı hesaplanırken ödenecek tutarı ortaya çıkaracak.
AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO) VE GÜNCELLEME KATSAYISI EMEKLİ MAAŞI İÇİN BELİRLEYİCİ OLACAK
Matematiksel olarak maaş hesaplanırken ilk olarak 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak ve aylık bağlama oranı ile çarpılacak. Burada çıkan rakam bugüne güncellenecek. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılacak.
YILLIK BÜYÜME ORANININ YÜZDE 30'U MAAŞLARI ARTIRACAK
Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30'u alınacak. Bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacak. Böylece bu 3 hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacak.
Örneğin 2022 yılı için büyüme oranı yüzde 5,6 olurken bununda yüzde 30'u yüzde 1,68 oldu. Bu oran nispetinde tüm emekli maaşları artacak.
EYT'LİLERİN EMEKLİ MAAŞI HER SGK'LI GİBİ HESAPLANIYOR
EYT yasası dışında her ay ortalama 40 bin kişi emeklilik için dilekçe veriyordu. EYT'lilerin maaşları da her SGK'lı gibi hesaplanacak.
EYT yasasına tabi vatandaşlardan prim günü ve sigortalılık süresi tamam olanların emekli maaşı hesapları, diğer tüm emekli aylığı bağlananlar gibi, 3 dönem üzerinden yapılacak.
EYT'LİLERİN ORTALAMA EMEKLİ MAAŞI 8.750 TL
EYT'lilerin ortalama emekli aylığı yaklaşık olarak 8 bin 750 lira civarında olduğu bildirildi. Burada ortalama emekli aylığı SSK'lılarda 7.800 TL, Bağ-Kur'lularda 5.800 TL, Emekli Sandığı'nda ise 12.400 TL olduğu hesaplandı.
EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI 5.500 TL OLDU
EYT'lilerin en çok merak ettiği konuların başında 2023 emekli zammı ve en düşük emekli maaşı düzenlemesiydi. Ocak 2023 emekli ve memur zammı yüzde 30 olarak yasalaştı. En düşük emekli maaşı ise Ocak-Temmuz dönemi için 5.500 TL olarak belirlendi. Böylece EYT yasası ile emekli olacakların alacağı en düşük maaş 5.500 TL oldu.
EMEKLİLİK İÇİN İSTİFA EDENLER KIDEM TAZMİNATI HAKKI KAZANIYOR
EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği konulardan bir diğeri maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor.
Bir EYT'li emeklilik başvurusu için karar aldığında yasal olarak tazminat hakkı da doğacak. Normal şartlarda bilindiği üzere istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor. Burada emeklilik nedeniyle istifa etmek tazminat almanın esas kuralı olarak dikkat çekiyor. Ek olarak burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmuyor.
KIDEM TAZMİNATI HESABINDA İŞÇİNİN SON ALDIĞI BRÜT MAAŞ ETKİLİ OLUYOR
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor.
Asgari ücret 2023'ün 8.506 TL olarak belirlenmesi sonrası ülkemizde uygulanan en düşük brüt maaş 10.008 TL oldu.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI 19 BİN 982 TL OLDU
Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15.371 lira olarak uygulanıyordu. Hazine ve Maliye Bakanlığ yeni kıdem tazminatı tavanını yüzde 30 artışla 19.982,83 TL olarak açıkladı.
HEM ASGARİ ÜCRET HEM DE TAVAN ÜZERİNDEN KIDEM TAZMİNATI HESABINI YAPTIK
Anlaşılabilir olmak adına mevcut asgari ücret ve kıdem tazminatı tavanı üzerinden işçinin eline geçecek kıdem tazminat hesabını yapalım:
ASGARİ ÜCRET İLE 1. ÖRNEK HESAP
Bilindiği üzere asgari ücret Ocak 2023 döneminde net 8.506 TL brüt ise 10.008 TL olarak belirlendi. Örneğin brüt maaşı 10.008 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım.
Brüt ücret : 10.008 TL
Brüt ikramiye: 20.016 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 20.016/12= 1.668 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 10.008 liradan değil 11.676 lira üzerinden hesaplanacak.
TAZMİNAT HESABI YIL, AY, GÜN OLARAK AYRI AYRI YAPILIYOR VE TOPLANIYOR
Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL
10 yıllık tazminat: 116.760 TL
5 aylık tazminat: (11.676/12)X5 = 4.865 TL
15 günlük tazminat : (11.676/360)x15 = 486,5 TL
Toplam tazminat: 122.111,5 TL
Damga vergisi sonrası ele geçen tazminat tutarı: 121.185 TL
KIDEM TAZMİNATI TAVANI İLE 2. ÖRNEK HESAP
Aynı hesabı Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 2023 yılı ilk yarısı için açıkladığı 19.982,83 TL'lik kıdem tazminatı tavanı ile yapacak olursak;
Yine bu işçi 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olsun;
Kıdem tazminatı tavanı: 19.982 TL
10 yıllık tazminat: 199.820 TL
5 aylık tazminat: (19.982/12)X5 = 8.326 TL
15 günlük tazminat : (19.982/360)x15 = 833 TL
Toplam tazminat: 208.979 TL
Damga vergisi sonrası ele geçen tazminat tutarı: 207.393 TL
Kaynak: Sabah
