Sanayi kaynaklı emisyonları azaltmak ve iklim hedeflerine ulaşmak için geliştirilen karbon yakalama ve depolama (KYD) teknolojileri, dünya genelinde yaygınlaşıyor. Özellikle çimento, demir-çelik, kimya, etanol ve gübre üretimi gibi yüksek emisyonlu sektörlerde etkili olan bu yöntemler, aynı zamanda fosil yakıtlarla çalışan enerji santrallerinin karbon salımını da ciddi ölçüde sınırlıyor.
KYD teknolojisi üç ana yöntemle uygulanıyor: yanma öncesi yakalama, yanma sonrası yakalama ve oksijenli yanma. Bu sayede termik santrallerden ve sanayi bacalarından çıkan karbondioksit gazı, atmosfere karışmadan önce tutuluyor. Toplanan CO₂, boru hatları ya da tankerlerle uygun jeolojik alanlara taşınıp yer altında güvenli şekilde depolanıyor.
Emisyonların gömüldüğü alanlar genellikle 800 metre derinliğin altındaki geçirimsiz kaya tabakalarından veya gözenekli yapıya sahip eski petrol, doğalgaz ve kömür rezervuarlarından oluşuyor. Bu yapılar, karbondioksitin sızmasını engelleyerek uzun vadeli saklama sağlıyor.
Net sıfır hedefleri için kilit rol
KYD sistemleri, karbonu doğrudan kaynağında tutarak atmosferdeki CO₂ birikimini azaltma potansiyeliyle öne çıkıyor. Bu yönüyle, ülkelerin ulusal iklim politikaları ve net sıfır emisyon hedeflerine ulaşmasında kritik bir araç haline geldi.
ABD ilk sırada, Çin ve Kanada takipt
Küresel Karbon Yakalama ve Depolama Enstitüsü verilerine göre, 2023 itibarıyla 11 ülkede toplam 50 aktif tesis faaliyet gösteriyor. Bu sayı, 2020’de 26 olan tesis sayısının neredeyse iki katına çıktığını gösteriyor.
İlk karbon yakalama tesisini 1972 yılında devreye alan ABD, günümüzde 19 tesisle lider konumda. Çin’de 14, Kanada’da ise 7 tesis bulunuyor. Diğer KYD tesisleri ise Norveç (2), İzlanda (2), Macaristan, Brezilya, Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Avustralya’da yer alıyor.
Bu tesisler sayesinde sadece geçen yıl 51 milyon ton karbondioksit yer altına enjekte edilerek atmosferden uzaklaştırıldı. 2020’de 40 milyon ton olan küresel depolama kapasitesi, 5 yılda %27,5 oranında artış gösterdi.
Yolda 40 yeni tesis var
KYD yatırımları küresel ölçekte ivme kazanmış durumda. Halihazırda 14 farklı ülkede inşası süren 40 tesis bulunuyor. Bu projelerin 11’i yine ABD’de hayata geçiyor. Hollanda, Çin ve Kanada’da beşer tesis yapım aşamasındayken, Norveç, Katar, BAE ve Danimarka’da ikişer yeni tesis planlanıyor. Umman, Suudi Arabistan, Avustralya, İzlanda, Malezya ve Papua Yeni Gine'de de bu teknolojilere yönelik yatırımlar sürüyor.
Bunlara ek olarak dünya genelinde geliştirme aşamasında bulunan 334 yeni KYD projesi bulunuyor. İlgili izinlerin alınmasının ardından bu projelerin 2032’ye kadar devreye alınması planlanıyor.
