Uzun yıllar ölçü birimi olarak kullanılan endaze, özellikle günlük hayat başta olmak üzere terzilik, marangozluk, gemicilik ve ölçünün önemli olduğu diğer mesleklerde kullanılmıştır. Dilimize Arapça’dan gelen endaze kelimesinin anlamı ‘’ölçü, tartma, biçme’’ gibi anlamlardır.
Hayatın her alanında kullanılan endaze, yaklaşık 65 cm uzunluğa karşılık gelir. Zamanla uluslararası ticaret ve hayata uyum sağlamak için kullanımı azalan endaze, günümüzde özellikle tarihi metinlerde sıkça karşımıza çıkmaktadır.
Endaze kelimesi günümüzde her ne kadar bir ölçü birimi olarak kullanılmasa da, birçok alanda mecazi anlamda kullanılabilmektedir. Örnek vermek gerekirse günlük hayat içerisinde ‘’Endazeyi dikkat etmek gerekir’’ denildiğinde ölçü davranılması gerektiği anlaşılabilmektedir. Bu ölçü birimi günümüzde mecazi olarak ölçülü olmayı ifade etmektedir.
Endaze Kelimesi Hangi Anlamlara Gelir?
Endaze kelimesi, Osmanlı döneminden miras kalan bir ölçü birimidir. Bu ölçü birimi her ne kadar günümüzde kullanılmasa da, dilimize kattığı mecazi anlamlarla önemli bir yer tutmaktadır.
Endaze kelimesi dilimize Arapçadan gelen bir kelimedir. Arapça da ‘’ölçü, tartma, biçme’’ anlamlarına gelen bu kelime, uzunluk ölçülerini nitelemek için kullanılmaktaydı. Ölçü birimi olarak kullanıldığı dönemlerde genellikle 1 endaze, 65 cm uzunluğa denk gelmekteydi.
Endaze ölçü birimi günümüzde kullanılmasa da, mecazi olarak dilimize yerleşmiştir. Endaze kelimesinin anlamı ölçü, tartı olduğundan dolayı günümüzde deyimlerde ve nasihatlerde bu kelime kullanılmaktadır.
Endaze Ölçü Birimi Olarak Nasıl Kullanılır?
Endaze kelimesi Osmanlı zamanında uzunlukları nitelemek için kullanılan ölçü birimine verilen isimdir. Bu noktada günlük hayatta ve iş hayatında da kullanılan bu ölçü, yaklaşık olarak 65 cm uzunluğu nitelemektedir.
Bu ölçü birimi çarşı ve pazarlarda sıkça kullanılmaktaydı. Özellikle ipek gibi değerli kumaşların ölçümünde kullanılan bu ölçü birimi ile tüccarlar kumaşları kolaylıkla ölçer ve satışını gerçekleştirirdi.
Bunun yanında endaze, tersane ve gemi inşa noktalarında da temel ölçü birimi olmaktaydı. Şu an ki gelişmiş teknolojinin olmadığı Osmanlı zamanında özellikle tersanelerde gemi gövdesinin ve iç kısımlarının inşası sırasında endazeden yararlanılmaktaydı.
Osmanlı zamanında ahşap işinde de sıkça kullanılan endaze, cetvele benzeyen bir çubuk yardımıyla ölçülür. Tek endaze yaklaşık 65 cm uzunluğa gelir. Örnek vermek gerekirse bir müşterinin 3 endaze dolap istemesi, Osmanlı zamanında yaklaşık 195 santim uzunluğa denk gelmekteydi.
Ayrıca endaze ölçüsü Osmanlı zamanında gemicilik alanında da sıkça kullanılmaktaydı. Osmanlı denizcileri gemilerin en ve boy uzunluklarını endaze ölçü birimiyle ölçerken aynı zamanda geminin suyun üzerinde dengede kalması için endaze ölçü birimini kullanarak hesaplamalar yaparlardı.
Günümüzde Endaze Birimi Hangi Alanlarda Kullanılır?
Endaze ölçü birimi Osmanlı döneminde kumaş, ahşap ve gemicilik sektöründe sıkça kullanılan bir ölçü birimiydi. Uzun yıllar kullanılan bu ölçü birimi her ne zamanla yerini modern ölçü birimlerine bıraktıysa da, günümüzde mecaz anlamlarda bu ölçü birimi kullanılmaya devam etmektedir.
Günümüzde endaze kelimesi genellikle tarihi metinlerde karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanında halk arasında da endaze kelimesinin kullanımı mevcuttur. Arapça kelime anlamı ölçü, biçim gibi anlamlar olan endaze kelimesi günümüz dilinde de aynı anlamlara gelecek şekilde kullanılmaktadır.
Örnek vermek gerekirse günlük hayatta ‘’Endazeyi kaçırmamak’’ ifadesiyle karşılaşmak mümkündür. Bu ifade, yapılacak işin ölçülü ve tartılı şekilde yapılması gerektiğini ifade etmek için kullanılmaktadır. Ayrıca başka bir örnek ise halk dilinde kullanılan ‘’her işin bir endazesi var’’ deyimi de endazenin kullanımına örnektir. Bu deyim, her işin bir ölçüsü ve yapılma şekli olduğunu belirtmek için kullanılmaktadır.
