Mutfakların vazgeçilmez sebzelerinden biri olan soğan, sadece yemeklere lezzet katmakla kalmaz, aynı zamanda tarihte pek çok farklı amaç için kullanılmıştır. Sağlığa faydalarıyla bilinse de, eski uygarlıklarda para birimi olarak kullanılması, uzayda yetiştirilen ilk gıda olması ve kıyafet boyama gibi sıra dışı özellikleri pek bilinmez. İşte soğanla ilgili daha önce duymadığınız bazı ilginç bilgiler:
- Eski Mısır’daki Rolü: Eski Mısırlılar, soğanı sonsuz yaşamın sembolü olarak görüyordu. Ramses IV’in mumyasının göz yuvalarında bile soğan izleri bulundu.
- Kemik Sağlığına Faydası: Soğanlar, menopoz dönemindeki kadınların osteoporozla mücadele etmelerinde yardımcı olabilir. Çünkü soğan, kemik hücrelerini zayıflatan osteoklastları yok eder.
- Ağlatan Etkisi: Soğan doğrarken neden ağladığınızı biliyor musunuz? Bunun nedeni, doğrama sırasında soğanın sülfürik asit salgılamasıdır. Bu asit, gözyaşı ile reaksiyona girer.
- En Büyük Soğan Rekoru: Guinness Rekorlar Kitabı'na göre, 2011 yılında İngiliz çiftçi Peter Glazebrook tarafından yetiştirilen devasa soğan, 9 kiloya yakın ağırlığa sahipti.
- Eğitim Amaçlı Kullanımı: Soğan, okullarda öğrencilere mikroskop kullanmayı öğretmek için tercih edilir. Çünkü soğan hücreleri oldukça büyük ve net bir şekilde görülebilir.
- Evcil Hayvanlara Zararı: Evcil hayvanlara soğan vermek tehlikelidir. Kediler, köpekler ve tavşanlar için soğan toksik olabilir.
- Kıyafet Boyama: Soğan kabukları, geçmişte kıyafetleri boyamak için kullanılıyordu. Özellikle kırmızı soğanlar açık kahverengi ve pembe, sarı soğanlar ise sarımsı kahverengi tonlar oluşturuyordu.
- Doğal Zararlı Kovucu: Soğan ve sarımsak, diğer bitkilerle birlikte yetiştirildiğinde, böcekleri uzaklaştırıcı doğal bir kokular yayar.
- Orta Çağ’da Para Birimi: Orta Çağ’da, soğan para birimi olarak kullanılıyordu. Kira ödemek ve hediyeler almak için soğanlar kullanılmıştır.
- Soğanlara Tapma: Eski Mısırlılar, soğanları taparlardı çünkü küresel şekilleri ve iç içe geçmiş daireleri sonsuzluğu simgeliyordu.
- 7.000 Yıldan Fazla Tarih: Soğan, 7.000 yıldan uzun süredir insan beslenmesinin bir parçasıdır. Arkeologlar, M.Ö. 5000 yılına kadar soğan izlerine rastlamıştır.
- Kötü Nefes Nedeni: Soğanların keskin kokuları kötü nefes kokusuna neden olabilir. Bunun için süt veya yeşil çay içmek, nane veya maydanoz çiğnemek önerilir.
- Amerika’ya İlk Giriş: Soğan, Amerika’ya ilk yerleşen Avrupalıların yetiştirdiği ilk ürünlerden biriydi. Yerliler de soğanı birçok tarifinde kullanıyordu.
- Soğan Heykeli: 2019 yılında Giuseppe Carta, İtalya’nın Tropea kentinde düzenlenen soğan festivalinde 1,5 metre boyunda dev bir soğan heykeli yaptı.
- Uzayda Yetiştirilen İlk Gıda: 1971 yılında Sovyet Salyut 1 uzay istasyonunda kozmonotlar, uzayda soğan yetiştirdi ve yediler.
- Yunan Olimpiyatçılarının Gücü: Yunan Olimpiyatçılar, kaslarını sıkılaştırmak ve güç kazanmak için büyük miktarda soğan yerler ve soğan suyu içerlerdi.
- Sibirya’da Para Birimi: Sibirya’daki köylüler 18. yüzyıla kadar soğanı ödeme aracı olarak kullanıyordu.
- Paskalya Yumurtası Boyama: Paskalya yumurtalarını boyamak için geçmişte soğan kabukları kullanılıyordu. Yunanistan’da yumurtalar altın rengini almak için kaynatılır, İngiltere’de ise kabuklar yumurtaların etrafına bağlanırdı.
- Kanserle Mücadele: 2019 yılında yapılan araştırmalara göre, soğangiller ailesine ait sarımsak, arpacık soğanı ve yeşil soğan tüketimi ile bazı kanser türlerinin görülme oranının düştüğü belirlendi.
- Roma’da İlaç Olarak Kullanımı: Eski Roma’da soğan, yemeklerin yanı sıra ilaç olarak da kullanılıyordu. Pompeii'li Yaşlı Plinius, soğanların göz ağrılarını, diş ağrılarını ve hatta köpek ısırıklarını iyileştirebildiğini yazmıştır.
Soğan sadece mutfaklarda değil, tarih boyunca birçok alanda kullanılmış ve insan sağlığına sayısız fayda sağlamıştır. Hem mutfakta hem de sağlık alanında soğanın farklı kullanım biçimlerini keşfetmek, bu eski ve faydalı sebzenin değerini bir kez daha hatırlatıyor.
