Sismologlar, Türkiye’yi sarsan 7.7 büyüklüğündeki depremin yarattığı ana şokun, Anadolu ve Arap levhası arasında 150 km’den fazla bir kırılmaya yol açtığını ve bunun son on yılın en ölümcül depremlerinden biri olabileceğini söylüyor.
Peki büyük Kahramanmaraş depremleri hakkında ne biliyoruz? Uzman görüşlerinden yola çıkarak öne çıkan detayları derledik...
İKİ BÜYÜK DEPREM, DOĞU ANADOLU FAY HATTI ÜZERİNDE MEYDANA GELDİ
Türkiye'de görülen büyük depremler, ağırlıklı olarak Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay hatlarında meydana geliyor.
Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF), yaklaşık 550 kilometre uzunluğunda ve Türkiye’nin 2’nci büyük fay hattı. Türkiye’nin önemli neotektonik yapılarından biri olan DAF, Hatay’dan başlıyor ve Osmaniye, Gaziantep, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ, Malatya ve Elazığ'dan geçerek Bingöl'e dek devam ediyor; Karlıova’da, Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF) ile birleşiyor.
Türkiye’nin önemli neotektonik yapılarından biri olan DAF, Ölü Deniz Fayı ile kesiştiği Maraş’ın Türkoğlu ilçe merkezinden itibaren ise iki kola ayrılıyor. Bu fay hattı üzerinde yer alan bölgeler, birinci derece deprem bölgesi olarak gösteriliyor.
DAF ‘DOĞRULTU ATIMLI’ BİR FAY HATTI
DAF üzerinde 9 saat saat aralıkla iki büyük deprem meydana gelmesi nadiren gerçekleşen bir durum ve uzmanlara göre deprem fırtınası şeklinde, çok çok az rastlanacak bir olayı yaşadık.
Bölgede yaşanan 7.7’lik depremde, Arap levhasının kuzeye doğru hareket ederek Anadolu levhasına baskı yaptığı belirtiliyor. Sismologlar bu depremlerin kayıt altına alınmış en büyük 'doğrultu atımlı' depremlerden olduğunu söylüyor.
Prof. Dr. Hasan Sözbilir açıklamasında fayın niteliğine ilişkin, “Sol yanal doğrultu atımlı bir fay. Yaşanan 7.7'lik ilk depremle, 4-5 metrelik bir yer değiştirme söz konusu” açıklamasında bulundu.
Peki bu ne demek? Doğrultu atımlı faylar dik veya dike yakın yapılar ve egemen hareket, fayın doğrultusuna paralel. Bu tip fay hatlarında, sert kaya blokları birbirlerine dikey bir hat üzerinde baskı uyguluyor. Ve sonunda biri, yatay bir hareketle kayıp bir depremi tetikleyebilecek muazzam miktarda bir gerilimi serbest bırakana kadar stres oluşturuyor.
SON 24 SAAT İÇİNDE MEYDANA GELEN DEPREMLER. GÖRSEL: KANDİLLİ RASATHANESİ
Pazartesi günü depremin olduğu bölgede 500 yıldır stres biriktiren fay parçaları kırıldı. Ve bu fayların deprem üretme aralığı 400-500 yıl olduğundan aslında bu büyüklükte bir deprem bekleniyordu.
DAF’ın da 20. yüzyıl boyunca az sayıda sismik aktivite gösterdiği biliniyor. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'na göre, 1970'ten bu yana bölgede Richter Ölçeği'ne göre 6.0'ın üzerinde sadece üç deprem kaydedildi.
13 Ağustos 1822’de aynı fay hattı üzerinde 7.0 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiş ve tahminen 20 bin kişi hayatını kaybetmişti.
Kaliforniya'daki San Andreas fayı belki de dünyanın en meşhur 'doğrultu atımlı’ fay hattı ve çok uzun bir süredir sakinliğini koruyor.
DEPREM SIĞ ODAKLI VE SÜRESİ UZUN
Bugün dünyanın dört bir yanındaki uzmanların yanıt vermeye çalıştığı soru şu: Peki depremler neden bu kadar yıkıcı oldu?
2013-2022 yılları arasında meydana gelen en ölümcül depremlerden sadece iki tanesi bu depremlerle aynı büyüklükteydi.
Londra Üniversitesi, Risk ve Afet Azaltma Enstitüsü Başkanı Joanna Faure Walker'a göre, 2016 yılında İtalya'nın merkezini vuran ve yaklaşık 300 kişinin ölümüne neden olan 6.2'lik depremle karşılaştırıldığında, Türkiye-Suriye depremi 250 kat daha fazla enerji açığa çıkardı.
Hürriyet’e konuşan Gazi Üniversitesi Deprem Araştırma Merkezi Kurucu Başkanı Prof. Dr. Süleyman Pampal ise depremin süresine dikkat çekti ve "Pazarcık Depremi, 1999 yılındaki Gölcük depreminden daha büyük. Yaklaşık olarak 1 buçuk dakika sürdüğü bilgisi var” açıklamasında bulundu.
Ayrıca Türkiye-Suriye depreminin ilk kırılması epey sığ bir derinlikte başladı. Kandilli Rasathanesi’nin açıklamasında “Depremin odak derinliği 5 km civarında, sığ odaklı bir deprem” denildi.
İngiltere'deki Open Üniversite'den yerbilimci David Rothery depreme ilişkin değerlendirmesinde, “Yer yüzeyindeki sarsıntı, deprem yüzeye ne kadar yakın olursa o kadar büyük olacaktır” hatırlatmasında bulunuyor.
BİR BAŞKA ÖNEMLİ FAKTÖR İSE DEPREM İVMESİ
Kahramanmaraş, Hatay ve Gaziantep'in deprem ivme kayıtları. Grafik AFAD
AFAD Deprem Genel Müdürü Prof. Dr. Orhan Tatar, Kahramanmaraş'ta dün sabah gerçekleşen ilk depremin ardından kameraların karşısına geçerek 7.7 büyüklüğündeki depremle ilgili açıklamalarda bulunmuş ve "Depremin ivmesi 664 Gal olarak ölçüldü. Yani daha çok 100 ve üzeri Gal'de yıkımın beklendiğini biliyoruz" demişti.
Ramazan Durak'ın IGN'de yer alan haberine göre, bu depremin oluşturduğu maksimum anlık ivmenin 664 gal olması, yerçekiminin 664/981’i olduğu anlamına geliyor ve bu da daha tanıdık bir tabirle 0.68g’lik bir ivme oluşturduğu sonucunu doğuruyor.
Yaklaşık 0,1g ve üzeri ivme yaratan depremlerde yıkım beklendiğini göz önüne alırsak, depremin zirve Gal’ının varsayımsal hasar sınırının oldukça üstünde olmasıyla (6-7 kat) yıkıcılığı da daha net ortaya çıkıyor.
ARTÇILAR SÜRÜYOR: 'BÖLGEDE TOPLAM 529 ADET DEPREM ÇÖZÜMÜ YAPILDI'
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Enstitüsü Müdürü, Yerbilimci Haluk Özener, 6 Şubat 2023 saat 04:17'de ve 13:24'de meydana gelen depremlerin ardından, 7 Şubat 2023 saat 08:30 itibarıyla bölgede toplam 529 adet deprem çözümü yapıldığını açıkladı.
Uzmanlara göre artçı depremler iki yıl sürebilir.
Kaynak: Mashable Türkiye
