Türkiye'de dokuz farklı kamu kuruluşu tarafından yürütülen, 2011 yılında kurulan piyasa gözetimi ve denetimi (PGD) faaliyetleri Ticaret Bakanlığınca ulusal düzeyde koordine ediliyor. Koordinasyon görevinin önemli bir parçasını PGD kuruluşlarınca yürütülen denetimlere ait sayısal verilerin değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan raporlar oluşturuyor. Her yıl düzenli olarak yayımlanan söz konusu raporlarla sistemde yıllar içerisinde görülen gelişmeler ortaya konularak sorunlar ve bu sorunların çözümüne yönelik öneriler sunuluyor.
Söz konusu raporda yer alan veriler, geçmiş yılların değerlendirilmesinin ötesinde gelecek yıllarda gerçekleştirilecek faaliyetlerin daha etkin, verimli ve işlevsel bir hale getirilmesi için yapılan planlamalarda da yol gösterici oluyor.
Rapor, Avrupa Birliği uygulamaları da göz önünde bulundurularak tespit edilen metodoloji çerçevesinde hazırlanarak, söz konusu yönteme uygun ve karşılaştırılabilecek formatta veri sağlayabilen kuruluşlar raporda ağırlıklı olarak ele alınıyor.
Raporda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'na ait veriler bir arada ele alınıp değerlendiriliyor.
Bu kapsamda raporun 2022 yılına ait verilerin açıklaması amacıyla Ticaret Bakanlığı Söğütözü Yerleşkesi Turkuaz Salon'da Piyasa Gözetimi, Denetim ve Ürün Güvenliği Değerlendirme Kurulu Toplantısı düzenlendi. Toplantıya, Ticaret Bakanı Ömer Bolat ev sahipliğinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ve Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı ile farklı kamu kuruluşundan bakan yardımcı, genel müdür, bürokrat ve temsilci yer aldı.
"Kurallara uymayan, vatandaşın sağlığını tehlikeye atan, piyasada rekabeti bozan firmalara geçit vermedik, vermeyeceğiz"
Bakan Bolat, burada yaptığı konuşmada, ürünlerin ilgili mevzuata uygun olarak, güvenli şekilde üretilmesinin ve ithal edilmesinin temel görevleri arasında geldiğini aktararak, "Başta imalatçılar ve ithalatçılar olmak üzere, iktisadi işletmeciler, kurallara uygun olarak ürünlerini piyasaya sunmak zorundadırlar. Kamu kuruluşları olarak bizler de hem iç piyasada hem de ithalat aşamasında denetimler yapıyoruz. Bu denetimlerle bir yandan vatandaşlarımızın güvenli ürün kullanmasını sağlıyor diğer yandan da kurallara uyan iktisadi işletmecileri haksız rekabete karşı koruyoruz. Kurallara uymayan, vatandaşın sağlığını tehlikeye atan, piyasada rekabeti bozan firmalara geçit vermedik, vermeyeceğiz" diye konuştu.
Bolat, 2021 yılında yürürlüğe koyulan Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu'nun içeriğine dair şu bilgileri verdi:
"İlk olarak üretici, yetkili temsilci, ithalatçı ve dağıtıcıların her birinin sorumluluklarını net olarak belirledik. Bunun yanında izlenebilirlik konusunu da Kanunumuza ekleyerek büyük bir boşluğu doldurduk. Bu düzenleme ile merdiven altı üretimle ve bunun yol açtığı sorunlarla daha etkin mücadele edebiliyoruz. Bir diğer önemli konu ise geri çağırma kavramı. Bu kanunla artık piyasada bulunan ürünlerin toplatılmasının yanı sıra kullanıcıların elindeki güvensiz ürünlerin de geri çağrılması, hukuki altyapıya kavuşturulmuş oldu. Diğer taraftan, yurt dışında 'Türk Malı' imajının önemini de dikkate alarak ihraç edilecek ürünlerin de güvenli olmasını sağlayacak hükümler getirilmiştir."
"2023'te toplam 233 bin ürün partisi denetlenmiş ve bu ürünlerin 10 bin 881 partisi uygunsuz bulunmuştur"
Piyasada ve ithalatta yürüttükleri denetimin en büyük etkisinin caydırıcılık olduğunu savunan Bolat, ". Tamamlamakta olduğumuz 2023 yılında, iç piyasada gıda, makine, tekstil, beyaz eşya, yapı malzemesi gibi pek çok ürün grubuna yönelik toplam 233 bin ürün partisi denetlenmiş ve bu ürünlerin 10 bin 881 partisi uygunsuz bulunmuştur. Mevzuatlara uygun olmayan ürünler, taşıdıkları risklere göre piyasadan toplatılmış, geri çağırılmış veya imha edilmiştir. Ayrıca, ilgili taraflara da ağır idari para cezaları da uygulanmıştır" diye konuştu.
"Eylem Planını bugün burada kabul ederek 2024 yılında uygulamaya başlayacağız"
Bugün düzenlenen toplantının önemli olduğunu söylediği sonuçlarından birinin de 2024-2025 dönemi çalışmalarının temelini oluşturacak olan yeni Ulusal Piyasa Gözetim ve Denetim Eylem Planı'nın kabul edilmesi olacağını belirten Bolat, "Eylem Planını bugün burada kabul ederek 2024 yılında uygulamaya başlayacağız" ifadesine yer verdi.
"E-Ticarette Ürün Güvenliği Projesi ile uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen ürünlerin denetimleri için yetkili kuruluşlarımızın teknik altyapılarının güçlendirilmesine de katkı vereceğiz"
İlerleyen süreçte ürün güvenliği ile piyasa gözetimi ve denetimi alanlarındaki hukuki altyapıları geliştirmeye devam edeceklerinin bilgisini paylaşan Bakan Bolat, "Bu kapsamda ilk etapta uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen ürünlerin piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin hususları düzenleyen Yönetmeliği yakında yayımlayacağız. Bu alanda ayrıca finansmanı Avrupa Birliği tarafından sağlanan ve kısa süre içinde hayata geçireceğimiz E-Ticarette Ürün Güvenliği Projesi ile uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen ürünlerin denetimleri için yetkili kuruluşlarımızın teknik altyapılarının güçlendirilmesine de katkı vereceğiz" değerlendirmesini yaptı.
Bolat, 2024-2025 dönemini kapsayacak Eylem Planı kapsamında eğilecekleri bir diğer konunun piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin daha etkin ve verimli yürütülebilmesi için yetkili kuruluşların idari ve mali altyapılarını güçlendirmesine katkı verilmesi olduğunu kaydetti.
Bolat, ürünlerde siber güvenlik gerekleri, yapay zeka ve yeşil ve dijital dönüşüm gibi güncel konulara da ilerleyen dönemde ağırlık vereceklerini dile getirdi.
"Üreticimizde, ithalatçımızda ve özellikle de tüketicilerimizde belli bir farkındalık seviyesi oluşturulması, çalışmalarımızdan istediğimiz sonucu almak açısından büyük önem taşımaktadır"
Bolat, konuşmasına şöyle devam etti:
"Bu hedeflere yönelik bizler PGD sisteminin kamu ayağını temsil eden kuruluşlar olarak çalışmalarımızı gayretle yürüteceğiz. Ancak, ürün güvenliğinin bir diğer önemli ayağını da, özel sektör ve tüketiciler oluşturmaktadır. Bu noktada; üreticimizde, ithalatçımızda ve özellikle de tüketicilerimizde belli bir farkındalık seviyesi oluşturulması, çalışmalarımızdan istediğimiz sonucu almak açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle en önemli stratejik amaçlarımızdan biri de ürün güvenliği konusunda bilgi seviyesinin ve farkındalığın artırılmasıdır."
Toplantı, 9 kurum ve kuruluşa ait veriler bir arada ele alınıp değerlendirildiği ve 024-2025 dönemi çalışmalarının temelini oluşturacak olan yeni Ulusal Piyasa Gözetim ve Denetim Eylem Planı'nın kabul edileceği basına kapalı görüşme ile devam etti.
