29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nın 98. yılı hazırlıkları tüm Türkiye’de coşkuyla kutlanacak. Ülkemizin her yerinde çeşitli etkinlikler düzenlenecek. Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve şanlı Türk ordusu büyük mücadeleler sonucunda 28 Ekim 1923 tarihinde, Çankaya Köşkü’nde toplayarak “Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz!” sözleri 98 yıl sonra hala tazeliğini heyecanını devam ettiriyor. Cumhuriyet'in ne zaman, nasıl ve nerede ilan edildiği araştırdığı merak ediliyor.
CUMHURİYET NE ZAMAN, NASIL VE NEREDE İLAN EDİLDİ?
Cumhuriyetin ilanı, hukuksal olarak İkinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinin 29 Ekim 1923 günü gerçekleşen oturumunda Mustafa Kemal'in hazırladığı anayasa değişikliği teklifinin kabul edilmesiyle Türkiye Devleti'nin yönetim şeklinin cumhuriyet olarak belirlenmesidir.
19 Mayıs 1919’da başlayan Ulusal Kurtuluş Savaşı’ndan sonra, bu büyük devrimci ve kurtarıcı hareketin ikinci aşamasıdır.
Türk toplumunun Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde çağdaş uygarlık yörüngesine girmesinin de akılcı bir simgesidir.Bu bağlamda Birinci TBMM 23 Nisan 1920’de toplanmıştır.
Cumhuriyet ise bu tarihten üç buçuk yıl altı gün sonra 29 Ekim 1923’te ilan edilmiştir. İşte bu Meclis’in ulus yazgısını üstlenmesi, Mustafa Kemal Paşa’yı kendisine başkan seçmesi Türk ulusunun bağımsız, koşulsuz, kayıtsız egemenliğini bütün dünyaya duyurmasının bir belgesidir. Daha o zaman adı söylenmeksizin Cumhuriyetin ilanının çoban yıldız gibi bir işaret fişeğidir.
Mustafa Kemal Paşa 24 Nisan 1920’de yaptığı konuşmada: “Kesin zafere ulaşılıp İstanbul kurtarıldıktan sonra Padişahın durumu TBMM’ce konulacak yasa ile belirlenecek” öngörüsünde bulunmuştur.
Böylece Padişah TBMM ve Türk ulusunun vereceği karara uymak zorunda bırakılmıştır ki, Cumhuriyetin kuruluşunun ayak seslerinin gelişi bundan daha iyi anlatılamazdı.
Mustafa Kemal Paşa milletin işlerine el konulmasını ve bir kabine kurulmasını istemi, 25 Nisan 1920’de bir kabine kurulmuş ve Cumhuriyete giden yolun ilk aşaması tamamlanmıştır. 20 Ocak 1921 günü ilk anayasanın kabulü ile “Egemenlik kayıtsız, koşulsuz ulusundur. Yürütme ve yasama yetkisi Türk ulusu adına TBMM’de toplanmıştır” ilkeleri ile tünelin ucundaki ilk ışıklar da görünmüştür.
23 Nisan 1921’de TBMM açılışının ilk yıldönümünde 112 sayılı yasa ile 23 Nisan günü ulusal bayram ilan edilmiş Cumhuriyetin kuruluşuna giden yola yeni bir köşe taşı daha konmuştur.24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nın TBMM’de kabul edilmesiyle Misak-ı Milli hudutları belirlenmiş, T.C. Devletinin kuruluşunda önemli bir eylem daha gerçekleştirilmiştir.
