Web 3.0 yeni internet nedir?

İnternetin yaygın kullanım alanı www’nin (World Wide Web) Web 1.0 sürümü tek yönlü statik web sayfalarından ibaretti. 2000 sonrasında kullanıcının siteler ile etkileşim kurabildiği ağa Web 2.0 ya da “Sosyal Ağ” adı verilmişti. Yani önce “yalnızca okunabilir” (read-only), sonra “yazılır-okunur” (read-write) ağ. Şimdi de Web 3.0 ismiyle “Semantik ağ” kavramlarını da içine alan bir tanım yapılıyor.

Bu noktada semantik kelimesinin ne ifade ettiğine biraz yoğunlaşalım.

Semantik arama: Bir web sayfasında “Yavuz Sultan Selim köprüsü” şeklinde bir arama yaptığınızda köprünün uzunluğunu mu, Ankara’dan köprüye olan uzaklığı mı, köprünün ne kadar sürede yapıldığını mı, köprü geçiş ücretinin ne kadar olduğunu mu öğrenmek istiyorsunuz. Çeşitli ipuçları ile bir arama motorunun sizin ne aramak istediğinizi “hissetmesi” ve ona göre cevapları iletmesi “semantik arama” olarak tanımlanıyor.

Semantik veri tabanları:

Verilerin semantik bağlamlara daha uygun depolanmasını ifade ediyor.

Semantik haritalama: Bir fikrin aynı beynimizin düşünme adımlarında olduğu gibi birbiriyle ilişkiler ile görsel haritalanması anlamına geliyor. Taşımacılık -> hava -> helikopter akışında olduğu gibi.

Bugün internette bir kişinin hayatını düz bir yazı ile anlattığınızda bunu insanlar okuyabilir ve anlayabilir. Örneğin bir insana, “interneti ara ve Oğuz Yılmaz’ın memleketini bul” dediğinizde bu benim twitter hesabımdaki profil bilgilerinden, ya da web sayfamdan bakarak bu bilgi kolayca bulunabilir.

Ancak bir yazılıma bu emri verdiğinizde bu görev yazılımlar için bugün pek kolay değil. Çünkü içerikler semantik değil, düz birer yazı. Orada geçen içerikte hangisi memleket bilgisidir? Yazılımlar için bu zor. İşte Web 3.0 ile içeriklerin tiplerine göre modelleme dilleri ile sunulması bekleniyor. Örneğin, bir insanın özgeçmiş web sayfasında bu kişinin isim, doğum, okul, başarılar, görevler vb. bilgilerinin “ayrıştırılabilir” bir şekilde sunulduğu bir içerik hazırlanmalı ki, bir yazılım bunu (kolayca) okuyabilsin, bunun içinde memleket bilgisini cımbızla çekebilsin. Bu içerik için bugünün HTML dilinin yetersizliği noktasında RDF, OWL, XML gibi diğer işaretleme dilleri gündeme geliyor.

Kısaca giriş yaptığımız Web 3.0, içine “Semantik Ağ” karakterlerini bu şekilde alıyor. Web 3.0’ın ana unsurları şu şekilde özetlenebilir.

- Merkeziyetsizlik: Eskinin internet ağında sosyal medyalar şirketlere ait, mesajlaşma uygulamaları şirketlere ait ve bir merkezden sunuluyor, yönetiliyorlar. Web 3.0, verinin, yukarıda bahsettiğim semantik işaretleme dilleri sayesinde merkeziyetsiz şekilde bulunduğu ve bir indeksten ulaşılabilir olduğu; verinin ancak sahibinin iradesiyle silindiği, değiştirildiği, engellendiği bir internet dünyası hedefliyor. İnsanların birbirleri ile aracısız ve merkeziyetsiz iletişim kurabildiği bir model.

Kritik verilerin merkeziyetsiz şekilde sunulabilmesi için blok zincirlerin de sıklıkla kullanıma geleceğini, ödemelerin klasik merkeziyetçi bankacılık sistemleri yerine kripto paralar ile yapıldığı bir dünya inşa ediliyor.

- Otonomluk: Bu ağın ve ağın unsurlarının, bir kişi ya da kuruma bağlı olmaksızın kendi kendine işleyebilir olması hedefleniyor.

- Her yerden erişilebilirlik: Farklı aygıtlarla ve yazılımlarla insanların ve makinelerin kullanabileceği bir ağ hayal ediliyor.

- Akıllılık ve yapay zekâ: Yalnızca insanların değil, makinelerin yani yazılımların yani yapay zekâların da kullanacağı bir internet geliyor.

- Semantik: Yukarıda detaylı bahsettiğimiz şekilde “Anlama göre” sunulan ve erişilen bir ağ hedefleniyor.

- 3 boyut: 3 boyutlu video görüntü teknolojilerinin de katılması ile gerçek hayata benzer şekilde görselleştirilmiş bir web kullanımı hedefleniyor. Google’dan arama için Web 3.0 tarayıcısında insan görünümündeki Google’a konuşarak sorunuzu sorduğunuzu ve cevabınızı aldığınızı hayal edin.

İnternet 20-30 yıllık döngülerde kendini yeniliyor. Şu anki döngü, akıllı aygıtlar sayesinde gerçek hayat ile yakınlaşan, bilgiye çok daha kolay ulaşılabilen, görselleştirilmiş, açık ve özgür bir internet hayaliyle ilerliyor.

Web 3.0’da görüşmek üzere.