Çocuklar için finansal okuryazarlık

Evlerin en pahalı olduğu dönemde ev almak, döviz düşerken panikle ucuz fiyattan döviz satmak, ya da yükselirken yüksekten satın almak, yeterince birikim yapamamak, evde bunu keşke almasaydım dediğiniz eşyalar gibi durumlar birçok insanın yaşadığı durumlar.

Hâlbuki finansal okuryazarlık kayıplardan koruyabilir. Bununla beraber vadeli, BES, borsa ve benzeri birçok yatırım aracı da paranızın beklediği yerde enflasyona karşı değer kaybını engelleyebilir.

Tabii bunlar hep kazandığınızın korunması. “Para harcanırken kazanılır” sözünden hareketle, harcamalarımızı dengelemek, alışveriş sürecini bir zevk değil bir ihtiyacın giderilmesi olarak görmek, nakit harcamak, satın alma öncesinde fiyat karşılaştırması yaparak en uygun ürün ve satıcıyı bulmak gibi birçok yöntemle de harcamaların kontrol altında tutulması mümkün olabiliyor.

Bunların hepsi finansal okuryazarlık kavramı içinde değerlendirilebilir. Peki, bizim yapamadığımızı çocuklarımızın da yapamamasını ister miyiz?

Çocukların finansal okuryazarlığını çocukluklarından itibaren geliştirmek onlar için altın bilezik olabilir. Peki nasıl?

• Öncelikle harcamalarımızın sınırlı bir kaynağı olduğunu, birikimlerimizle harcadığımızı bilmelerini sağlamalıyız.
• Paranın nasıl kazanıldığını sizin ve başka insanların işlerini gözlemleyerek görmeleri para kazanmanın kolay bir şey olmadığını anlamalarını sağlar.
• Küçüklükte, para kâğıt adedi kadar çok iken, zamanla paranın üzerindeki değerler çocuklarda oturmaya başlar. Değerlerin oturmaya başlaması ile beraber günlük kazandığımız miktarın çocuklar tarafından bilinmesi harcamaları yaparken ölçülü olmalarını sağlar.
• Almak istemekle, ihtiyacı olanı almak arasındaki fark da her fırsatta öğretilmelidir.
• Satın almaları yaparken uyguladığımız fiyat karşılaştırma ya da marka/ürün karşılaştırma süreçlerini çocuklarımızla beraber yapmak, bu alışkanlığın küçükten itibaren yerleşmesini sağlar. Bunun için marketlerde fiyatları onlara sorarak karşılaştırmaya katkılarını sağlayabilirsiniz.
• Okul çağından itibaren düzenli harçlık vermek de onlara şahsi yönetebilecekleri bir para olarak güzel bir tatbikat ortamı oluşturur. Ancak harçlığın istendiğinde değil, düzenli olarak ve sınırı belli şekilde verilmesinin önemi yüksektir.
• Çocukluktan itibaren, çocuğun aldığı harçlık miktarına göre, üçte birini harcamaları, üçte birini kumbaraya biriktirmeleri, üçte birini de yardımlaşma faaliyetlerinde kullanmak için ayırmayı onlara öğretebilirsiniz. Böylece tüm harçlığın harcanmaması gerektiğini de, yatırımın önemini de, sosyal görevlerini de öğrenmeye başlamış olacaklar.
• Biriktirdiği ve yardımlaşma için ayırdığı her tutara siz de belli bir oranda ekleme yaparak onu birikime teşvik edebilirsiniz.
• Açıkçası en zoru, satın almalarda marka seçme ya da arkadaşlarında gördüklerini isteme durumu. Büyüklerin bile zor yönettiği bu durumu çocuğun yönetmesi zor. Yine de elinizden geleni yapın. En azından mevsimde almayın, sezon indirimlerini takip edin, daha güzel ve uygunu beraber bulmaya çalışın.
• Yaş gruplarına uygun olarak oynanabilecek, içinde para kullanılan Monopol gibi oyunlarla ya da evde oyuncaklarını size satabilecekleri dükkâncılık oyunları ile ticareti deneyimletebilirsiniz.

Harcama kısmı için aklıma gelen bazı başlıklar bu şekilde. Bununla beraber borçlanma kavramının öğretilmesi ve borca sadakat gibi kavramlar da gençlik çağına geçişte öğretilmeli. Kredi mantığı, sigortanın önemi, verginin gerekliliği gibi kavramları öğretmek herkesten önce ailenin görevidir.

Bir diğer konu da bütçeleme. Çocuklar hedeflerindeki satın alma için gerekli bütçeyi hesap ederek biriktirme için daha da motive olabilirler. Onlara bütçeleme alışkanlığını kazandırın. “Onu alabilmek için kaç ay biriktirmen gerekiyor” gibi sorularla da bütçelemeye teşvik edin. Yapabilirseniz bir gelir gider defteri tutun, tutturun.

Önemli diğer konu da yatırım. Paranın bekleyen ve sabit bir değer olmadığını, yatırım ile büyüyebildiğini, satın alma gücü enflasyon oranında zayıfladığı için yatırımın önemini anlatmak gerekiyor.

Fonlar gibi daha az riskli araçlar ile her ay düzenli biriktirme sayesinde tasarrufların büyüyebileceğini hem siz uygulayın ve görün, hem de çocuklarınıza tecrübe ettirin. Ayrıca bankalarda çocuğunuz adına açacağınız mevduat hesabı ve yatırım hesabı ile de onlara konunun ciddiyetini ve “mülkiyet” kavramını hissettirmiş olursunuz. Bu fonları bankalar üzerinden beraber alabilir ve 3 aylık dönemlere beraber takip edebilirsiniz. Onlarla beraber bankaya gitmek, internet şubesine girmek, işlemleri yapmak da, banka ve bankacılığın önemini hissettirecektir.

Bunların hepsinden önemlisi, parasını yönetebilen ve yönetemeyen arasındaki farkı örneklerle görmelerini sağlamak olacaktır. Gelecekte refah içinde bir yaşam arzusu, çalışmakla ilişkili olduğu kadar, parayı yönetmekle, finansal okuryazarlıkla da ilgilidir.

Bütçe yapma, gelirler ve giderlerde denge, tasarruf, yatırım, borçlanma, yardımlaşma, finansal yükümlülüklerini bilme ve yerine getirme konularındaki bilinç onların hayatında büyük bir değişim yaratacaktır. Emin olun finansal okuryazarlık çocuklarınız için bir altın bilezik ve büyük bir miras olacaktır.