Jeopolitik Konum Nedir?

Dünyadaki her ülkenin sahip olduğu bazı doğal avantajlar vardır. Bu avantajlar çevre ülkeler, coğrafi konum, sahip olunan doğal kaynaklar, ulaşım yolları ve stratejik bölgelere göre değişkenlik gösterir. Jeopolitik konum denen bu özellikler, ülkeler açısından oldukça önemlidir. 

Tarih boyunca birçok ülke ve imparatorluk, jeopolitik konumu oldukça iyi olan ülkeleri ele geçirmek için savaşlar yapmıştır. Bu savaşların nedeni, jeopolitik konumun devletlerin siyasi arenada elini güçlendirirken ekonomik anlamda ve askeri güç bakımından da devletlere avantajlar sağlamasıdır. Geçmişte ticaret yollarının önemi ve ele geçirme mücadeleleri de bu durumdan ötürü kaynaklanmaktaydı. Peki, jeopolitik konum tam olarak nedir? Jeopolitik konum tanımı nasıl yapılır?

Kısaca anlatmak gerekirse jeopolitik konum bir ülkenin sahip olduğu doğal özellikler ile devletlerin çıkarları arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Yani bir devletin kurulduğu topraklardaki yer altı kaynakları, yer şekilleri ve komşu ülkeleri ülkelere jeopolitik anlamda fayda sağlayabilir. Bu duruma, jeopolitik konum denmektedir.

Jeopolitik Konum Neden Önemlidir?

Ülkelerin coğrafi konumları, bulundukları bölgenin doğal faydalarından yararlanmalarını sağlar. Bu noktada jeopolitik konum, ülkelerin gelişmişliklerini, komşularla olan ilişkilerini ve doğal kaynak rezervlerini etkilemektedir. Peki, jeopolitik konumun ülkeler için en önemli artısı nedir?

1. Ekonomik Katkı: Özellikle ticaret güzergahları üzerinde olan ülkeler, ticaret işledikçe kazanç elde etmektedir. Bu ülkelerin dünya ticaretine daha kolay iletişim kurması, aynı zamanda ülkelerin ekonomik yönden kalkınmasının da önünü açar. Örnek vermek gerekirse Mısır, Süveyş Kanalı üzerinden yılda milyonlarca dolar gelir elde etmektedir.
2. Doğal Zenginlikler: Ülkelerin jeopolitik konumlarına göre yer altı zenginlikleri de değişiklik göstermektedir. Özellikle topraklarında petrol ve doğal gaz gibi rezervler bulunan ülkeler, ekonomik olarak büyük kazanımlar sağlar. Bu noktada Orta Doğu’nun yer altı zenginliğinin fazla olması, bölge devletlerinin yer altı zenginliklerinden ciddi gelirler elde etmesine neden olmaktadır. Bunun yanında Rusya, Azerbaycan ve İran gibi ülkelerde petrol ve doğalgaz gibi doğal enerji kaynaklarından faydalanmaktadır. 
3. Askeri Güç: Jeopolitik konumun devletlere bir faydası da askeri savunma anlamında olmaktadır. Ülkelerde bulunan geçit, boğaz, dağ ve denizler dış devletlere karşı doğal bir savunma hattı oluşmasına neden olur. Bu durum da, jeopolitik konumun devletlere sağladığı yararlardan biridir.
4. Diplomatik Kazanımlar: Jeopolitik konumlar, devletlerin diplomasi alanında elini güçlendiren konulardan biridir. Özellikle kritik noktalarda bulunan topraklar, ülkelerin uluslararası arenada söz hakkı elde etmesini sağlar. Örnek vermek gerekirse ülkemiz Orta Doğu ve Avrupa arasında köprü görevi gören kritik bir ülkedir. Bu durum, dünya siyasetinde ülkemizin söz hakkı olmasındaki nedenleri arasında bulunmaktadır.

Jeopolitik konumun ülkelere sağladığı avantajlar bu denli fazlayken, kritik özelliklere sahip olan ülkeleri bekleyen bazı tehlikeler de vardır. Sürekli göz önünde bulunan, doğal kaynak bakımından zengin, ticaret yolları üzerinde bulunan ve ekonomisi güçlü olan devletler geçmişte ve günümüzde sıkça saldırıya uğramıştır. Bu durum da, jeopolitik konumun devletlere sağladığı dezavantajlardan biridir. 

Türkiye’nin Jeopolitik Konumu Nasıl Değerlendirilir?

Türkiye, jeopolitik konumu itibariyle Orta Doğu ve dünyanın en kritik ülkelerinden biridir. Bu noktada Türkiye’nin jeopolitik önemi birkaç ana faktör üzerinden değerlendirilebilir. Bu faktörler:

1. Kıtalar Arasında Köprü Olma: Türkiye toprakları, Avrupa ve Asya kıtasının bir geçiş noktasıdır. Bu noktada ülkemiz Doğu-Batı ve Kuzey-Güney ekseninde en önemli ticaret güzergahlarının ve ulaşım yollarının geçiş yeridir. Özellikle İstanbul ve Çanakkale boğazları, Rusya ve Ukrayna gibi devletlerin dünya ticaretine açılmasını sağlamaktadır.
2. Doğal Kaynaklar ve Enerji Yolları: Türkiye’nin komşu ülkeleri, doğalgaz ve petrol açısından oldukça zengin ülkelerdir. Bu ülkelerde çıkarılıp işlenen doğal enerji kaynakları, ülkemiz üzerinden farklı ülkelere aktarılır. Bu noktada Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı, TürkAkım ve TANAP gibi projeler, ülkemizin dünya enerji iletişime katkı sağlamasına neden olur.
3. Askeri Güç ve Güvenlik Önlemleri: Özellikle Orta Doğu’nun karışık bir coğrafya olması, bölge devletleri ve Avrupa için güvenlik zafiyet oluşturmaktadır. Bu noktada ülkemizin güçlü askeri yapılanması, güvenliğin sağlanması açısından önemlidir. 
4. Ekonomik Avantajlar: Türkiye, dünya ticaret yollarının merkezinde yer alır. Özellikle Asya ile Avrupa arasında bir köprü görevi gören ülkemiz, efsanevi İpek Yolu güzergahının günümüz versiyonu olarak görülen ‘’Orta Koridor’’ ticaret yolunun bir kısmına da ev sahipliği yapmaktadır.