Yolsuzluk laneti
Yolsuzluk olgusu karşımıza belli bir şekilde değil onlarca, yüzlerce şekliyle çıkabilir. Yolsuzluk, bir kişinin kamu veya özel sektördeki görevini kötüye kullanarak kişisel çıkar sağlaması anlamına gelir. Genellikle rüşvet, zimmet, haraç, usulsüz ihale verme, nüfusunu kullanma, akraba ve yakınını kayırma, hizmet kayırmacılığı, patronaj, partizanlık gibi yollarla ortaya çıktığı gibi bahşiş, karaborsa, güven hilesi, oy ticareti, dolandırıcılık, geri komisyon, şike, para aklama, vergi kaçırma, vurgunculuk, manipülasyon, offshore yatırım gibi özellikler yolsuzluk olarak kabul edilir.
Yolsuzluk toplumda hukukun üstünlüğünü zedeleme, ekonomik istikrarı bozma ve demokratik yapıyı işlevsizleştirme gibi toplumun hayati organlarının işleyişini tahrip eden ve toplumun ahlakını, kültürünü, politikasını, ekonomik durumunu yok eden ve toplumda güven kaybına neden olan bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yolsuzluk olgusunun genel özelliklerinden bazıları şunlardır: Yolsuzluk, toplumun aldatılmasını ve hile yapılmasını gerektirir. Yolsuzlukta şahsi çıkarlar toplumsal çıkarlara üstün tutulur. Yolsuzluk olayına genel olarak birden fazla insan karışır. Yolsuzluk, karşılıklı çıkarları içerir. Yolsuzluk, genellikle gizlidir. Yolsuzluk kurumlardaki görev ve sorumluluk anlayışını alt üst eder ve toplumun devlete olan güvenini zedeler. Yolsuzluk, dünya genelinde otokrasilerin güçlenmesine, bazı aktörlerin yasadışı zenginleşmesine ve demokrasinin zayıflamasına yol açar.
Dolayısıyla yolsuzluk suçlamaları nedeniyle hükümetler düşmekte, önde gelen yöneticiler resmi makamlarını kaybedebilmekte, cezaevlerine girebilmektedirler.
Yolsuzluk, dünyanın her bölgesinde bazılarında daha az bazılarında ise daha çok görülebilmektedir. Uluslararası Şeffaflık Örgütü 1995 yılından beri 180 ülke ve bölgeyi kamu sektöründeki yolsuzluk algısına göre sıralayan küresel bir gösterge olan Yolsuzluk Algı Endeksi yayımlamaktadır. 2024 yılı için yayımladığı sonuçlarına göre, Türkiye’nin sıralamada gerilediği rapor edildi.
Danimarka, Finlandiya, Singapur ilk üçte yer aldı. En düşük puan alan ülkeler arasında Güney Sudan, Somali ve Venezuela yer alırken, Suriye, Libya, Yemen ve Kuzey Kore gibi ülkelerin de listenin alt sıralarında yer aldığı görüldü. Endeksten, Bahreyn, Fildişi Sahili, Dominik Cumhuriyeti, Bhutan ve Estonya gibi bazı ülkelerin yolsuzlukla mücadelede belirgin ilerlemeler kaydettiği görülürken Esvatini, Avusturya, Rusya ve El Salvador gibi ülkelerde yolsuzluk algısında ciddi gerilemeler yaşandığı görüldü.
Türkiye’de yolsuzluğun yaygınlaşması ve sıradanlaşmasının en önemli nedenleri arasında; ahlaki değerlerde doğru ve yanlışın şaşması, ideolojik değerlerden uzaklaşma, üst düzey yöneticilerden bazılarının mal varlıklarındaki gözle görülür aşırı artışlara rağmen hesap sorulmayacağı algısı, liyakat yerine kendi adamını koruma ve sorumluluk verme uygulamaları, yozlaşmış yönetişim, yandaşlık, adalet ve hukuk konusunda oluşturulmaya çalışılan olumsuz algı, politik istikrarsızlık ve bürokratik zorluklar, cezalandırılmayacağı algısı, kamu kaynaklarının kullanımına ilişkin hesap verebilirlik konusunda oluşan rahatlık algısı, temel ihlalleri yapanın yanına kalacağı algısı, medya ve sivil toplum kuruluşlarının tarafgirleşmesi gibi nedenler sayılabilir.
Yolsuzluklara karşı alınabilecek bazı önlemler vardır: Bunlar arasında kamu mali yönetiminde saydamlığın sağlanması, denetimlerin etkinliğinin artırılması, tarafsız, dürüst ve topluma örnek ve önder olabilecek özellikte kişilerden oluşan yolsuzluklarla mücadele örgütünün kurulması, yolsuzluk yapanlara uygulanacak cezaların artırılması, kamu yönetiminin yolsuzluk riski içeren süreçlerinin gözden geçirilmesi, kamu görevlilerinin mali durumlarının iyileştirilmesi ve ücretlerde adaletin sağlanması, yolsuzluklara karşı kamuoyu oluşturulması, bilimsel çevrelerde yolsuzluk sorununa çözümler üretilmesi, sivil toplum kuruluşlarının etkisinin artırılması gibi önlemler sayılabilir.
Netice itibariyle yolsuzluklar yönetimi yozlaştırır, kamu yönetimini bozar, ekonomik kalkınmayı engeller, toplumsal barışı ve güveni zedeler. Yolsuzluk yoksulluk doğurur, yoksulluk da yolsuzluğa yol açar. Bu bakımdan yolsuzlukla mücadelede kesin ve kararlı olunmalı ve uygulanmalıdır. Yolsuzluğun ülkenin bekası için büyük bir problem olduğu bilinmeli ve her türlü yolsuzluk lanetlenmelidir.
