Türk tarihini incelemek isteyenlerin ilk başvuracağı kaynaklardan biri olan Orhun Yazıtları, Türklerin devlet anlayışı, yönetimi, kültürel ögeleri, komşuları ilgili önemli bilgiler bulunmatadır. Türk tarihine ilgili duyanlaran araştırdığı Orhun abidelerinin önemi ve özellikleri merak ediliyor.
ORHUN YAZITLARI NEDİR?
Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları, Eski Türkçe (????∶??????) Türkler'in bilinen ilk Alfabesi olan Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır. Bu yazıtlar Türkçenin tarihsel süreçteki gramer yapısı ve bu yapının değişimiyle ilgili bilgiler verdiği gibi Türklerin devlet anlayışı ile yönetimi, kültürel ögeleri, komşuları ile soydaşlarıyla olan ilişkileri ve sosyal yaşantısıyla ilgili önemli bilgiler içermektedir.
Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarını Yollıg Tigin yazmıştır. Yollığ Tigin aynı zamanda Bilge Kağan'ın yeğenidir. Yazıtlarda bu abidelerin sonsuzluğa kadar kalması temennisi ile "Bengü Taşlar" denmiştir.
ORHUN YAZITLARI NE ZAMAN VE NEREDE YAZILDI?
Yazıtlar, 1889 yılında Moğolistan’da Orhun Vadisi'nde bulunmuşlardır. Bu yazıtlar II. Göktürk Kağanlığı'na aittir. Yazılış tarihleri MS. 8. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Yazıtlardan Kül Tigin Yazıtı 732 yılında, Bilge Kağan Yazıtı 735 yılında yazılmışlardır.
1893 yılında Danimarkalı dilbilimci Vilhelm Thomsen tarafından, Rus Türkolog Vasili Radlof’un da yardımıyla çözülmüş ve aynı yılın 15 Aralık günü Danimarka Kraliyet Bilimler Akademisi'nde bilim dünyasına açıklanmıştır.
Orhun Kitabeleri 8. yüzyılda Orhun alfabesi ile yazılmış eserlerdir. Göktürk yazıtları ve Orhun Abideleri ismiyle de bilinen yapıtlar altı tanedir. Tonyukuk Anıtı en eski kitabe olup 716 yılında dikilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda Kül Tigin abidesinin 732 ve Bilge Kağan Anıtının 735 yılında dikildiği tespit edilmiştir. Orhun Kitabelere nerede, özellikleri neler? Sizin için tüm detaylarıyla araştırdık.
Orhun Yazıtları II. Göktür Devletine aittir. İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ve Kutluk Devleti adıyla da bilinen devlet uzun yıllar boyunca Çin Devletine karşı bağımsızlık mücadelesi verdi. 682 yılında Kutluk Kağan tarafından kurulan İkinci Göktürk Devleti, en köklü Türk devletlerinden biridir.
Orhun Kitabeleri Moğolistan'ın Orhun Vadisinde yer alıyor. Yazıtları ziyaret etmek isteyenler Ulan Batur'dan kalkan otobüslere binebilir. Otobüsler her gün saat 11.00 - 12.00 arasında kalkıyor. Yazıtlar, başkent Ulan Batur'a yaklaşık 6 saat uzaklıktadır.
Orhun Abideleri Orhun Alfabesi ile yazılmıştır. 8. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar kullanılan alfabe Türklere ait ilk alfabedir. 4'ü sesli olmak üzere toplam 38 harften oluşur. Orhun alfabesi ile yazılmış en eski yazı Tuva Cumhuriyeti sınırları içerisindeki Kızıl şehrinde bulunmuştur. Bu alfabenin diğerlerinden farkı her harfin ayrı yazılmasıdır. Kelimeler de birbirinden ''iki nokta üst üste'' işareti ile ayrılır.
ORHUN ABİDELERİ ÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ
Orhun abideleri, Türklere ait ilk yazılı metin olması nedeniyle hem edebi hem de tarihi açıdan büyük önem taşır. Toplam altı tanedir. İçerik açısından en önemli olanları Bilge Kağan Yazıtı, Tonyukuk Yazıtı ve Kül Tigin Yazıtıdır.
1- Bilge Kağan Abidesi:
Bilge Kağan Yazıtında Orhun alfabesi dışında Çince yazılmış bir kısım da bulunuyor. En çok zarar görmüş yazıt olduğu için büyük bir kısmı okunamamaktadır. Tenri Kağan tarafından dikilmiştir. ''Ey Türk ulusu! Özüne Dön'' seslenişi yazıtın en ünlü cümlesidir.
2- Tonyukuk Abidesi:
.En eski Orhun kitabesidir. II. Göktürk Devletinde vezirlik, komutanlık ve danışmanlık yapmış olan Tonyukuk tarafından yazılmış ve dikilmiştir.
3- Kül Tigin Abidesi:
Bilge Kağan tarafından dikilmiştir. Bilge Kağan Abidesinde olduğu gibi bu kitabede de Türkçe ve Çince iki metin bulunmaktadır.
