TOLGA POLAT / TÜRKGÜN
Modern kripto paralar, blok zincir teknolojisine dayalı merkeziyetsiz sistemler olarak adlandırılır. Blok zinciri, ilk olarak 1982 doktora tezinde David Chaum adlı bir kriptograf tarafından tanımlanan dağıtılmış bir veri tabanı yapısıdır. Kripto dünyasında blok zinciri, dünyanın her yerinden binlerce insanın bilgisayarında tutulan ve güncellenen şifreli işlemlerin halka açık bir defteri olarak hizmet eder. İşlemler anonimdir ancak herkese açık. Örneklendirelim bu durumu. Gmail, Hotmail, Yahoo gibi milyonlarca kullanıcının bulunduğu veri tabanlarının bir merkeziyeti var. Takip edilebilir sistemde gönderdiğiniz bir e-postanın izi sürülebilir, e-postalarınız başkalarının eline geçebilir...
Blok zincir teknolojisinde takip edilemeyen, izlenemeyen kripto ağlar bulunuyor. Bu ağlar merkeziyete sahip değil. Birden çok, belki yüz binlerce,- hatta milyonlarca bilgisayardan destek alıyor. Böyle bir teknolojiye sahip şirketler, aslında madencileri, yani kazı yapan ve zincire destek sunan bireyleri kullanarak, ele geçirilemeyen, merkeziyetsiz bir yapı sunuyor. Teknolojiyi yazanın bile çaresiz kaldığı müthiş bir teknoloji... Örneğin x şirket, takip edilemeyen bir e-posta atılabilmesi için, mevcut zincirde bir coin ortaya sürüyor, 00000000000000000 gibi bol sıfırlı düşük ücretlerle mail atma imkânı veriyor. Hizmet alabilmek ya da teknolojiyi kullanabilmek için talep edilen o coin, piyasada değer yaratıyor. Bunun gibi farklı alanlarda teknolojilerin bütününe kripto para piyasası diyoruz...
Her coinin projesi var mı?
Peki her coinin projesi var ve kontrol edilebilir diyebilir miyiz? Hayır. Öyleki; projesiz şaka coinlerde milyarlarca dolarlık hacimlerle karşılaşabiliyoruz. Paranın döndüğü her yerde manipülasyon var. Manipülasyonun olduğu yerde de, fırsat kollayan kişiler olacaktır. Kripto paraların en büyük manipülatörleri ise sosyal medya fenomenleri. Borsalardaki gibi ‘devre kesicinin olmadığı’, ‘hesap soracak kimsenin bulunmadığı’ kripto para borsalarında sözde ekonomist birçok fırsatçı X’te cirit atıyor. Sosyal medya hesapları ve Telegramda oluşturdukları gruplarda bol keseden yatırım tavsiyesi dağıtan birçoğu sahtekâr ve hiç de iyi niyetli olmayan bu tiplerin en büyük ekmek kapısı ponzi yaratmak...
Fenomenlerin kazanç kapıları Hiçbir yetkinliği olmayan, hasbelkader boğa sezonunda bir projeyi tutturan ve onun üzerinden kendini nimet gibi gösteren kripto para fenomenleri bu işi kazan-kazan sistemine dönüştürmek için birçok yol üretti. Ancak genelde kullanılan yöntemler şöyle;
1- Ücretli VIP gruplar: ‘Kelin ilacı olsa önce başına sürer’ değil mi? Telegram üzerinden gruplar oluşturarak her ay 3 bin, 5 bin TL karşılığı güya akıl veriyorlar... Hiç de azımsanmayacak, binlerce katılımın olduğu gruplar...
2-Dump-Pump grupları: Fenomen önce hacmi düşük bir coin bulur. Öyle piyasada ilk 100’lerde bulunan projelerden olmayan... Hani 20-30 bin dolarlık bir girişlerle, bilmem yüzde kaç yükseliş oluşturulabilecek coinler... Coin bulunduktan sonra fenomen ilk alımı kendisi için yapar. Sırada coinin piyasada yükselişini sağlamak var. Bunun için ilgili teknolojiye yatırımcı çekmek şart. Duyuru yapılır, davetler başlar. Hiçbir şey bilmeden, çevresinden duyduğu ‘1’i 10 yaptı’ ifadelerinin de verdiği gazla piyasaya balıklama atlayan amcalar, abiler, ablalar ve kardeşler, sözde ‘çok kazanan fenomen’in çağrısına uyar ve o coinden almaya başlar.
Coine yatırımcı geldikçe hacmi artar. Alımların serileşmesi bir pump (dik yükseliş) etkisi yaratır. Birkaç saatte yüzde 300’lere varan bir kazanç sağlanmıştır... İşte tam bu noktada o coinden ilk kurtulacak, en tepe noktasından satacak kişi, duyuruyu yapan en baştaki fenomen olacaktır...
Tabii burada şu soru akıllara geliyor... Bu sahtekârlık nasıl anlaşıl mıyor? Şöyle ki; Herkes zarar etmiyor. Dump-Pump etkisi ilk alan ve satanlar için kazanç, tepe noktasından alıp, satışta geç kalanlar için ise bir facia...
3-Reklam yayınlama: Fenomenlerin bir projeyi paylaşmak için teknoloji şirketlerinden 5-15 bin dolar arasında ödeme aldıklarını biliyor muydunuz? Kripto para şirketleri, tanıtım kaynaklarını yaratırken, tanıtımlarını fenomenler üzerinden gerçekleştirmek ister. Bunun için ciddi bir fon ayırırlar. Seçilen fenomen bir süre aralıklarla projeyi tanıtır, ardından yaptığı yatırımı gösteren bir paylaşımda bulunur...
Bu işin tek kazananı onlar
Önceleri fenomenler paylaşımlarının sonuna ‘YTD’ yani ‘yatırım tavsiyesi değildir’ şeklinde bir şey yazıp kanundan yırtma telaşında olurlardı. Ancak şimdi hiç de utanma duyguları yok. Bol keseden tavsiyeler dağıtıyor, ceplerini dolduruyorlar. Her bir paylaşımlarının altında, daha önce kandırılanların isyanlı mesajları yer alsa da, para kazanma hırsı ve bol botlu destek mesajları bireylerin hırs hacimlerini de artırıyor olsa gerek, fenomenler tüm azgınlıklarıyla ceplerini piyasa hem düşerken hem de yükselirken doldurmaya devam ediyor. Telegram kanallarında, X, Facebook, Instagram, YouTube gibi sosyal medya platformlarında yatırım tavsiyesi veren bu arsızların bir an önce durdurulması, bu kişilere karşı soruşturma açılması şart!
Yatırım tavsiyesi vermek suç!
Yatırım tavsiyesi verilmesi bir suçtur ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK) “Piyasa Dolandırıcılığı” başlığı altında açık bir şekilde ifade edilmiştir. Yatırım Danışmanlığı; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri ve yatırım bankaları tarafından, Yatırım Danışmanlığı Çerçeve Sözleşmesi imzalamış olan müşterilere verilebilir. Yatırım Danışmanlığı Hizmeti verecek Kurumların öncelikle SPK’dan izin almaları gerekmektedir.
Kripto para piyasasında terimler ve anlamları
Adres: Kripto adresi, kripto para birimlerinin gönderilip alınabildiği cüzdanı temsil eden karakterler dizisine verilen addır.
Airdrop: Belli bir blockchain üzerinde, önceden belirlenmiş miktarda token veya cüzdana sahip olan kullanıcılara ücretsiz biçimde kripto para dağıtılması etkinliğine “airdrop” ismi verilir.
Altcoin: Bitcoin ve Ethereum dışındaki tüm kripto para birimlerine genel olarak altcoin deniliyor.
Blokchain: Blockchain üzerindeki yeni işlem kayıtları, yeni işlemleri kullanarak defteri güncelleyen düğümler (node) tarafından doğrulanır. Tüm bu süreç blockchain ağını güvenli ve şeffaf hale getirir.
GameFi: GameFi, İngilizcede oyun anlamına gelen “Game” ile merkeziyetsiz finans (DeFi) kelimelerinin karışımıdır. Aynı zamanda oynadıkça kazan (P2E) yapımlarıyla da temsil edilirler. Hodl: HODL, “hold on for dear life (biricik hayatın pahasına elinde tut)” anlamına gelen bir kısaltmadır.
Memecoin: “Meme” isimli internet şakalarının kripto alanındaki karşılığıdır ve Bitcoin’in ucuz versiyonu gibi düşünülebilir.
Metaverse: Metaverse, gerçek zamanlı etkileşim ve ekonomik yapılar gibi gerçek dünya unsurlarını içeren dijital evrendir. Son kullanıcılara benzeri olmayan bir deneyim sunar. Soğuk cüzdan: İnternete bağlanmadan çalışan ve soğuk depolama özelliği sunan kripto para cüzdanı. Stake etmek: Katılımcılar, blockchain güvenliğine katkı sağlamak ve sermayeleri üzerinden getiri elde etmek için kripto varlıklarını sisteme kilitler.
Token satışı: Token satışı, kripto para biriminin her kullanıcı tarafından alınıp satılabileceği aşamaya geçmeden önce kısıtlı miktarın teklife açılmasıdır.
