Nardugan, geçmiş Türk topluluklarında güneşin tekrar ortaya çıkmasını simgeleyen bir bayramdır. Nardugan Bayramı, eski Türk kültüründe her yıl en uzun geceden sonra, güneşin ve sıcaklığın tekrar hakim olacağına karşı yaşanan sevincin bir yansımasıdır. Türk kültüründe olan göçebe yaşamın en önemli ögelerinden olan güneşin etkisini hissettirmesinin kutlandığı bu bayram, kıştan kurtulmayı ve güneşi karşılamayı simgelemektedir.
Nardugan, eski Türk kültüründe güneşin tekrar doğmasının kutlanmasıdır. Eski Türk dilinde ‘’Nar’’ kelimesi ile ‘’Dugan’’ kelimesinin birleşimi olan kelimenin anlamı ‘’güneşin doğuşu’ olarak öne çıkar. Her yıl, en uzun gece olan 21 Aralık tarihinde kutlanan bu bayram, gece ile gündüzün savaşından gündüzün galip geldiğine işaret etmektedir. Bu bayram da kutlama olarak öne çıkan fiillerin başında ‘’Hayat Ağacı’’ olarak adlandırılan akçam süslenmektedir.
Nardugan Bayramı Hangi Kültürlere Aittir?
Dünya üzerinde geçmişte ve şu an bulunan her kültürde farklı bayramlar ve kutlama günleri her zaman bulunmaktadır. Bu noktada Nardugan Bayramı da güneşin tekrar egemen olduğunu kutlamak için ortaya çıkmış bir bayramdır. Peki Nardugan Bayramı hangi kültüre aittir?
Nardugan Bayramı’nın kökeni aslen orta Asya’ya dayanmaktadır. Orta Asya’da yaşayan eski Türk kültürü bu bayramı kutlarken aynı zamanda Altaylılar gibi Orta Asya sakinlerinde de bu bayram görülmektedir. Özellikle Gök Tanrı inancı çerçevesinde doğa ile iç içe bir hayat yaşayan eski Türk topluluklarında bu bayram, kıl gündönümünü daha bir anlamlı kılmaktadır.
Bunun yanında Nardugan Bayramı eski Türk kültürlerinin yanı sıra bazı Sibirya halklarında, Yakutlarda ve Altaylarda da görülmekteydi. Bu kültürlerde de, kışın egemen olduğu zamanlardan sonra güneşin tekrar hakimiyet kurduğu zamanların gelmesi Nardugan Bayramı’na benzer şekilde kutlanmaktaydı.
Nardugan Bayramı her ne kadar kış aylarının geride kalmasını kutlayan bir bayram olsa da eski Türk kültüründe egemen olan Gök Tanrı inancının bir uzantısı olarak da ön plana çıkmaktadır. Özellikle Gök Tanrı inancında oldukça önemli yeri olan ‘’Hayat Ağacı’’, Nardugan Bayramı’nda süslenir. Bu bayram ve Hayat Ağacı adı verilen akçam ağacının süslenmesi, sıcak günlerin gelişinden ötürü Gök Tanrıya bir teşekkür olarak yapılmaktadır.
Günümüzde etkisini gittikçe yitiren bu bayram, özellikle son yıllarda tekrar hatırlanmaya ve kutlanmaya başlanmıştır. Eski geleneklere bağlılığın artmasıyla ortaya çıkan bu gelişme, Türk halkları arasında geleneksel değerlerin tekrar hatırlanmasına etki etmektedir.
Nardugan Ne Zaman Kutlanır?
Narduagan Bayramı, eski Orta Asya kültüründe kışın geride kalarak yaz aylarının gelmesini kutlamak amacıyla ortaya çıkmıştır. Özellikle Türk kültüründe önemli bir yeri olan bu bayram, kış gündönümü bayramı olarak da adlandırılmaktadır. Bu noktada Nardugan Bayramı ile ilgili en çok sorulan sorulardan birisi, Nardugan Bayramı’nın ne zaman kutlandığıdır.
Nardugan Bayramı, en uzun gecenin olduğu gün kutlanır. Bu gece de 21 Aralık gününün gecesidir. 21 Aralık tarihi, kış aylarına denk gelir. Özellikle kış aylarının bastırmasının yanında 21 Aralık gecesi de kışla birlikte oldukça uzun geçmektedir. Bu tarihten sonra hava yavaş yavaş ısınmaya başlar. Bu nedenle 21 Aralık tarihinde Nardugan Bayramıyla birlikte hem kışın ardından güneşin ortaya çıkması hem de en uzun gecenin geçmesi kutlanmaktadır.
Eski Türklerde bu bayrama yalnızca astrolojik bir olay olarak değil, manevi bir gelişim olarak da bakılmaktaydı. Hayatına konar göçer olarak yön veren Türk topluluklarında bu bayram, Gök Tanrı’nın rahmetini kutlamak olarak da öne çıkmaktaydı.
Nardugan Bayramında Hangi Ritüeller Yapılır?
Nardugan kutlaması sırasında sırasında bazı ritüeller yapılmaktadır. Bunlardan bazıları:
- Ağaç Süsleme: Yılbaşı süslemesine benzer olan bu süsleme de Gök Tanrı inancında önemli yer tutan ve ‘’Hayat Ağacı’’ olarak adlandırılan Akçam ağacı süslenmektedir. Bu ağacın üzerine bez parçaları, kurdeleler veya dilek yazılı kağıtlar takılarak bu ağaç süslenmektedir. Bazı araştırmacılara göre günümüzdeki yılbaşı ağacı süsleme geleneği de Nardugan Bayramı’nda süslenen çam ağacına dayanmaktadır.
- Ateş Yakma: Geçmişte her toplulukta olmasa da bazı topluluklarda Nardugan Bayramı’nda ateş yakma ritüeliyle karşılaşmak mümkündür.
- Dilek Tutma ve Dua Etme: Bireyler bu bayramda gelecek adına dilek tutar ve geçmiş ve gelecekleri hakkında dua ederler.
Günümüzde Nardugan Bayramı Nerelerde Kutlanır?
Her ne kadar günümüzde eski yaygınlığını yitirmiş olsa da Nardugan Bayramı bazı bölgelerde kutlanmaya devam etmektedir. Özellikle son zamanlarda eski kültürleriyle bağlarını güçlendirmek isteyen topluluklar bu bayrama daha fazla ilgi göstermekte ve her yıl kutlamalar yapılmaktadır. Bu noktada eski Türk kültürü içinde derin yer edinen bu bayram, günümüzde Türkiye’de kutlanmaktadır.
Türk mitolojisinde derin yeri olan bu bayram, son zamanlarda özellikle kültür dernekleri ve milliyetçi duygulara sahip olan yapılanmaların öncülüğünde her geçen sene gittikçe daha fazla coşkuyla kutlanmaktadır. Aynı zamanda Türk nüfusunun yoğun olduğu Tataristan, Yakutistan, Kazakistan, Kırgızistan veya Türkmenistan gibi bölgelerde de bu bayram kutlanabilmektedir.
