Ülkemiz gelişmekte olan ülkeler arasında rakiplerine göre kat be kat enflasyonla mücadele ediyor. Dolaysıyla rekabetçiliğimizi koruyabilmemiz için enflasyonla mücadelede başarılı olmak zorundayız.
Enflasyon artış oranı, (Nisan ayı) aylık 3,18 bandında yıllık bazda yüzde 69,8 oranlarında seyrediyor. Gıda enflasyonu yüzde 65’leri geçmiş vaziyette. Böyle bir sayısal tabloda “Avrupa Birliği ülkelerinin yıllık yaşadığı enflasyon oranını ülkemiz aylık yaşıyor,” maalesef.
2024 buğday rekoltesinin belirlenmesinde bir yanda, diğer emtialar ile beraber iklim ile ilgili nisan, mayıs yağışlarının iklim koşulları beklerken diğer yanda fiyat için yüksek enflasyon, yüksek girdi fiyatları, üretilen ürünlerin piyasa fiyatının düşüklüğü ve tüketici için fiyatların yüksek olması bekliyor.
ABD Tarım Bakanlığının 2024 yılı tahıl üretimi tahminlerini içeren raporu
ABD Tarım Bakanlığı, geçtiğimiz günlerde 2024 yılı tahıl üretimi tahminlerini içeren bir rapor yayımladı. Raporda, “krizin devam edeceğine dair göstergeler arasında, buğday, mısır ve arpa üretiminde düşüş; pirinçte ise hafif artış tahminleri var.”
ABD Tarım Bakanlığı, Temmuz 2022’den geçen hazirana kadar olan dönemde 16,8 milyon ton olan Ukrayna’nın buğday ihracatının 2023-2024 sezonunda 10,5 milyon tona düşmesini bekliyor.
ABD Tarım Bakanlığı’nın 796,6 milyon ton olarak yaptığı dünya buğday üretimi tahmininin ağustos ayında 793,3 milyon tona düşmesi ve Çin üretiminin 137 milyon tona, Avrupa'nın 135 milyon tona, Kanada'nın 33 milyon tona ve İngiltere'nin 15 milyon tona gerilemesi bekleniyor.
Bolluğun fiyatlar üzerinde olumsuz etkisi olabilir mi?
Dünyada buğday fiyatları 200 doların altına gerilirken, ülkemiz ise 2024 sezonuna stokla giriyor. Ülke olarak iklim şartlarının iyi geçmesi durumda rekoltenin yüksek olacağı ve bu defa da bolluğun fiyatlar üzerinde olumsuz etki yapacağını kesinlikle düşünmeliyiz.
Bir başka düşünmemiz gereken etkense; üretici ülkelerdeki yüksek stokların ve yeni hasat sezonunda beklenen üretim artışının fiyatlarda düşüşü tetiklemesi. Ülkemizde iklimsel şartların iyi gitmesi, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) stok devri ve üretimdeki artışla oluşacak arz fazlasıyla oluşabilecek yeni bir krizi tarım paydaşları kesinlikle konuşmalıdır.
Ülkemizde yüksek girdi maliyetlerinden dolayı buğday fiyatlarının dünya fiyatlarının üzerinde olacağı düşünülebilir. Türkiye’de 6,7 milyon hektarlık ekim alanıyla birinci sırada bulunan buğday üretimi (2024 sezonunda yüzde 8’lik ekiliş artışı yaşandı) iklimsel bir olumsuzluk yaşanmaması halinde 2023’te yakalanan 22 milyon tonun kesinlikle üzerinde bir rekolte olacaktır.
Ülkelerin stok yapma isteği artabilir
Finansmana ulaşım kolaylaşır ve maliyeti düşerse, ülkelerin stok yapma isteği artabilir. Buna bağlı olarak fiyatlarda yukarı yönlü harekete geçebilir. Bu düşünülmesi gereken bir senaryo. Ülkemizde böyle bir durum oluşabilir.
TZOB, “2024 yılı 1 kilogram buğday üretim maliyeti 10 lira 87 kuruş”
TZOB geçtiğimiz günlerde yaptığı basın açıklamasında “Çiftçilerin buğday tohumunu attığı günden hasada kadar yapacağı harcamalar dikkate alınarak yapılan maliyet hesabında, kuru şartlarda üretimi yapılan buğdayın ortalama maliyeti geçen yıla göre yüzde 62 oranlarında artışların olduğunu belirterek kilogramı 10 lira 87 kuruş olarak tespit edildiğini duyurdu.”
TZOB’ un açıkladığı fiyatın üzerinde bir beklenti var.
Bir yandan; yaklaşan yeni hasatla birlikte sahada ve sektör temsilcilerinde, yüksek girdi maliyetleri ve üretimin azalmaması için buğdayın ton başına fiyatının en düşük TZOB’ un açıkladığı fiyatın üzerinde bir beklenti var. Böyle bir durum ve beklenti daha önceki kıtlık yıllarını dengeli yöneten TMO’nun bolluk yıllarını yönetmede özellikle bu sezon zorlayacak gibi görünüyor. Bizim TMO’ya daha geniş bir hareket alanı yaratmamız ve TMO’nun da un ihracatı yapan firmaları destekleyerek, olası böyle bir senaryo için çözüm yolu düşünmelidir.
Diğer yandan, dünyada ciddi enflasyonun olmasına rağmen, 2024 yılı Mayıs ayı itibarıyla buğday fiyatlarının 2020 yılı seviyelerine kadar gerilemiş bir halde “Şikago Tahıl Borsasın’da (CME) SRW Wheat (Kırmızı Yumuşak Buğday) 5 Mayıs 2024’te 6.03 dolar/bushel (194 dolar/Ton civarı, HRW Wheat (Kırmızı Sert Buğday) 6.35 dolar/bushel (205.14 dolar/Ton civarı fiyatlara kadar geriledi. Eylül 2022’de Rusya’dan ithal edilen 12.5 protein ekmeklik buğdayların tonu 330 dolardan, şu an 210 dolara geriledi.
Son söz: TMO’yu zor bir dönem bekliyor. Girdi maliyetlerinin bu denli artış gösterdiği bir dönemde (işçilik, mazot, gübre ve icar) dünya fiyatları geri sayıyor. Ekiliş alanlarının azalmaması için en az TZOB’ un açıkladığı fiyatın üzerinde bir beklenti var.
Kalın sağlıcakla…
