İlk yerli genel maksat helikopteri Gökbey'e entegre edilecek milli helikopter motoru TEI-TS1400'ün ilk prototipi TS3'ün ardından TS4'ün de başarıyla çalıştırıldığı bildirildi.
TUSAŞ Motor Sanayiinden (TEI) yapılan yazılı açıklamada, Türkiye'nin ilk milli turboşaft motoru TEI-TS1400'ün geliştirilmesi amacıyla hazırlanan Turboşaft Geliştirme Projesi'nin, 8 Mart 2017'de Savunma Sanayii Başkanlığının destekleriyle resmi olarak başladığı hatırlatıldı.
Proje kapsamında çekirdek motor testlerinin tamamlandığı ve Türkiye'nin ilk turboşaft motorunun 22 Eylül 2020'de başarıyla ateşlenerek kararlı halde çalıştırıldığı belirtilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
"TEI-TS1400 motorunun ilk prototipi olan TS3 numaralı motor, 5 Aralık 2020 tarihinde Cumhurbaşkanımızın katılımlarıyla düzenlenen törenle TUSAŞ’a teslim edilmişti. TS3 motorunun tesliminin ardından çalışmalarına hız kesmeden devam eden TEI, bu motorun ikiz kardeşi olan TS4 motorunun üretim ve montajını da başarıyla tamamladı. TS4 motorunun ilk ateşlemesi ve çalıştırılması, 6 Ocak 2021 tarihinde başarıyla gerçekleştirildi. Yapılan testlerde TS4 motoru 'ground idle' güç seviyesine çıkartılarak projede önemli bir aşama kaydedildi. TS4 motorunun testleri, tamamen TEI mühendis ve teknisyenlerinin gayretiyle tasarlanıp geliştirilen yeni bir 'milli turboşaft motor test bremzesi'nde gerçekleştirilmiş olup, sertifikasyon çalışmalarının hızlı yürütülebilmesi için proje kapsamında toplam 4 motor test bremzesi kullanılacaktır."
Açıklamada, Türkiye'nin havacılık motorlarında lider şirketi TEI'nin, 2021 yılında da milli ihtiyaçlar doğrultusunda başarılı çalışmalarını ve ülkenin mihenk taşı olacak havacılık motorlarını tasarlamayı, geliştirmeyi, üretmeyi ve çalıştırmayı sürdüreceği vurgulandı.
MİLLİ TEST MERKEZİ HİZMETE AÇILDI
TS4 motorunun testleri, tamamen TEI mühendis ve teknisyenleri tarafından tasarlanıp, geliştirilen ilk milli turboşaft motor test merkezinde gerçekleştirildi. Sertifikasyon çalışmalarının hızlı yürütülebilmesi için proje kapsamında toplam 4 adet motor test merkezi kullanılacağı belirtildi. Türkiye’nin Savunma Sanayi Başkanlığı’na bağlı ve havacılık motorlarında lider şirketi TEI’nin 2021 yılında da Türkiye’nin milli ihtiyaçları doğrultusunda havacılık motorlarını tasarlamayı, geliştirmeyi, üretmeyi ve çalıştırmayı sürdüreceği ifade edildi.
İLK MOTOR TESLİMİNE ERDOĞAN’DA KATILMIŞTI
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ana yükleniciliğinde geliştirilip, üretilen ilk yerli genel maksat helikopteri Gökbey, TEI (TUSAŞ Motor Sanayii) tarafından üretilen ilk milli helikopter motoru TEI-TS1400 ile havalanacak. Böylece Türkiye, kendi jet türbinli motorunu üretebilen sayılı ülke arasına girecek. Gökbey’e entegre edilecek ilk milli helikopter motoru TEI-TS1400, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçen aralık ayında telekonferansla katıldığı törende görücüye çıkarken, testlerinin ardından helikoptere entegrasyonu için Ankara’ya gönderilmişti.
HASTA DA TAŞIYACAK KARGO DA
Gökbey, VIP, kargo, hava ambulans, arama kurtarma, kıyı ötesi taşıma gibi birçok görevde kullanılabilecek. En zorlu iklim ve coğrafyalarda, yüksek irtifa ve yüksek sıcaklıkta, gece ve gündüz koşullarında etkin bir şekilde faaliyet göstermek üzere tasarlanan Gökbey'de Atak helikopterinin üretim süreçlerinde kazanılan bilgi, birikim ve tecrübeden de yararlanıldı.
1660 BEYGİRLİK GÜÇ
Gökbey'de kullanılan milli motor TEI-TS1400, 1660 beygir güç üretiyor. TEI-TS1400'ün üretiminde imalat ve malzeme teknolojisi alanında pek çok ilke imza atıldı. TEI-TS1400 için Türkiye'nin ilk tek kristal türbin kanadı üretimi, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirildi. Bu üretim sırasında yenilikçi termal bariyer kaplama metotları kullanıldı.
KİLO BAŞI İHRACAT DEĞERİ 6 BİN DOLAR
700 kişilik bir teknik ekip tarafından geliştirilen TEI-TS1400 motoru kilogram başına 6 bin dolar ihracat değerine sahip. TEI-TS1400’de kullanılmak üzere Türkiye'de ilk kez nikel ve titanyum alaşımları için havacılık kalitesinde dövme teknolojisi geliştirildi. Geleceğin imalat teknolojisi olarak gösterilen eklemeli imalat ile parçalar üretildi. Kamu ve özel sektörün güçlü iş birliğinin ürünü olan TEI’ye son 5 yılda 312 milyon dolarlık yatırım yapıldı. Bunun yüzde 43’ü devlet desteklerinden karşılandı.
‘ŞAMPİYONLAR LİGİNE YÜKSELDİK’
TEI Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı Akşit, üretilen TEI-TS1400 turboşaft motoruyla birlikte Türkiye’nin havacılık sektöründe ‘şampiyonlar ligi’ne yükseldiğini belirterek, "Gerçek anlamda jet motorudur bu. Türkiye’nin ilk gerçek anlamdaki jet motorunu ürettik. Bu motorumuzla beraber biz havacılık sektöründe, artık Romanya, Polonya, Bulgaristan sınıfından İngiltere, Fransa, Almanya sınıfına çıkmış oluyoruz. Havacılık teknolojisinde şampiyonlar ligine çıkıyoruz yani. Bu, Türkiye için gerçekten bir dönüm noktası. Bu teknolojiyi dünyada herkes yapamıyor. Biz buna sahip olduk. Milli motorumuz rakip ithal muadil motora göre hem kalkışta hem sürekli uçuş gücünde hem de acil durum kalkış, motorlardan biri arızalandığında, tek motorla, kaçış modunda rakip motorumuzdan 67 beygir ile 120 beygir arasında daha fazla güç üretiyor. Zorlu olgunlaştırma ve sertifikasyon sürecinden sonra 2024’ten sonra Gökbey helikopterimiz milli Gökbey helikopterimiz milli motorumuzla uçacak” ifadelerini kullanmıştı. AA/DHA
