Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'ye yaptığı darbeyle göreve gelen Sisi'nin Sirte ve Cufra'nın kendileri için kırmızı çizgi olduğunu söylemesi ve ülkesindeki Libyalı kabileleri silahlandıracağı imasında bulunması, Libya denkleminde olası senaryolara bir yenisinin daha eklenmesine neden olurken kabileler arasındaki geçmişe dayanan düşmanlıklar Sisi'nin bu planının hayata geçirilmesinin pek de mümkün olmadığını gösteriyor.
Sisi, 20 Haziran'da yaptığı konuşmasında, Mısır'daki Libya asıllı kabileleri silahlandırabileceklerini ima ederek, "Bu kuvvetler ilerlediği zaman sizler kabile reisleri ve şeyhleri olarak onların önünde gideceksiniz." dedi.
Libya'da Sisi yönetiminin açıktan destek verdiği darbeci Hafter'in, Libya ordusu karşısında üst üste yenilgiler almasının ardından bir süredir Mısır'daki Libya kökenli kabilelere mensup bazı gençlerin silahlandırılarak bu ülkeye gönderilmesi seçeneği gündemde.
Gençlere toprak ve iş imkanları vadedileceği söyleniyor. Yaklaşık iki ay önce sosyal medyaya bu yöndeki çalışmalarla ilgili bazı görüntüler de yansımıştı.
Hafter'in "Mısır'dan 10 milyon göç" ifadesi
Mısır'ın kuzeybatısında yer alan Libya kökenli bedevi kabilelerin Libya'ya yerleştirilmesi ve ülkenin doğusundaki nüfus yoğunluğunun artırılması planları çoktandır yapılıyor.
Libya'nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri darbeci Hafter, Mayıs 2019'da "Libya’nın yüzölçümü 1 milyon 760 bin kilometrekare, bu kadar mesafeyi ne yapacağız, 10 milyon daha gelse ne olur?" ifadelerini kullanmıştı.
Ancak mesele o kadar basit değil. Mısır ve Libya'daki kabileler arasında onlarca yıl süren savaşlar, zorunlu göç ve sürgüne dayanan tarihi husumetler bulunuyor.
Mısır'daki Libya kökenli kabileler
Mısır'da Libya kökenli epey kabile bulunuyor. Bunların en büyüğü Ali Oğulları kabilesi (Evlad Ali) olarak biliniyor. Ali Oğulları kabilesinin nüfusu 1 milyonu geçiyor.
Ali Oğulları kabilesi Ahmar ve Ebyad olarak ikiye ayrılıyor. Bunlar da kendi aralarında Kanayişe, Hazaim, Zenera, Henalike, Kavasim, Avami, Senacira, Madi, Akşibat, Şeraset, Havitiyye ve Haniş olmak üzere 12 kabileye ayrılıyor.
Ali Oğulları kabilesi 130 yıl önce Libya'dan Mısır'a göç etti. Libya'nın Brega bölgesinde yaşamakta olan Ali Oğulları kabilesi ile aynı bölgede bulunan Abidat kabilesi arasında 1860'da çıkan savaş tam 30 yıl sürdü.
Savaşı kaybeden Ali Oğulları 1890'da Mısır'a göç etmek zorunda kaldı. Bu zorunlu göç "Tecridet Habib" olarak isimlendirildi.
Ali Oğulları kabilesi mensuplarının çoğu Mısır'ın Akdeniz kıyısındaki kenti İskenderiye ile Libya sınırındaki Sellum ilçesi arasında bulunan Masra Matruh kentine yerleşti.
Sonraki dönemlerde bazı aileler İskenderiye'nin Amiriyye ve Maryut bölgelerine göç ederken, bazı aileler ise Demanhur kentini tercih etti.
Karamanlı Yusuf Paşa'nın Libya'dan sürdüğü kabile "Cevaziler"
Beraisa, Fevayid, Henadi, Furcan, Behce, Cemiat, Katan, Cebaliye, Rimah, Habbun, Evlad Şeyh, Celalat, Mecabira ve Cevazi ise Mısır'daki diğer Libya kökenli kabileler.
Bu kabileler arasında Cevazi kabilesi dikkati çekiyor. Trablusgarp'ı 1711'den 1835'e kadar yöneten Karamanlı Hanedanlığı'nın en ünlü ismi Karamanlı Yusuf Paşa (1795-1832) Cevazi kabilesini sürgün etti.
Cezayir Eyaleti ve Tunus Eyaleti ile ABD'ye karşı savaşan Paşa olarak da bilinen Karamanlı Yusuf Paşa, Cevazi kabilesine bağlı aşiret reislerini Bingazi’ye çağırarak ölümle cezalandırırken kabileyi de Mısır'a sürdü.
Cevazi kabilesi üyeleri Libya sınırına yakın bölgelerdeki kabilelerin teklifine rağmen daha güvende olmak amacıyla iç bölgelere doğru ilerlemeyi tercih etti. Mısır kaynaklarına göre, Cevazi kabilesi üyeleri daha çok Zekazik ve Tanta gibi şehirlerde yaşıyor.
Mısır yönetiminin açmazları
Mısır'da çok sayıda irili ufaklı Libya kökenli kabile bulunuyor. Bu kabileler ile Libya'daki kabileler arasında evlilik yolu ile kurulan akrabalık bağları var. Ayrıca Sina Yarımadası’ndaki bedevilerle de çok yakın bağları bulunuyor.
Sina Yarımadası'nda yaşanan güvenlik problemleri ve Mısır yönetiminin birkaç yıl önce İsrail sınırının güvenliği için İsrail ve Gazze sınırında yaşayan bedevilerin evlerini yıkması ciddi tepkilere neden olmuştu.
Halkın itirazına rağmen hayata geçirilen bu uygulama haliyle bu bölgelerdeki Libya kökenli kabileleri de olumsuz etkiledi.
Mısır'daki Libya kökenli en büyük kabile Akile Salih'in kabilesinin düşmanı
Mısır'daki en büyük Libya kökenli kabile olan Ali Oğulları ile Libya'daki Abidat kabilesi arasında yaşanan ve unutulması mümkün olmayan tarihi bir husumet söz konusu.
Bundan 130 yıl önce Abidat kabilesi, Ali Oğullarını Libya'dan sürerek topraklarına ve mallarına el koydu. Bu iki kabilenin yan yana gelmesi tarihi saiklerden dolayı zayıf ihtimal olarak değerlendiriliyor.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile Mısır yönetimi Hafter yanlısı Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih'i, Hafter'i yerine getirmeyi planlıyor. Ancak Akile Salih, Ali Oğullarını sürgün eden Abidat kabilesine mensup.
Ali Oğullarının Hafter’e destek vermesi atalarını topraklarından süren Abidat kabilesine yardım etmeleri anlamına geliyor. Bu nedenle daha çok Libya sınırına yakın bölgelerde konuşlanmış Ali Oğullarının Libya'ya eleman göndermeyeceği değerlendiriliyor.
Karamanlı Yusuf Paşa'nın Libya'dan Mısır'a sürdüğü Cevazi kabilesinin elemanları ise Mısır toplumuna ayak uydurdukları için kendilerini bedevi olarak görmüyor. Daha çok kendilerini Mısırlı olarak tanımlıyor.
Mısırlı kabileler için Libya'daki savaşta taraf olmak ve özellikle de doğudakilere destek vermek, "atalarını sürgün etmiş kabilelere yardım etmek" olarak algılanacağından dolayı çok geçerli bir senaryo gibi değerlendirilmiyor.
