Sigorta primlerinin 18 yaşından önce yatırılmasının emekliliğe etkisi merak edilen konuların başında geliyor. Bu yaştan önceki sürelere ait sigorta günleri kaybolmuyor, emeklilikte aranan prim gün sayısında hesaba katılıyor. Emeklilik başlangıcı 18 yaşının doldurulduğu tarih kabul ediliyor.
Ancak bir istisna bulunuyor. Bu yaştan önceki çalışmaların emekliliğe etkisinde Nisan 1981 tarihi önem taşıyor. Bu tarihten önce işe girenler için 18 yaş altı çalışma sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor. Bu gruptakiler 16 yaşında ilk defa sigortalı olsa da sigortalılık başlangıcı kabul edilerek emeklilik şartları buna göre hesaplanır.
Sigorta sonrası mahkeme kararıyla yapılan düzeltme emeklilikte hesaba katılmıyor. SSK veya Bağ-Kur'lu olarak işe başlayanların yetim aylığı kesilmiyor, çift maaş alınmasının önünde bir engel bulunmuyor. Mirası reddeden ölen yakınının borçlarını ödeme yükümlülüğünden kurtulurken yetim aylığı almaya devam ediyor.
Emekliliği öne çekmek, aylığı artırmak için merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
1-1980 yılında lisede okurken yaz tatilinde 3 ay sigortalı bir fabrikada çalıştım. Emekliliğe dahil edilir mi?
Uzun vadeli sigorta olan yaşlılık, malullük, ölüm sigortasına tabi çalışmak sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor. Bunun için de 18 yaşın doldurulduğu tarih başlangıç dikkate alınıyor.18 yaş altı çalışmaların sigorta başlangıcı kabul edilmesine yönelik istisnalar bulunuyor. Bunlardan biri de 1981 yılından önce işe başlamış olmak. Bu tarihten 14 yaşında da olsanız sigortalılık başlangıç tarihiniz kabul edilir, emeklilik buna göre hesaplanır.
2-Emeklilikte kimlerin yaş düzeltmesi dikkate alınır?
Nüfus kayıtlarına göre kişinin ilk defa sigortalı olduğu tarih emeklilik açısından dikkate alınıyor. İlk defa çalışmaya başladıktan sonra mahkeme kararıyla yapılan düzeltmeler emeklilik işlemlerinde geçerli sayılmıyor. Nüfus Hizmetleri Kanunu'ndaki son değişikliklere göre, dayanak belgesinde bulunduğu halde nüfus kütüklerine hatalı veya eksik tescil edilen ya da hiç yazılmayan bilgiler "hata" olarak değerlendiriliyor.
Benzeri maddi, mahkeme kararına gerek olmaksızın Nüfus İşleri Genel Müdürlüğü veya nüfus müdürlükleri tarafından düzeltilebiliyor. Bu şekilde yapılan kayıt düzeltme işlemleri 5510 Sayılı Kanun'a aykırı düşmediğinden, düzeltilmiş yaş dikkate alınıyor. Somut belgeye dayanmayan ve sigortalı çalışmaya başlama tarihinden sonra gerçekleştirilen yaş düzeltmeleri ise dikkate alınmıyor.
3-Vefat eden babamın borçları nedeniyle reddi mirasta bulundum. Yetim aylığı alabilir miyim?
Mirası reddeden eş veya çocuklara (ölen kişinin sigorta süresi, prim gün sayısı yeterliyse) miras reddedilse bile dul, yetim aylığı bağlanıyor. Yargı kararıyla mirasçı olmaktan çıkarılan kişilere gelir veya aylık ödemesi yapılamıyor. Ödenmiş bulunan aylıklar da geri alınıyor.
Sosyal Sigortalar ve Emekli Sandığı Kanuna göre hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya buna karşı aile hukukundan doğan yükümlülüğü yerine getirmediği gerekçesiyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirastan çıkarılanlara dul ve yetim aylığı bağlanamıyor.
4-Emekli aylığımdaki yanlış kesintiye itiraz edip geri alabilir miyim?
Emekli aylığındaki kesintiyi e-devlet üzerinden aylık bilgisi bölümüne girerek kontrol etmek mümkün. Bir yanlışlık olduğunu düşünüyorsanız Sosyal Güvenlik Kurumu'na itiraz ederek düzeltilmesini talep edebilirsiniz. Kurum tarafından yapılan incelemede kesintinin haksız olduğu tespit edilirse iade edilir.
5-Yıpranma payı fiili hizmetten sayılıyor mu, ek prim emekliliği öne çeker mi? Memur ve işçiler için yıpranma payı nasıl hesaplanıyor?
Sayılıyor, bu kapsamda olan mesleklerde her yıla 90 gün ek fiili hizmet artışı eklenmesi durumunda bir yıl çalışan 15 ay çalışmış kabul ediliyor. Normalde emeklilikte esas olan 360 gün sayısı fiili hizmet artışı ile her yıl 360 gün ile birlikte 60-180 gün arasında farklı oranlarda prim sayısı ekleniyor. Çimento, cam, kurşun, demir ve çelik fabrikaları, yeraltı işleri, askeri görevlerde, emniyet başta olmak üzere 40'ın üzerinde iş konulunda yıpranma nedeniyle erken emekli olunabiliyor.
Ağır bir meslekte çalışıyorsanız yıpranma payı ile erken emeklilik mümkün olabiliyor. Yıpranma payı hem emekli aylığını hem de ikramiyeleri olumlu yönde etkiler. İşçilerde de yıpranma yapı, eklenen prim gün sayısının yarısı kadar süre işçinin emekli olabilmesi için doldurulması gerekli olan yaştan düşürülür. İşçinin yıpranma payı kapsamında olan işlerde minimum 3600 gün çalışmış olması gerekiyor.
6- SSK'dan emekli olabilmek için Bağ-Kur'lu çalıştığım döneme ilişkin primleri sildirebilir miyim?
Yatırılan Bağ-Kur primlerinin sildirilmesi mümkün değil. Primi ödenen son yedi yılda fazla prim yatırılan statüden emekli olunur. SSK ve Bağ-Kur statüsünde prim ödemeleri eşitse son olarak tabi olunun sigortalılık statüsünden emekli olunur. On yıl Bağ-Kur'lu çalışsanız da emekliliğe 1261 gün kala SSK'lı çalışmaya başlarsanız bu statüden emekli olabilirsiniz.
7- Esnaf emekli aylığını nasıl yükseltebilir? Emeklilik başvurusunda bakmakla yükümlü olunan çocuk, eşin bulunması aylığa yansır mı?
Kazancın yani brüt maaşın yüksek olması doğrudan emekli aylığını yükseltir. Yatırılan prim yükseldikçe emekli maaşı da artar. Bağ-Kur'lu olanların asgari ücretin yüzde 32'sinin 7.5 katına kadar prim ödeme imkanı bulunuyor.
Bunun üzerinden prim yatırmaları durumunda emekli aylıkları da artacaktır. Emekli dilekçesi verirken tahsis formunda bakmakla yükümlü olunan kişi hanesine çocuk sayısı, eş belirtilmeli. Bakmakla yükümlü olunan kişi sayısı emekli aylığını etkiliyor.
Kaynak: Sabah
