Deprem ülkesi olan ve birçok şehri fay hattı üzerinde bulunan Türkiye'de hemen hemen her gün yer sarsıntıları meydana geliyor. Deprem anında en büyük tehlikelerin başında dayanıklılığı düşük seviyede olan binalar olarak gösterilir ancak sismik izolasyon yapının depreme dayanma kapasitesini arttırılabiliyor.
Malatya Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi ile Gaziantep İnayet Topçu Hastanesi, zeminlerine yerleştirilen sismik izolatör sayesinde 10 ilde yıkıma neden olan 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremleri hasar almadan atlattı.
SİSMİK İZOLATÖR NEDİR?
Sismik izolatör, yapıya gelen deprem, rüzgar vb. yüklerin azaltılmasına yarayan sistemdir. Sismik izolasyon sistemleri zemin ile yapının tabanı arasına esnek enerji sönümleyici elemanlar yerleştirerek zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerinin azaltılmasına; sismik enerji ve hareketlerini absorbe etmesine yardımcı olan araçlardır.
Sismik izolasyonu olmayan yapı kendi ağırlığının 1/10'u kadar yatay yük taşıyabilir. Eğer bu değerden daha fazla bir yük gelirse yapıda kalıcı deformasyonlar oluşur ve kolon-kiriş birleşim noktalarında kırılmalar başlar. Ancak sismik izolasyonu olan yapılar ise bu değerlerin çok üstüne çıkabilir. Çünkü sismik izolatörler gelen yatay yükü azaltır.
Sismik izolatör, deprem sırasında üzerindeki yapının sarkaç misali küçük salınımlar yapmasını sağlar. Oluşan dinamik sürtünme kuvveti ile izolatörün konkav geometrisi deprem enerjisinin sönümlenmesini sağlar.
Sismik izolatörler deprem anında yapıya aktarılan dinamik kuvvetleri ve buna bağlı deplasmanları yüzde 80 – 90 oranında azaltmakta ve yapıyı deprem kuvvetlerine karşı izole etmektedir.
1921 yılında Amerikalı Mimar Frank Lyond Wright, Tokyo'daki Imperial Hotel'in temellerinde, taban izolasyon fikrini uygulayan ilk kişi olmuştur. 1969 yılında dünyada ilk kauçuk sismik izolasyonlu yapı, İsviçreli mühendisler tarafından Makedonya'nın Skobje şehrinde bir ilkokul binasında uygulanmıştır.
DEPREM İZOLATÖR SİSTEMİNİN YARARLARI
-Yüksek düzeyde can güvenliği
-Aynı oranda minimum düzeyde bakım gerekliliği
-Araştırma ve geliştirmeye ait projelerin korunması
-Yapıda bulunan mimari ve taşıyıcı elemanlarda minimum hasar
-Şiddetli deprem sonrasında hemen kullanım olanağı
-Köprü ve viyadükler de hasar görmeksizin kullanımına devam edilmesi
-Ulaşım yapılarında devam eden süreklilik
-Yapı içerisinde yer alan eşya ve cihazların korunması
60 YIL DAYANIYOR
Sarsıntı yoğunluğunu yüzde 80'e kadar azaltan sismik izolatörler; kimyasallar, pas, nem ya da güneş ışınları gibi yıpratıcı durumlara karşı korunaklı ve ortalama 60 yıl kullanılabiliyor.
DEPREM İZOLATÖRÜ 2023 FİYATLARI NE KADAR?
Deprem izolatörü yurt dışından ithal ediliyor ve tanesi ortalama 6 bin dolardan satılıyor.
Bununla birlikte Yapıdaki kolon sayısı, kat, zemin özellikleri ve bölgenin deprem kuşağında olup olmadığı da fiyatta değişikliğe neden oluyor.
5 katlı 4 daireli bir bina için yaklaşık 40 taşıyıcı kullanıldığı hesap edildiğinde deprem izolatörünün binaya maliyeti 4 milyon 560 TL'ye varabiliyor.
BİNAYA SONRADAN EKLENEBİLİR Mİ?
Mevcut binaya sismik izolatör takmak mümkündür ve ülkemizde de birçok örneği vardır. Mevcut binaya deprem izolatörü takarken öncelikle kolonlar hirdolik krikolar yardımıyla askıya alınır.
ZORUNLU MU?
2013 Yılında yayınlanan genelge ile 1.derece ve 2. derece deprem bölgelerinde 100 yatak ve üzerin tüm kamu hastanelerinde deprem izolatörü kullanımı zorunlu kılınmıştır.
