Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Erol Güngör gibi önemli sosyologlarla beraber anılan Prof. Dr. Orhan Türkdoğan, Türk sosyolojisi ve sosyo-iktisadi yapısı üzerine bir dizi önemli eser yazmıştır. 12 Eylül sonrasında MHP ve Ülkücü Kuruluşlar Davası'nda yargılanan isimlerden biri olan Prof. Türkdoğan, Türk sosyolojisinin önde gelen isimlerinden biriydi. 1 Şubat 2024 tarihinde hayatını kaybeden Prof. Dr. Orhan Türkdoğan, sosyoloji bilimine sunduğu değerli eserleri ve çalışmalarıyla hatırlanan önemli bir bilim insanıydı.
PROF. DR. ORHAN TÜRKDOĞAN'IN HAYATI
1926 yılında Malatya'da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini bu ilde tamamladı. 1955 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe ve Sosyoloji bölümünden mezun oldu. 1955-59 yılları arasında Malatya Lisesi felsefe öğretmenliğinde bulundu. 1959 yılında Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji asistanlığına atandı. 1962 yılında doktor, 1967'de doçent, 1971 yılında da profesörlük unvanını aldı. Türkdoğan, 1962-64 yıllarında ABD'nin Nebraska ve Missouri Üniversitelerinde "yeniliğin yayılması", Sağlık Üniversitesinde birinci kuşak Türk işçileri üzerinde araştırmalarını yürüttü. Yine, 1980'de Alman devletinin isteği üzerine, "Hastalık Sistemi" (Medical Sociology) ve "etnik gruplar" üzerindeki araştırmalarını sürdürdü. 1971 yılında, Alman devletinin davetlisi olarak, Hohenheim Üniversitesinde, ikinci kuşak Türk işçilerinin toplumsal uyumsuzluk ve kültürel entegrasyon gibi temel sorunlarını incelemiştir. 1980 yılında terör ve şiddet olayları ile ilgili olarak, kaynak araştırmaları için St. Andrews/İskoçya Üniversitesinde görev almış ve yerel terör örgütlerinin stratejilerini inceleyerek, ülkemiz terör ve şiddet olaylarının sosyal ve antropolojik yönleriyle olan bağlantılı bir araştırma yürütmüştür. 1985-1995 yıllarında, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesinin kuruluşu ve oluşumunda on yıl süreyle görevini yürütmüş ve 1995-2004 döneminde Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü İşletme Fakültesi'nde görevini sürdürmüş ve bu enstitüden emekli olmuştur.
Türkdoğan, 1959 yılından itibaren ülkemizde yaşayan Rus kökenli Malakanlar, Estonlar, Kozaklar, Polonezler, Süryaniler gibi dış etnik gruplar yanında, yerel Alevi-Sünni Kürt ve Zaza halkları üzerindeki saha araştırmalarını da sürdürmüş ve ilk kez ülkemizde yaşayan tüm yerli-yabancı etnik grupların sosyal varlık alanlarını 1995 yılında Etnik Sosyoloji adı altında yayınlamıştır. Ayrıca, Türkiye genelinde 17 il ve 45 ocakta yaşayan Alevi-Bektaşi grupları ile Doğu ve Güneydoğu yörelerinde egemen olan 21 kadar kabile ve aşiret kuruluşlarını da yine aralarında yaşayarak, 1995 ve 1997 yıllarında Türk kamuoyuna sunmuştur.
Şu ana kadar Atatürk Üniversitesi tarafından 15, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 3, Turizm ve Kültür Bakanlığı tarafından 1 eseri yayımlanmıştır. ABD'de ise "Molokans in Turkey" adlı eseri İngilizce olarak yayınlanmıştır. Ayrıca, çok sayıda yabancı dergide yayımlanmış bilimsel makaleleri de mevcuttur. Prof. Dr. Türkdoğan, 2008 yılında da Türkiye Büyük Millet Meclisi onur ödülüne layık görülmüştür.
