Afrika kıtasındaki nüfuzlarını güçlendirme arzusu bağlamında ABD ve Rusya, Kızıldeniz kıyısında 700 km'nin üzerinde sahil şeridine sahip bir ülke olarak bölgede stratejik önem arz eden Sudan'da bir askeri deniz üssü kurmak için mücadele içine girdi.
Sudan, ABD tarafından "teröre destek veren ülke" olarak sınıflandırıldığı 1993-2020 yıllarında petrol ve askeri iş birliği de dahil olmak üzere birçok alanda Rusya ve Çin'e yöneldi.
Eski Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in Kasım 2017'de Moskova'ya yaptığı ziyarette, iki ülke askeri alanda eğitim, deneyim alışverişi ve savaş gemilerinin iki ülkenin limanlarına girişi ile ilgili iş birliği anlaşmaları imzalamıştı.
Beşir, Rusya Devlet Başkanı ve Savunma Bakanı ile Sudan'da Kızıldeniz kıyısında bir Rus askeri üssü kurulması ve ülkesine savunma silahları sağlama talebini görüştüğünü açıklamıştı.
Sudan, Kızıldeniz kıyısında 700 km'nin üzerinde sahil şeridine sahip bir ülke olarak bölgede stratejik önem arz ediyor.
Moskova, 2019 Mayıs'ta savaş gemilerinin iki ülkenin limanlarına girişini kolaylaştırma konusunda Hartum ile yapılan anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra anlaşma şartlarını açıkladı.
Anlaşmada, savaş gemilerinin en geç 7 iş günü önce bildirimde bulunması durumunda giriş izni verileceği belirtiliyordu.
Anlaşmanın, Rusya ve Sudan'ın taraf olduğu uluslararası hukuk kurallarına, iki ülkenin kanunlarına ve uluslararası anlaşmalara uygun askeri iş birliğini geliştirmeyi amaçladığı ifade ediliyordu.
Rusya anlaşmayı, halk protestoları sonucu 4 Nisan 2019'da Beşir'in ordunun müdahalesi ile devrilmesinden bir ay sonra açıklamıştı.
O dönemde oluşturulan ve şu an feshedilmiş olan Egemenlik Konseyi, 21 Ağustos'ta 2024'te yapılacak seçimlere kadar bir geçiş süreci başlatmıştı.
Rusya'nın Karadeniz'de bulunan tatil şehri Soçi'de 23-24 Ekim 2019'da düzenlenen Rusya-Afrika Zirvesinde Rusya Devlet Başkanı Putin, Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan ile yaptığı görüşmede, ülkesinin Sudan'ın siyasi durumu normalleştirmesine destek verdiğini belirtmişti.
Rusya ile Sudan arasındaki askeri anlaşma
Sudan, Ekim 2020'de iki ülke arasındaki askeri iş birliği kapsamında Rusya'dan bir askeri eğitim gemisi teslim aldı.
Putin tarafından imzalanan kararnameye göre, 16 Kasım 2020'de Rusya Savunma Bakanlığı'nın Sudan'daki Port Sudan şehrinde Rus donanma üssünün kurulmasına yönelik teklifi kabul edildi.
Teklif üssün inşası için gerekli arazinin Sudan tarafından ücretsiz sağlanmasını ve Rusya'nın, üssü desteklemek için Sudan'daki havaalanları ve limanlar aracılığıyla ihtiyaç duyduğu her türlü silah, cephane ve diğer teçhizatı getirme hakkına sahip olmasını içeriyordu.
Teklif uyarınca , Rusya inşa edilmesi planlanan üste 300 personel ve nükleer güçle çalışanlar dahil 4 gemiyi aynı anda bulundurma hakkına sahip olacaktı.
Sudan Genelkurmay Başkanı Muhammed Osman el-Huseyin, 19 Kasım 2020'de yaptığı açıklamada, "şu ana kadar Kızıldeniz'de bir deniz üssü kurulması konusunda Rusya ile tam bir anlaşma yok, ancak aramızdaki askeri iş birliğimiz uzatıldı." ifadelerini kullanmıştı.
Rusya Resmi Gazetesi, 9 Aralık'ta, Rus donanması için Kızıldeniz'de "bölgede barış ve güvenliğin desteklenmesi amacıyla bir ikmal ve bakım üssü kurulmasına yönelik Rusya ile Sudan arasındaki anlaşma metnini yayımladı.
Anlaşmaya göre, üste yaklaşık 300 askeri ve sivil personel bulunacak. Üs Rus mürettebat üyelerine yardım, tedarik ve ikmal için kullanılabilecek. Ayrıca Sudan tarafı Rus tarafının yetkili otoritesiyle anlaşma içinde demirleme alanını kullanma hakkına sahip olacak.
Deniz üssünde en fazla dört savaş gemisinin bulunma imkanı olacak ve Rusya'nın, üssü desteklemek için Sudan'daki havaalanları ve limanlar aracılığıyla ihtiyaç duyduğu her türlü silah, cephane ve diğer teçhizatı getirme hakkı bulunacak.
Sözleşmenin süresi 25 yıl olacak ve her iki tarafın mutabık kalması durumunda 10 yıl daha uzatılabilecek.
Rus savaş gemisi Sudan'ı ziyaret etti
Rusya'nın anlaşma detaylarını yayınlamasına rağmen, Hartum yönetimdeki tarafların dış ilişkiler konusunda tam bir fikir birliği içinde olmaması sebebiyle sessiz kaldı.
Sudan donanması, 28 Şubat'ta Rus fırkateyni Amiral Grigorovitch'i Port Sudan'daki liman üssüne kabul etti.
Sudan ordusundan yapılan açıklamada, "Rus gemisinin ziyareti, dünya deniz kuvvetleri arasındaki diplomatik ilişkiler konusunda ve ordular arasındaki bir gelenek olarak mutad faaliyetlerden biridir." ifadeleri kullanıldı.
Açıklamada, Rusya'nın yakın tarihinde Port Sudan limanına giren ilk Rus savaş gemisi olduğu belirtildi.
Sudan Haber Ajansı SUNA'nın haberinde ise, Rus gemisinin komuta kademesinin Moskova ile Hartum arasındaki anlaşmanın uygulanması, Sudan'da Rus donanması için lojistik destek noktası kurulması konusunda Sudanlı yetkililerle görüşmeler yaptığı aktarıldı.
Rus gemisinin ardından ABD gemileri Sudan'ı ziyaret etti
ABD'nin Sudan'ı Aralık 2020'de "teröre destek veren ülkeler" listesinden çıkarmasından bu yana Hartum ile Washington arasındaki gerilim yerini sakinliğe bırakmıştı.
Yıllardır Sudan'a giden ilk ABD donanma gemisi olan Carson City ekspres nakliye gemisinden günler sonra mart başında USS Winston Churchill de Sudan limanına geldi.
Büyük doğal zenginlik ve geniş bir silah pazarı olan Afrika kıtasındaki nüfuzlarını güçlendirme arzusu bağlamında ABD ve Rusya'nın, Sudan'da bir askeri deniz üssü kurmak için mücadele içinde olduğu belirtiliyor.
