Pratt & Whitney F-135 motorlarındaki aşırı ısınma sorunları ve söz konusu motorun muhtelif parçalarını üreten Türkiye’nin ortaklıktan çıkarılması proje için pek de iyi bir birleşim olarak görülmüyor.
Aşırı ısınma sebebiyle motorun türbin kanatçıklarının kaplamasında deforme oluşması uçuş performansını etkilemese de motor ömrünü önemli derecede azaltıyor. Yani kısa vadede büyük bir sorun olmasa da azalan motor ömrü uzun vadede istenmeyen ek maliyetler ve bakım zahmeti gibi F-35 kullanan bir ülkenin hava kuvvetlerinin operasyonel kabiliyetlerini zedeleyecek sorunlar doğuracaktır.
Motordaki bu sorunların zaten tıkanmanın eşiğindeki üretim sürecini daha da yavaşlatıp F-35 için motor bazında kıtlığa sebep olacağı konusunda endişeler doğuruyor. Pentagon’un F-35 Program Ofisi, Savunma Bakanlığı’ndaki tedarik müsteşarlarına en kötü olasılıkla Hava Kuvvetleri envanterindeki F-35’lerin %20’sinin 2025’e kadar motorsuz kalabileceği konusunda uyarıda bulundu.
Bu sorunlar neticesinde Bloomberg’in aktardığı üzere ABD Hava Kuvvetleri, 2021 için planlanan hava gösterilerinden 8 tanesini motor ömründen tasarruf amacıyla iptal ederken 1/3’ünü erteledi.
Pentagon verilerine göre Türk firmaları uçağın 24000 parçasının 817 tanesini üretiyor, bu parçaların 188 tanesi ise 3000 parçalık motora ait. Türkiye’nin motorla ilgili görevlerinden bazıları;
- Kablolar için kayış ve kayışların destekleyici parçaları
- Kompressör pallerinin yuvaları
- Türbinler için mühür
olarak sıralanabilir.
S-400 tedariki bahane edilerek uygulanan CAATSA yaptırımları ve programdan ihraç gibi ABD’nin tek taraflı hamlelerine rağmen Türkiye’nin 2022’ye kadar bu parçaların tedarikine devam etmesi bekleniyor.
Yaptırımlara dair açıklama yapan Dışişleri Bakanlığı, "F35 programının ana ortaklarından olan Türkiye’nin programın dışında bırakılması adil olmadığı gibi, S-400 sisteminin F-35’leri zaafa uğratacağı iddiası da geçersizdir. Bu konuda NATO’nun da katılacağı bir çalışma grubu kurulması teklifimizin karşılıksız bırakılması ABD tarafındaki önyargının ve meseleyi iyi niyetle kendi boyutları içinde çözme iradesinin eksikliğinin en bariz göstergesidir" ifadelerini kullandı ve ABD’yi müttefikliğe uygun davranmaya ve ilişkilerde yara açacak hamlelerden kaçınmaya davet etti.
ABD’nin iyice gerilen ilişkileri düzeltmek için adım atmaması halinde projede yeni aksaklıkların meydana gelmesi bekleniyor.
Müşterek Taarruz Uçağı’nda kullanılan F-135 motorlarının üreticisi Pratt & Whitney, sorunun çözümü için ABD Hava Kuvvetleri ile ortak çalışmalar yürütüyor. Şirket sözcülerinden biri bu konuda F-35 Program Ofisi ile bakım, onarım, geliştirme zincirlerinin kapasitesini arttırmak için birlikte hareket edildiğini belirtti.
