Çelikten kurşun kaleme kadar birçok alanda kullanılan grafit piyasasında son yıllarda elektrikli araç sektöründen artan talep nedeniyle arz açığı verilmesi bekleniyor. En büyük üretici Çin’e alternatif arayışları hızlanırken, Türkiye rezerve sıralamasında geride bıraktığı Çin’in ancak 300’de 1’i kadar üretim yapıyor.
Dünya'dan Evrim Küçük'ün haberine göre, özellikleri ve geniş kullanım alanı nedeniyle stratejik hammaddeler arasında yer alan grafit piyasasında elektrikli araç (EV) sektöründen gördüğü talep nedeniyle önemli bir hareketlilik yaşanmaya başladı. EV’lerin lityum iyon bataryalarında kullanılması nedeniyle talebin hızla büyüdüğü doğal grafit pazarında 2023- 24 yıllarında arz açığı oluşacağı uyarısı yapılıyor. Dünyanın en büyük grafit rezervine sahip olduğu bilenen Türkiye ise üretim yarışında çok geride kalıyor.
Batarya anot hammaddesi grafit pazarı, artan elektrikli araç talebi nedeniyle 10 yılın ortalarında açık vermeye hazırlanıyor ve bir dizi şirket, tedarik zincirini çeşitlendirmek amacıyla geleneksel tedarikçi Çin'in dışında grafit madenleri ve işleme tesisleri kurmak istiyor.
2023-24’te piyasada açık bekleniyor
EIT InnoEnergy ve Avrupa Batarya Birliği Politikası Müdürü Ilka von Dalwigk, S&P Global'e verdiği demeçte, grafite yönelik küresel talep artışının arzı geride bırakmaya başlamasıyla, 2023-24'te doğal grafitin yapısal bir açık vermesinin beklendiğini söyledi. UBS de 2030 yılında 3.7 milyon ton doğal grafit açığı tahmininde bulundu. EV grafit anotları sentetik veya doğal olabilse de, 2030 yılına kadar doğal grafit anotların talebin neredeyse yarısını temsil etmesi bekleniyor.
Piyasada arzın talebin gerisinde kalacağı endişesi fiyatlara yansıyor. Lityum karbonat ve lityum hidroksit fiyatları 2022 başından 6 Mayıs’a kadar olan dönemde sırasıyla yüzde 122 ve yüzde 152 artarak 75.000 dolar/ton CIF Kuzey Asya ve 80.000 dolar/ton CIF Kuzey Asya seviyelerine yükseldi.
Türkiye rezervde, Çin üretimde lider
2021'de, dünya çapındaki toplam grafit üretim hacmi tahminen bir milyon metrik tondu. Şu an sektörde en büyük üretici Çin. US Geological Survey'e göre, Çin 2021'de üretimini bir önceki yılki 762 bin tondan 820.000 tona yükselterek küresel üretimin yaklaşık yüzde 79'unu gerçekleştirdi. Çin ikinci büyük üretici Brezilya’ya göre açık ara önde gidiyor. Brezilya’nın yıllık üretimi 68.000 ton civarındayken, bu ülkeyi 30.000 ton ile Mozambik, 27.000 tona ile Rusya ve 22.000 ton ile Madagaskar izliyor. Rezerv sıralamasının başında ise 90 milyon ton ile Türkiye yer alıyor. Kanada hükümetinin verilerine göre Türkiye küresel rezervin yüzde 27.8’ine sahip. Ancak Türkiye’nin yıllık üretimi Statista’ya göre 2.700 ton civarında. Yani Türkiye’de, rezerv açısından geride bıraktığı Çin’in yaklaşık 300’de 1’e kadar üretim yapılıyor.
Türkiye, tedarikte öne çıkıyor
Dünyada grafit talebinin sıçrama yaptığı bir dönemde Türkiye'nin arzın karşılanmasında önemli rol oynayabileceği ve piyasadaki boşluğu doldurabileceği öngörülüyor.
Daha önce Avrupa Jeoloji Federasyonu tarafından yayınlanan bir makalede, grafit üretim potansiyeline sahip olan ülkelere işaret edilmiş, bu çerçevede Türkiye’nin lojistik olarak Avrupa'ya yakınlığına dikkat çekilmişti.
Afrika'daki grafit madenlerinde patlama bekleniyor!
Artan talebi karşılamaya çalışmak için gelecekte grafit madenciliğinin İskandinavya, Amerika'ya ve Afrika’ya odaklanacağı belirtiliyor. İngiltere merkezle Kritik Mineraller Derneği kurucusu Jeff Townsend, grafit projeleri geliştiren çok sayıda şirket olsa da talebin çok büyük olduğunu belirtiyor ve çıkarılacak grafitin gelecekteki endüstri için faydalı bir kalitede olup olmamasının da önemli olduğunu ifade ediyor. Çin dışında daha fazla grafit işleme tesisine de ihtiyaç olduğunu da dikkat çekiyor. Şu anda başta Afrika olmak üzere İskandinavya, Kuzey Amerika ve Avustralya'da yeni projeler başlatıyor. Özellikle Afrika’da büyük bir üretim patlaması bekleniyor. Tanzanya, Mozambik, Zimbabve ve Namibya'da hem mevcut üretimin artması hem de yeni kapasitelerin devreye girmesi için yeni projeler yürütülüyor.
Birçok kullanım alanı bulunuyor
Doğal grafit tek başına veya diğer bazı malzemelerle karıştırılıp, şekillendirilerek, sayılamayacak kadar çok geniş alanlarda kullanılıyor. Yağ katkı maddesi olarak, elektrik sanayiinde, dökümcülükte, boyacılıkta, elektronik malzeme yapımında, izole tesislerinde, motorlarda, kurşun kalem yapımında ve daha birçok alanda grafitten yararlanılıyor. Yıllar boyu en önemli kullanım alanı, çelik sanayii ve elektrometalurji sanayi olan grafit son yıllarda ise EV sektöründen gelen talep nedeniyle ciddi bir arz kriziyle karşıya. Grafit lityum pillerde ağırlıklı olarak anot olarak, bunun dışında farklı bölümlerde iletkenliği artırmak için iletken katkı maddesi olarak kullanılırken, son dönemde katotta da kullanılmaya başlandı.
