Para Piyasaları Uzmanı İslam Memiş, Btchaber'de yer alan 'Yırtık ve Yıpranmış Param Var Ne Yapmalıyım?' başlıklı yazısında çarpıcı ifadeler kullandı.
İşte İslam Memiş'in o yazısı:
Her şey değil ama çok şey. Günlük hayatımızda en çok kullandığımız ve konuştuğumuz. Adı: PARA
Para, üretim ve değişim konusu olan çeşitli mal ve hizmetlerin hesaplanmasında ortak ölçü, bir hesap birimidir. Ortak değer ölçüsü olarak para, mal ve hizmetin ne kadar birimi karşılığında el değiştireceğini gösterir ki bu da o mal ve hizmetin fiyatını belirler.Günlük hayatta çok kullanıcı değiştiren paralar, zaman içinde çeşitli sebeplerle hasar görebilir ya da yırtılabilir. Örneğin ufak bir dalgınlıkla pantolonun cebinde unuttuğumuz kağıt para, kendini çamaşır makinesinde bulup yırtılabilir.
Küçük çocuklarınız yırtabilir vs.Peki, bir şekilde değerini kaybeden yırtık paraları değerlendirme yolları nelerdir? Hasarlı paralar değiştirilebilir mi? Yaptığınız herhangi bir alışveriş sonucunda, takside ya da başka bir yerde elinize hasarlı bir paraları nasıl değerlendirebileceğinizi anlatayım.
1- Yırtık Paralar (Banknotlar) Nasıl Değiştirilir?
Öncelikle yırtık ve hasarlı banknotları değiştirmenizin mümkün olduğunu söylemek isterim. Yazıları okunmayacak durumda olan, üzeri kirlenmiş, boya sıçramış ya da yırtılmış paralar, değerleri tespit edilebildiği sürece değiştirilebiliyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Türk Parasının İtibarını Koruma Mevzuatı’na göre hasarlı, kopuk ya da zarar görmüş paraları olan kişiler bu paraları değiştirme hakkına sahip. Yırtık paraları değiştirmek için aşağıdaki basamakları takip edebilirsiniz:
Para değişimi için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na ya da bu konuyla ilgilenen bankalara gidin.
Para değişimi yapılan gişelerden işlem için numara alıp sıranızı bekleyin.
Sıranız geldiğinde kimliğinizi gişe memuruna verip değişim talebinde bulunun.
Banka görevlisi konuyla ilgili birkaç soru sorup mantıklı cevaplar alması halinde değişim işlemini hızlıca yapacaktır.
2- Yırtık/Hasarlı Para Değiştirmenin Şartları Neler?
Konuyla ilgilenen bankalar, bazı durumlarda para değişimi yapmaz. Değişimin yapılmadığı istisnai durumlar aşağıdaki gibidir:
Paranın %50’sinden fazlasının kopuk ya da yırtık olması ve kopmuş olan parçanın bulunamaması.
Paranın üstündeki seri numarasının okunmayacak durumda olması.-Paranın yüzeyinin ölçümünde kullanılan “kabarit cetvelindeki” 50 kareyi doldurmaması. (Bu cetvel, dikey ve yatay olarak konumlandırılmış toplam 100 kareden oluşur.)
Para değişimi için belirtilen günlerde başvuru yapmamanız. Bankalar bu işlem için belli günler belirler. Diğer günler talebiniz onaylansa da yeni paranızı hemen alamayabilirsiniz.
3- Bankamatik Aracılığıyla Hasarlı Para Değiştirilebilir mi?
Pratik ve hızlı kullanımlarından ötürü birçok insan Bankamatikler aracılığıyla da hasarlı/yırtık paraları değiştirebileceğini düşünüyor. Fakat günümüz teknolojisinde Bankamatikler artık hasar görmüş ya da sahte paraları ayırt edebiliyor. Bu nedenle hasarlı paraların bu işle ilgilenen bankalar aracılığıyla yasal bir şekilde değerini karşılayarak değiştirilmesini öneriyoruz.
4- Madeni Paralar İçin Değişim Yapılır mı?
Elinizde kağıt (banknot) ya da madeni para olması fark yaratmaz. Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı kapsamında tüm paralar, değişim şartlarına uyduğu takdirde değiştirilebilir.
Merkez Bankası şubeleri ve Ziraat Bankası, paraların değişiminde hizmet veriyor.Artık Halk Bankası’na da bu yetkinin verildiğini belirtmek isterim.
Yırtık veya yıpranmış parası olup da değişim için uğraşmak istemeyenler aslında bu konuda yeni bir iş sahası açmış olur.Nasıl mı?Belli bir komisyon karşılığında yırtık ve yıpranmış paraları toplar, bankalardan yenisiyle değiştirmiş olur.Komisyon karı cebine kalır. Ek iş olarak yapılabilecek bir iş.
