Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Afganistan'daki insani durumu görüşmek üzere gerçekleştirilen İİT Dışişleri Bakanları Konseyi 17'nci Olağanüstü Toplantısı'nın açılış oturumunda konuştu.
Afganistan halkıyla dayanışmanın ahlaki sorumluluk ve dini bir görev olduğunu belirten Çavuşoğlu, şunları kaydetti:
"Yaklaşık 23 milyon kişi şu anda Afganistan'da açlıkla karşı karşıya. Bu da nüfusun yüzde 60'ını oluşturuyor. İİT, Afganistan için uluslararası desteği harekete geçirmek ve seferber etmek adına lider rolü oynamalıdır. Bizim bugün kabul edeceğimiz kararın da mutlaka uygulanması gereklidir. Öncelikle insani yardımı koordine etmeliyiz. Pakistan'a da aynı zamanda insani yardımın transferini kolaylaştırdığı için teşekkür etmek isterim. Aynı şekilde Özbekistan'ın Tirmiz'i bir başka Birleşmiş Milletler (BM) Yardım Merkezi haline getirmesinden dolayı da teşekkür ediyoruz. Özellikle de kuzey bölgeler için bu son derece önemli. İslam Kalkınma Bankasının bu çerçevede oluşturacağı bir fon doğru yönde atılan bir adımdır."
Çavuşoğlu, Afganistan'da ekonominin çöküşünün engellenmesi gerektiğini, devam eden yaptırımların finansal sistemi çok kötü etkilediğini aktararak, "Eğer bu finansal kaynaklar Afgan halkına ulaşamazsa vermiş olduğumuz taahhütler hiçbir anlam ifade etmeyecektir. Finansal kaynaklarla ilgili olarak çözümleri hemen devreye sokmalı, likidite ve banka transfer kaynaklarını bu şekilde çözmeliyiz." dedi.
İnsani ve ekonomik krizin komşu ülkeler üzerindeki göç baskısını ve yükü artırdığını vurgulayan Çavuşoğlu, İİT'nin BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ve Uluslararası Göç Örgütü gibi diğer uluslararası örgütlerle çalışarak yerinden edilmiş kişileri desteklemeye devam etmesi gerektiğini vurguladı.
Çavuşoğlu, Afganistan'da Taliban yönetimi ile çalışmanın istikrarın oluşturulması için son derece gerekli olduğunu dile getirerek, "Mevcut hükümeti, kapsayıcı olması, herkesin haklarını koruması ve aynı zamanda kadın ve kız çocuklarının istihdam ve eğitime erişimini genişletmesi için desteklemeye devam etmeliyiz, bu yönde telkinlerde bulunmalıyız." dedi.
Bu çerçevede yapılan tüm pozitif beyanların ve adımların son derece önemli olduğunu düşündüklerini aktaran Çavuşoğlu, bunların, Taliban hükümetinin hem yurt içinde hem de yurt dışında meşruiyetini ve gücünü artıracağı değerlendirmesinde bulundu.
Çavuşoğlu, Afganistan'da kötüye giden krizin Asya'daki Müslüman uluslar üzerinde çok önemli etkileri olduğuna işaret ederek, şunları söyledi:
"Asya uluslarının, Pakistan, İran, Özbekistan, Türkmenistan, Endonezya ve Malezya dahil olmak üzere tüm ülkelerin Afganistan konusuyla ilgili olarak aktif angajmanının son derece önemli olduğunu düşünüyoruz. Çok daha fazla adım atmalıyız ve İslam topluluğu olarak lider rol oynamalıyız. İİT dışişleri bakanlarının Kabil'e yapacak olduğu bir ortak ziyaretle Afganlı kardeşlerimize dayanışmamızı gösterebiliriz. Doğrudan orada mesajlarımızı ileterek İslam ulusları olarak lider rol üstlenebiliriz. Sözlerime son vermeden önce başkenti Kudüs'ü Şerif olmak üzere bağımsız bir Filistin'e ulaşma konusundaki kararlılığımızı ve desteğimizi vurgulamak istiyorum. Sevgili kardeşlerim Afgan kardeşlerimizin daha iyi bir geleceği hak ettiğini inanıyorum ve şu anda adım atmamız gerekiyor."
Bakan Çavuşoğlu, daha sonra basına açıklamalarda bulundu.
Afganistan'daki gelişmeleri bir yandan takip ederken diğer yandan bölgesel ve uluslararası örgütlerin de Afganistan konusunda bir şeyler yapmasını arzu ettiklerini kaydeden Çavuşoğlu, Taliban yönetimine hem etnik hem siyasi konularda kapsayıcı olmaları, kadın hakları, kız çocuklarının okula gitmesi, eğitim ve çeşitli konularda tavsiyelerde bulunduklarını söyledi.
Bakan Çavuşoğlu, şöyle devam etti:
"O tavsiyelerimizin bugünkü kabul edilen belgelere girmesini sağladık. Arkadaşlarımız da bunun için diğer muhataplarıyla görüştü. Bir konsensüs oluştu. Ayrıca bir taraftan Taliban yönetimine tavsiyelerde bulunurken, bugün (Afganistan Dışişleri Bakan Vekili) Emirhan Muttaki ile de bir görüşmem oldu. Orada yine tavsiyelerimizi, önerilerimizi, beklentilerimizi yineledik."
Afganistan'daki insani krizin arttığını, yardımların kesintisiz şekilde ulaştırılması gerektiğini dile getiren Çavuşoğlu, "İnsani yardımlar insanların günlük ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri, yaşayabilmeleri için önemli ama Afgan halkının ihtiyaçları var. Yani beklentileri var. Sadece insani yardımla bunlar karşılanmaz. Dolayısıyla bazı fonların oluşturulması da gerekiyor. Birleşmiş Milletler (BM) Kalkınma Programı çerçevesinde biliyorsunuz bir fon oluşturuldu. Türkiye olarak da biz buraya katkı sağlıyoruz." diye konuştu.
Çavuşoğlu, İİT'de İslam Kalkınma Bankası çatısı altında da bir emanet fonu kurulmasının kararlaştırıldığını ve tüm İslam ülkelerinin fona katkıda bulunacağını aktararak, şu ifadeleri kullandı:
"Burada özellikle sağlanan katkılarla biraz önce söylediğim alanlarda İslam Kalkınma Bankası gerekli çalışmaları yapacak, diğer taraftan emanet fonunun içinde nakdi yardımlar olacak. İnsani yardımları düzenli şekilde artırarak ulaştırmamız gerekiyor. (Yardım faaliyetlerini) Kurumsal olarak takip edebilmek için bir özel temsilci atıyoruz. Şu anda genel sekreter yardımcılığını yapan Sudanlı bir kardeşimizi İİT Özel Temsilcisi olarak atıyoruz. Fakat mart ayında olağan Dışişleri Bakanları Toplantısı yine İslamabad'da olacak. O zaman da bir temas grubu oluşturulması ele alınacak. Biliyorsunuz değişik alanlarda İİT çatısında temas grupları var. O temas grubunun kurulması için de sekretarya gerekli çalışmaları yapacak ve gelecek toplantıda dışişleri bakanları olarak biz de bunu diğer ülkeler de desteklerse kabul edeceğiz."
Çavuşoğlu, Afganistan'a yönelik insani yardım sağlanması konusunda sundukları katkı nedeniyle Pakistan ve Özbekistan'a teşekkür ettiklerini dile getirerek, Özbekistan'ın Termez Havaalanı'nın da insani yardımlar konusunda Mezar-ı Şerif bölgesine çok yakın olduğunu ve raylı sistemle ulaşımın sağlanabildiğini söyledi.
BM kurumlarının da burayı kullandığına dikkati çeken Çavuşoğlu, "Buranın da insani yardımlar bakımından bir hub oluşturulması önerimizi de metne bugün ekledik. Kardeş Özbekistan'la beraber çalıştık." diye konuştu.
"İİT Afganistan'da inisiyatifi ele almalı"
Afganistan'da Taliban yönetiminin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki ile gün içinde yaptığı görüşmeye ilişkin Çavuşoğlu, şunları söyledi:
"Taliban'ın tanınması gündeme gelmedi. Bunun için erken olduğunu Taliban da biliyor. Hatta bizden birkaç talebi oldu ve bunların da tanıma anlamına gelmeyeceğini kendileri söyledi. Gerçekten de tanınma anlamına gelmez. Afganistan halkı için yaptıklarımızı anlattık. Ayrıca bu kapsayıcılık konusunun önemini bir kere daha anlatmaya çalıştık. Unutmadıklarını umarak bir kere daha hatırlattık. Diğer taraftan Kabil ve diğer havaalanlarının işletilmesi konusu var. O havaalanları ile ilgili son durum nedir? Onu konuştuk. Bu konuda bir Katar şirketi ile bir Türk şirketi bir mutabakat zaptı imzaladı. Diğer taraftan Kabil'e yapacağımız ziyareti de tekrar görüştük. Bugün buraya katılan bazı dışişleri bakanları ile Endonezya Dışişleri Bakanı başta olmak üzere Kabil'e birlikte gitmeyi de konuştuk. (Endonezya Dışişleri Bakanı) Kendisi de bu ziyaretten memnun olacağını söyledi. Bizim bu ziyaretle amacımız hem biraz önce söylediğimiz mesajları tekrar iletmek, doğrudan iletmek hem de inisiyatifi İslam ülkeleri olarak Afganistan konusunda ele almak. İİT üyesi önemli Müslüman ülkelerin inisiyatifi elinde tutması gerekir."
Batı ülkelerinin ders vermeyi sevdiğini ve çok katı ön koşullar koyduğunu aktaran Çavuşoğlu, "Bu politikaların işlemediğini ve bölgedeki birçok politikalarını da gördük, görüyoruz maalesef. O yüzden biz önkoşulsuz şekilde bu düşüncelerimizi, önerilerimizi iletmek ve Afgan halkıyla olan dayanışmamızı da göstermek için bu ziyareti en kısa zamanda gerçekleştirmek istiyoruz." dedi.
Türkiye-Ermenistan normalleşmesi kapsamında özel temsilci atanması
Çavuşoğlu, İİT toplantısında Türkiye'nin Filistin davasına desteğini yinelediklerini anımsatarak, Azerbaycanlı mevkidaşı Ceyhun Bayramov ile yaptığı görüşmede Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Belçika'nın başkenti Brüksel'de yaptığı görüşmeyi değerlendirdiklerini söyledi.
Ceyhun Bayramov ile ayrıca Moskova'da düzenlenen 3+3 Bölgesel İstişareler toplantısı ve son gelişmeler ışığında görüş alışverişinde bulunduklarını aktaran Çavuşoğlu, bir sonraki 3+3 toplantısını Türkiye'de yapmayı düşündüklerini ve Gürcistan'ın da bu toplantıya katılacağına inandıklarını dile getirdi.
Çavuşoğlu, şunları kaydetti:
"Mecliste biliyorsunuz bir özel temsilci atacağımızı söylemiştik. Ermenistan da atadı. Bazı hava yollarının uçuş talepleri vardı. Bunların bir kısmını da karşılayacağız. Bunları da istişare ettik. Her zaman söylediğim gibi bölgesel konularda özellikle Güney Kafkasya'da Azerbaycan'la birlikte istişare ediyoruz, birlikte kararlar alıyoruz. Son gelişmeleri gözden geçirdik. "
Çavuşoğlu bu haftaki temasları kapsamında yarın sabah Malezya Dışişleri Bakanı Seyfüddin Abdullah ile görüşeceklerini, salı günü de "Vişegrad Dörtlüsü + Türkiye" formatında Macaristan, Polonya, Çekya ve Slovakyalı mevkidaşlarıyla bir araya geleceklerini söyledi.
