Kahramanmaraş merkezli dünyanın en yıkıcı depremlerinden birinin ardından dünyadan da Türkiye'den de depremin önceden tahmin edilip edilemediğiyle ilgili sorular yeniden gündeme geldi. Uzmanlara göre ise depremin önceden tahmin edilebilme imkanı şu anki bilimsel gelişme ve teknolojide mümkün değil.
Depremin önceden bilinebilmesi için yapılan çalışmaların desteklediği teorilerden biri ise hayvanlar üzerine kurulu. Bazı bilim insanları hayvanların depremi önceden hissedebileceği ifade ediliyor.
Türkiye Kahramanmaraş'ta meydana gelen depremden önce ise bölgedeki kuşların tuhaf davrandığına yönelik bir video yayımlandı. Videoyu paylaşan sosyal medya kullanıcısı "Türkiye'de depremden önce kuşlar garip davranıyor" notunu düştü. Bu olayın üzerine de "Hayvanlar depremi önceden hissedebilir mi?" sorusu yeniden gündeme geldi.
Aslında deprem öncesi olağan dışı hayvan davranışına yönelik en eski referans Milattan Önce (M.Ö.) Yunanistan'da yaşanan bir deprem. O dönemin kayıtlarına göre depremden önce fare, tırtıl ve yılanların evlerini terk ettiği ve birkaç gün sonra da depremin yaşandığı ifade ediliyor.
Bunun dışında Çin'de de onlarca yıl önce meydana gelen büyük bir deprem öncesinde hayvanların çıldırmış olduğundan bahsediliyor. Bu nedenle insanlar korkarak geceyi dışarıda geçirmiş ve böylelikle ölmekten kurtulmuşlar.
İngiliz basınında dolaşan bir habere göre yapılan bazı çalışmaların hayvanların doğal afetlere karşı erken uyarı sistemi niteliğinde olabileceği ifade ediliyor.
Hayvanların davranışlarını takip ederek küçük ya da büyük depremlerin bilinebileceği, tsunamilerin fark edileceği düşünülüyor.
Hayvan Davranışı Uzmanı Martin Wikelski, Endonezya'da 2004 yılında meydana gelen bir tsunami felaketinden sonra fillere taktıkları cihazlarla yaptıkları takibi anlattı.
Wikelski, "Hayatta kalan bazı filleri takip ettik. Bu takibi yaparken bambaşka bir şey keşfettik: Söz konusu felakette 300 bin kişi öldü. Ancak hemen yan taraftaki komşu ada Simeulue de yalnızca 7 kişi öldü. Bunun nedenini araştırdığımızda insanlar, manda ve tavukların çıldırmış gibi hareket ettiğini, kendilerinin de bu nedenle bir şey olacağını düşünüp yaylalara doğru kaçtıklarını ifade ettiler" sözlerine yer verdi.
Kesin bir bağlantı halen kanıtlanmamış olsa da Wikelski, "Teknik olarak artık bu durumu hikaye olmaktan çıkartabilir ve biyolojik araştırmada bir süreklilik sağlayabiliriz" ifadelerinde bulundu.
Bunun dışında Almanya'da bulunan Max Planc Hayvan Davranışı Enstitüsü ve Konstanz Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, bir grup çiftlik hayvanınında sismik aktiviteyi önceden fark ettikten sonra anormal davranışlar sergilediğini belgelemiş.
Araştırma için herhangi bir yönde hızlandırılmış hareketleri kaydeden oldukça hassas bir alet kullanıldı. 2016 ve 2017 yıllarında toplamda 4 aylık ayrı dönemlerde yapılan deneyde kuzey İtalya'nın depreme eğilimli bir bölgesinde yaşayan 6 inek, 5 koyun ve 2 köpek incelendi.
Çalışma döneminde 18 binden fazla sarsıntı yaşandı ve 6,6 büyüklüğündeki bir deprem ile yüksek şiddetteki bir artçısı bölgeyi vurduğunda hayvanlar net olarak normal aktivitelerinin üstünde bir tepki gösterdi.
Deneye göre depremin şiddeti 3,8'den büyük olduğunda hayvanların hareketleri değişiyor. Ancak açık alan ile kapalı alan arasında bu durum farklılık gösteriyor. Uzmanlar, kapalı alanda hayvanların depreme daha çok tepki verdiğini bunun da stresle doğru orantılı olduğunu düşünüyor.
Araştıramanın bir diğer teorisi ise hayvanların 1-20 saat arasında meydana gelecek depremlere daha çok tepki verdikleri. 20 saatin üzerindeki bir gelecek depreme tepki veren bir hayvanla karşılaşılmadığı belirtiliyor.
Bu araştıramnın dayanağı ise hayvanların dışa yayılan sinyalleri algıladıkları üzerine kurulu. 2010 yılında yapılan başka bir araştırmaya göre tektonik hareketler havaya iyon saçıyor, bu farklılığı da hayvanlar hissediyor.
Ancak bilim dünyasının tamamı böyle düşünmüyor. Bazı araştırmacılar hayvanların depremi önceden hissedemeyeceğini; belki yalnızca birkaç saniye ya da dakika önce hissedebileceğini iddia ediyor.
Amerikan Sismoloji Derneği, 2018 yılında yaptığı bir çalışmada şöyle bir ifadeye yer verildi:
"Daha önce yapılmış olan 180 çalışma incelendi ve hayvan davranışı ile deprem titreşimleri arasında ilişkinin büyük ölçüde boşluklarla dolu olduğu bulundu. Deneylerde ciddi eksik ve hatalar var."
Derneğe göre hayvanlar depremi birkaç saniye önceden hissedebiliyorlar, saatler önceden hissedebildiklerini gösteren net bir kanıt henüz yok. Ancak raporda, İtalya'da yapılan çalışmanın ise 'umut verici' olduğu vurgulandı.
