Yer altı kaynakları açısından zengin bir ülke olan Türkiye'de özellikle son yıllarda ön plana çıkan bir maden var: Bor...
Camdan temizlik malzemelerine, sağlıktan enerjiye kadar pek çok alanda karşımıza çıkıyor. Kullanım alanlarına her geçen gün bir yenisi ekleniyor. Üstelik dünya bor rezervlerinin yüzde 73'ü Türkiye'de bulunuyor.
Bor, Eti Maden tarafından çıkarılarak işleniyor. Diğer madenlerden çok daha kolay çıkarılması ve çevreye dost olması, borun öne çıkan özellikleri arasında. Türkiye ekonomisine katkısı her geçen gün biraz daha artan borun yıldızı deyim yerindeyse giderek parlıyor.
Zengin bor rezervlerine sahip olan Türkiye, dünya bor pazarının yaklaşık yüzde 62'sine hakim.
Yeraltı kaynakları açısından zengin bir ülke olan Türkiye'nin sahip olduğu en değerli madenlerinden biri şüphesiz bor. Öyle ki Türkiye, bor rezervleri bakımından dünyanın bir numaralı ülkesi konumunda bulunuyor. Türkiye'nin ardından sırayı ABD, Çin, Rusya, Kazakistan ve Güney Amerika alıyor.
İLK ÇALIŞMALAR 1800'LÜ YILLARDA BAŞLADI
Dünyada 4 bin yıldır varlığı bilinen borun Türkiye'de ne zaman keşfedildiğine ilişkin kesin bir bilgi bulunmuyor. Ancak Doğu Roma İmparatorluğu döneminden beri Anadolu topraklarında bu değerli madenin varlığının bilindiği tahmin ediliyor.
Türkiye'de borla ilgili çalışmaların geçmişi 1800'lü yıllara dek uzanıyor. 1865'te bir Fransız şirketine 20 senelik işletme imtiyazı verilmesiyle borla ilgili çalışmalar başladı. 1900'lü yılların ilk çeyreğine kadar pek çok yabancı şirket bu imtiyazlar sayesinde bor madenlerini işletti.
ETİ MADEN TARAFINDAN İŞLETİLİYOR
Yabancı işletmelere verilen imtiyazlar 1944'te sona erdi. Dünya bor rezervlerinin yüzde 73'üne sahip Türkiye'de, yerli kuruluşların yaptığı ilk çalışmalar da aynı dönemlerde başladı. Çalışmaları Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Etibank gibi kuruluşlar yürüttü. Türkiye'de borla ilgili çalışmaları 1978'den bu yana Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü yapıyor.
BOR İHRACATINDA REKOR SEVİYELERE ULAŞILDI
Doğada 200'den fazla bor minerali bulunuyor. Ancak bunların hepsi aynı değeri taşımıyor. Türkiye bu konuda da şanslı bir ülke... Çünkü Türkiye'de en fazla tinkal, kolemanit ve üleksit çıkarılıyor. Bunlar, ticari öneme sahip minareler arasında yer alıyor.
EN ÖNEMLİ BOR REZERVİ TÜRKİYE'DE BULUNUYOR
Borun endüstriyel alanda kullanılması 13. yüzyılda Marco Polo'nun bu madeni Tibet'ten Avrupa'ya taşımasıyla oldu. Ardından sırasıyla İtalya, Şili ve ABD bu madeni işleyen ülkeler arasında girdi. Böylece bor, yavaş yavaş dünya sahnesindeki yerini almaya başladı.
Günümüzde bor denilince akla gelen ilk ülke şüphesiz Türkiye... Ardından sırayı ABD ve Rusya alıyor.
Dünyada ticari bor rezervlerinin toplandığı 4 bölge bulunuyor. Bunlardan ilki, ABD'nin California eyaletinin güneyinde yer alan "Mojave Çölü"dür. Güney Amerika'da yer alan "And Kemeri" ikinci bölge. Türkiye'nin de dahil olduğu "Güney-Orta Asya Orojenik Kemeri" üçüncü bölge, Doğu Rusya ise dördüncü bölge olarak karşımıza çıkıyor.
"TÜRKİYE'DE REZERV DÜNYAYA 500 YIL YETER"
Türkiye'de, dünyaya 400-500 yıl yetecek kadar bor rezervi bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Emin Çiftçi, verdiği bir demeçte "Ülkemizde çıkarılan bor mineralleri ekonomik anlamda çok değerli" diyor.
TÜRKİYE DÜNYADA RAKİPSİZ
Çiftçi, "Batı Anadolu'da Kütahya, Eskişehir, Bursa ve Balıkesir illerinde çok zengin bor yatakları oluşmuş. Rezerv olarak konuşursak dünyada bize rakip olabilecek bir ülke yok. Türkiye, rezervlerin yüzde 73'üne sahip. Bunlar bilinen rezervler. İlave rezervlerin bulunması da çok olası." dedi.
TÜRKİYE'NİN EN KALİTELİ BORU
Mustafakemalpaşa ilçesi Kestelek köyünde ise Türkiye'nin en kaliteli bor madeni çıkartılıyor.
1954 yılından beri bor madeni çıkartılmaya devam edilirken, Kestelek köyünün mezarlığının maden sahasında kalması üzerine taşınmasına karar verildi.
Yüzlerce mezarın bulunduğu mezarlığa gelen köylüler, yakınlarına son kez dua etti. Yeni mezarlıkta mezar yerleri kazılırken, mezarları taşıma işlemi başladı. 180 mezardan çıkan kemikler, kazılan yeni mezar yerlerine taşındı.
Köy mezarlığında bulunan 180 mezarın maden sahasında kaldığı için taşındığını ifade eden Kestelek köyü Muhtarı Kemal Doğru, "Köyümüzde bor maden ocağı var, 1954 yılından itibaren buradan bor madeni çıkartılıyor. Burada dinamit patlatılacak, mezarlar zarar görecek. Biz de mezarlığı taşımaya karar verdik. Yeni mezar yeri oluşturduk. Mezarlığımız taşınmaya başladı. Toplamda 180 tane mezar var, buradan çıkan kemikler yeni mezarlığa taşınacak" dedi.
