İşçi ile işveren arasında uyuşmazlıklarda kıdem tazminatı ilk sırayı alsa da ihbar tazminatı da anlaşmazlıklara konu oluyor. Nedeni ise hem işverenin hem de çalışanın ihbar konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması. Okuyuculardan sık sık ‘İşten çıkarıldım, ihbar tazminatım ödenmedi?’, ‘İşten ayrılacağım ihbar tazminatım ne kadar tutar?’ gibi sorular geliyor.
Peki, ihbar tazminatı nedir ve hangi durumlarda ödenir? İster çalışanın kendi isteği ile olsun, ister işverenin işten çıkarması ile iki taraf arasındaki iş sözleşmesinin son bulmasının belirli şartları ve süreleri var. Yani, işveren habersiz çalışanı işten çıkaramayacağı gibi çalışan da istediği zaman ben ayrılıyorum diyemez.
Her iki taraf da belirli süreler ve şartlar altında iş sözleşmesini sonlandırabilir. İşte, bu süreye ihbar süresi deniyor. İş kanununda neden böyle bir süre konmuş? Çalışan, kendine yeni bir iş bulabilsin; işveren de ayrılan çalışanın yerine yeni eleman istihdam edebilsin diye. Bir anlamda iki taraf da zor duruma düşmesin diye ihbar süresi getirilmiş.
İHBAR SÜRESİ NEDİR?: Peki, bu süreler nedir? Çalışma süresi 6 aydan az ise ihbar süresi 2 hafta. Çalışma süresi 6 ay ile 1.5 yıl arası ise ihbar süresi 4 hafta. Çalışma süresi 1.5 yıl ile 3 yıl arası ise ihbar süresi 6 hafta. Çalışma süresi 3 yıldan fazla ise ihbar süresi 8 hafta. Anlaşılacağı üzeri bir işyerinde 10 yıl da çalışsanız ihbar süresi en fazla 8 hafta ve alacağınız tazminat da bu süre üzerinden.
Örneğin, işyerinde 2 yıldır çalışıyorsanız ve iş sözleşmeniz sonlandırılacaksa işveren 6 hafta önce size bunu bildirmek zorunda. Aynı şekilde siz de işten ayrılacaksanız 6 hafta önce işverene ayrılacağınızı bildirmek zorundasınız. Bu süreler geçtikten sonra iş sözleşmesi son bulur. Yeri gelmişken belirtelim, ihbar hakkı, belirsiz süreli çalışanlar için geçerli; süreli iş sözleşmesi ile çalışanların ihbar hakkı bulunmuyor.
İŞVEREN DE TALEP EDEBİLİR: Eğer iki taraf da bu ihbar sürelerine uymazsa ne olacak? Başka bir deyişle işveren, ihbar süresine uymadan çalışanı işten çıkarırsa ya da çalışan ihbar süresine uymadan işten ayrılırsa ne olacak? İşte bu durumda ihbar tazminatı devreye giriyor. İşveren, çalışanı ani olarak işten çıkarır ya da ihbar süresini beklemeden iş sözleşmesini tek taraflı sonlandırırsa, ihbar tazminatı ödemek zorunda.
Aynı şekilde işçi de ihbar süresine uymadan işten ayrılırsa, işverene tazminat ödemek durumunda. Anlaşılacağı üzere ihbar tazminatı sadece çalışana ödenen bir tazminat değil, işveren de çalışandan bu tazminatı talep edebilir ve ihbar süresine ait ücreti çalışandan isteyebilir..
BUNLARA DİKKAT: İhbar tazminatı sadece işçiye ödenmez, işveren de çalışandan tazminat talep edebilir.
En fazla 8 haftalık ihbar tazminatı alınabilir.
Yıllık izin ile ihbar süresi iç içe geçemez ve yerine sayılamaz.
İşveren, çalışana ihbar süresi içinde günde 2 saat iş arama izni vermek zorunda ve ücret kesintisi yapamaz.
İşveren iş arama iznini vermezse ücreti yüzde 100 zamlı öder.
İşçi kendi isteği ile işten ayrılır, istifa ederse ihbar tazminatı hakkı olmaz.
İhbar süresine uymadan işten çıkan çalışan tazminat alamaz.
İhbar süresine uymak istemeyen işveren, tazminatı peşin ödeyebilir.
Kanunen ihbar tazminatı taksitlendirilemez, bir seferde ödenmek durumunda.
NE KADAR TAZMİNAT ALACAKSINIZ?: İhbar tazminatı işçinin çalıştığı süreye, aldığı brüt ücrete göre hesaplanıyor ve ihbar süresi kadar tazminat ödeniyor. Eğer işveren, ihbardan bulunmadan çalışanı işten çıkartırsa, yasal ihbar süresi kadar ücreti ödemek durumunda. Buna da ihbar tazminatı deniyor. Örneğin, aylık brüt ücretiniz 3.000 liraysa, işyerinde 4 yıldır çalışıyorsanız ve işveren de 8 haftalık ihbar süresini doldurmadan sizi işten çıkarırsa alacağınız tazminat miktarı şöyle hesaplanıyor:
Brüt maaşınız 3.000 lira, günlük ücretiniz 100 lira, haftalık ücretiniz 700 lira. Bu şartlarda işveren 8 haftalık ihbar tazminatını, 5.600 lirayı, ödemek zorunda. Bir örnek daha vereyim. Asgari ücretle (brüt 2.558 lira) ve bir yıldır işyerinde çalışıyorsunuz.
İşveren, yasal olarak 4 haftalık ihbar süresini kullanmadan sizi işten çıkardı. Asgari ücrete göre günlük ücretiniz 85 lira, haftalık ücretiniz de 341 lira. Bu şartlarda işveren size 1.364 lira ihbar tazminatı ödeyecek. Hemen belirteyim, ihbar tazminatından yasal olarak yüzde 15 gelir vergisi ve yüzde 0.66 damga vergisi olmak üzere toplam yüzde 15.66’lık kesinti yapılıyor.
