Kazakistan’da akaryakıt zamlarına karşı sokağa dökülen halkın protestolarının ardından hükümet istifa etti ancak ülkenin farklı şehirlerine yayılan protestolar ülkedeki gerginliği azaltmaya yetmedi.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Cömert Tokayev’in Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov’u geçici Başbakan olarak göreve ataması ve zamlardan Askar Mamin başkanlığındaki önceki hükümeti sorumlu tutmasına rağmen, göstericiler Almatı’daki belediye binasını ateşe verdi ve Aktobe’de bulunan hükümet binasına da baskın düzenledi.
Binden fazla protestocuya sert bir şekilde müdahale eden polis ekipleri, göz yaşartıcı gaz ve ses bombası kullanırken, 200 kişinin gözaltına alındığı bildirildi. Olaylar sırasında 8 polis ve 1 askerin hayatını kaybettiği, en az 317 kişinin de yaralandığı belirtildi.
Göstericilerin Taldıkorgan’daki Nursultan Nazarbayev heykelini yıkmaya çalıştıkları görüldü, Almatı polis merkezini ise bir süre ele geçirdikleri kaydedildi. Protestocuların Kazakistan’ın ilk devlet başkanı Nursultan Nazarbayev’in partisi Nur Otan’ın bürolarına saldırmaları dikkat çekti. Yönetim tarafından ülke genelinde OHAL ilan edildi. 19 Ocak’a kadar sürecek OHAL kapsamında 23.00-07.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı uygulanacağı duyuruldu. Ülke çapında internetin tamamen kesildiği bildirilirken, LPG fiyatlarının tekrar düşürülmesine ve Başbakan’ın istifa etmesine rağmen, son üç gündür gösteriler ülkenin farklı bölgelerine yayılarak hükümet ve yönetime karşı bir hale geldi.
Akaryakıt zamlarıyla başlayan ancak yoksulluk ve baskıya karşı tepkilerin de dile getirildiği protesto gösterilerine yönelik önceki gün ulusa sesleniş konuşmasında daha yumuşak bir ton kullanan Cumhurbaşkanı Tokayev, dün ikinci kez ulusa seslendi. Bu kez protestocuları da eleştiren ve “haydutlar” diyen Tokayev, protestoları “mali olarak desteklenen komplocuların titizlikle düşünülmüş bir eylem planı” olarak niteledi.
KGAÖ’den yardım istedi
Yakında protestolar bağlamında yeni bir teklif paketi sunacaklarını da duyuran Tokayev, Nazarbayev’in yürüttüğü Güvenlik Konseyi Başkanlığı’na da kendini atadı. Tokayev “Devlet Başkanı ve bugünden itibaren Güvenlik Konseyi Başkanı olarak, azami düzeyde sert olmayı planlıyorum. Her ne olursa olsun başkentte bulunacağım. Halkla birlikte olmak, benim anayasal yükümlülüğüm. Kazakistan tarihindeki bu kara süreci birlikte aşacağız" dedi.
Ayrıca Tokayev, krizin aşılması konusunda ülkesi ile Rusya, Ermenistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan’ın yer aldığı Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden (KGAÖ) yardım talep etti. Ülkede yaşananları dış müdahale olarak değerlendiren Tokayev, “Yurt dışında ciddi eğitimden geçtiler. Kazakistan’a saldırıları, dış müdahale olarak değerlendirilebilir ve değerlendirilmeli de. Bu bağlamda, Kolektif Güvenlik Anlaşması’na dayanarak Kazakistan’a terör tehdidinin üstesinden gelmesinde yardımcı olmaları için KGAÖ ülke liderlerine başvurdum” ifadelerini kullandı.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan da KGAÖ liderlerinin Kazakistan’a barış gücü gönderme yönünde karar aldığını duyurdu.
Nazarbayev ülkeyi terk edebilir
Öte yandan Tokayev’in Nazarbayev’i Güvenlik Konseyi Başkanlık görevinden alması gerginliği dindirme adımı olarak görülürken, Tokayev’in ülkedeki tüm kontrolü ele geçirdiği yorumları da yapılıyor. Ayrıca Kazakistan medyasına yansıyan haberlerde, Nazarbayev’in sağlık gerekçelerini öne sürerek ülkeyi terk edebileceği öne sürülüyor. 28 yıl ülkeyi tek başına yöneten Nazarbayev 2019’da görevi, Tokayev'e bırakmış, Güvenlik Konseyi Başkanlığı koltuğunda kalmıştı.
