Yeni askerlik sistemi için oldukça kısa bir süre kaldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni sistemi onaylamasıyla birlikte gözler yeni sistemin yasalaşması için TBMM’ye dönecek. Peki yeni askerlik sistemi nasıl uygulanacak? İşte merak edilen o detaylar...
Genel bilgiler
Askerlik süresi
• Askerlik hizmet süresi temel askerlik eğitimi dahil olmak üzere;
- eğitim farkı gözetmeksizin herkes için altı ay,
- yedek subay ve astsubaylar için on iki aydır.
• Altı aylık görev süresini tamamlamış er ve erbaşlar amirlerinin de onayıyla, eğer isterlerse altı ay daha askerlik hizmetlerine devam edebilirler.
Yedek Subay ve Yedek Astsubay Seçimi
• Dört yıl ve daha fazla süreli yükseköğretim kurumlarından mezun olanlar arasından TSK’nın ihtiyaç miktarınca yedek subay alınır. Askerlik görevine devam etmek isteyenler yedek subay olarak değerlendirilir diğerleri de er ve erbaş olarak askerlik hizmetini yerine getirir.
• İki veya üç yıl süreli yükseköğretim kurumlarından mezun olanlar arasından TSK’nın ihtiyacı miktarınca yedek astsubay alınır. İhtiyaç fazlaları er ve erbaş olarak askerlik hizmetlerini yerine getirir.
Bedelli Askerlik
• Askerliğini bedelli olarak yapmak isteyenler, eğitim şartı aranmaksızın 240 bin gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu (günümüz şartlarında 30 bin tl) bulunacak bedel miktarını ödemek ve bir aylık temel askerlik eğitimini yerine getirmek şartıyla askerlik yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılır.
• Belirtilen 240 bin gösterge Cumhurbaşkanınca iki katına kadar artırılabilir veya yarısına kadar azaltılabilir.
• İsteklilerin sayısının Milli Savunma Bakanlığı tarafından belirlenen kontenjandan fazla olması durumunda istekliler arasından kura ile seçim yapılacaktır.
Gerekçeler
• Yeni sistem tasarlanırken TSK ihtiyaçları göz önünde bulundurulmuştur.
• Yeni sistem süreklilik arz etmektedir. Zorunlu askerlik kapsamında TSK’nın asker ihtiyacı güvence altına alınmıştır. Bedelli askerlik sistemi sürekli hale getirilmiştir.
• Bedelli Askerlik sistemi sürekli hale getirilmiştir. Böylece yükümlüler bedelli askerlik çıkıp çıkmayacağı noktasında ikilemden kurtulmuşlardır.
• Yeni askerlik sistemi bireylerin eğitim hakkını göz önüne almıştır.
• Yedek astsubaylık sistemiyle yüksekokul mezunlarından da TSK etkin bir şekilde yararlanacaktır.
• Yeni sistemle birlikte zorunlu asker sayısı azaltılacak ve böylece TSK’nın daha etkin ve verimli olması sağlanacaktır
Amaç
• Askerlik yükümlülerinin hizmet sürelerinde eşitliği amaçlayan bir sistem oluşturulması.
• İnsan gücü kaynağının etkin ve verimli kullanılması.
• Asker alma kanunundaki eğitimli - eğitimsiz ayrımına sebep olan sistemin ortadan kaldırılması.
• Vatani hizmetin yanı sıra eğitim faaliyetlerini de merkeze koyan bir yapının kurulması.
• Anayasal bir hak olan öğrenim hakkının askerlik hizmeti nedeniyle kesintiye uğramaması.
• Bedelli askerlik sisteminin kalıcı hale getirilmesi.
• Bedelli askerlikte çeşitli sorunlara sebebiyet veren yaş sınırının ortadan kaldırılarak daha net bir sistemin getirilmesi.
• Zorunlu askerlik görevinde başarılı olan gençlerin TSK’da istihdam edilmesi.
Yıllara göre bedelli askerlik uygulaması ve finansal getirisi
Değişikliğe yönelik muhtemel pozitif tepkiler
• Eğitim farkı olmaksızın herkesin eşit süreli askerlik yapması özellikle eğitim seviyesi düşük kesimden pozitif karşılık görecektir.
• Askerlik süresinin on iki aydan altı aya düşürülmesine özellikle gençler ve askerlik çağında çocuğu olan aileler olumlu bakacaktır.
• Yedek astsubaylık özellikle yüksekokul mezunlarınca istihdam alternatifi sunduğundan olumlu karşılanacaktır.
• Yedek astsubaylık uygulamasının astsubayların askere karşı davranışlarını olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
• Sürekli bedelli askerlik uygulaması özellikle iş sahibi gençler ve üniversite öğrencileri tarafından geleceklerini planlama bağlamında olumlu karşılanacaktır.
• Temel eğitimin 1 aylık süre olarak belirlenerek zorunlu olmasının vatandaş – TSK ilişkisini koruyacağı özellikle milli yönü ağır basan kesimlerde pozitif yankı bulacaktır.
• Özellikle son dönemde PKK ile mücadelede ve Afrin’de erlerin değil, profesyonellerin kullanılması profesyonel ordunun güçsüz ordu olmadığını, tam tersi daha fazla başarı sağladığı tezinden hareketle tüm partilerin mutabık olduğu profesyonelleşmeye yönelik bir adım olan bu karma model, planlı ve işlevsel bir sistem yaratacağından ordunun zayıflamayacağına yönelik inancı güçlendirecektir.
Değişikliğe yönelik muhtemel negatif tepkiler
• Özellikle orta yaş üstü bireyler ve bedelli askerlik uygulamasından ekonomik sebeplerle yararlanamayacak olanlar bedelli askerlik sistemine eşitliğe aykırı olduğu gerekçesiyle karşı çıkıyorlar.
• Toplumun bir diğer kesimi ise vatani görevin para ile ifa edilemeyeceğini öne sürerek bedelli askerlik sistemine karşı çıkmaktadır.
• Bir önceki bedelli uygulamasının 15 bin TL olup yeni bedelli uygulamasının 31 bin TL civarında bir rakam olması tepkilere yol açacaktır.
• Bedelli askerlik hususunda belirli bir kontenjanın olması, kontenjanın aşılması durumunda kura yöntemine başvurulması soru işaretlerine sebebiyet verecektir.
• Bedelli askerlik uygulamasının vatandaş ve TSK arasındaki manevi ilişkiyi zedeleyeceği yönünde olumsuz eleştiriler yapılacaktır.
• Profesyonel askerlik fikrine ordunun zayıflayabileceği argümanı ile karşı çıkan kişiler yeni sistemin bunu daha da hızlandıracağını düşüneceklerdir.
• Bedelli miktarının Cumhurbaşkanı tarafından yarısı ve iki katı şeklinde düzenlenebilecek olması bu meselenin siyaseten bir malzemeye dönüşme ihtimali öne sürülerek eleştirilecektir.
• Elde edilecek gelirin nerede kullanılacağı tansiyon noktalarından bir tanesidir. CHP bu paranın şehit ve asker yakınlarına kullanılması gerektiğini düşünürken, AK Parti Savunma Sanayi’ne kullanmaktan yanadır.
• Askerlik hizmetinin toplumunun farklı kesimlerini bir araya getiren bir okul olduğunu ve oradaki tecrübenin toplumsal mayanın oluşmasına katkı sunduğunu öne süren kesim bu düzenlemenin toplumsal birlikteliğe negatif etkisi olacağını iddia etmektedir.
Vurgulanacak önemli noktalar
Genel Kamusal Fayda
•Askerlik süresinin kısalması: Askerlik süresinin kısaltması toplumun her kesiminin yeni askerlik sisteminden avantaj elde edeceği mesajını vermesi açısından önemlidir.
•Vatandaşa sunulan opsiyonların artması: Bu sistemle gençlere askerlik noktasında pek çok alternatif model sunulması yine öncelenmesi gereken bir mesajdır. (Bedelli, 6 ay, 6+6 ücretli, 6+6 ücretli+profesyonel)
•Fırsat eşitliği ve geniş askeri kariyer imkanları: Yeni askerlik modeli fırsat eşitliği sağlamaktadır. Yeni sistemde, er olarak başlayıp, general seviyesine kadar yükselme şansı sağlanmaktadır. Bu bağlamda askerlik mesleğinde başarı gösterme potansiyeli olan gençlerin kariyer olanakları geniş olacaktır.
•Eşitlik esasına göre bedelli askerlik: Milli Savunma Bakanlığı’nın ihtiyacı olan personel sayısına göre belirlenecek bedelli askerliğe talebin gereksinimden fazla olması durumunda, bedellilik hakkı talep edenler arasında elektronik ortamda gerçekleştirilecek bir kura çekimi ile sunulacaktır.
•TSK’da istihdam imkanı: Öğretmen ve tabiplerin temel askerlik eğitimin ardından ihtiyaç duyulması halinde mesleklerini ifa edebilmelerinin toplum yararına olan faydasının altı çizilebilir.
•Öğrenim hakkının güvence altına alınması: Vatandaşın kendini gerçekleştirmesinin en temel yolu olan eğitim ve öğrenim hakkı askerlik yükümlülüğünce engellenmemekte bilakis teşvik edilmektedir.
•Askerlik hizmetinin sosyal yardımlarla ödüllendirilmesi: Yeni askerlik sistemi bedelli askerlik yapmayanlara sosyal haklar getirilmektedir. Bu kapsamda, yükümlü erbaş/erlere yönelik sosyal yardımlar artırılmıştır. Yükümlülerden istekli olanlardan 6 ay süreyle devam edeceklere asgari ücretten az olmamak üzere harçlık ödemesi yapılması, TOKİ ev alımında öncelik verilmesi, İş kurabilmeleri amacıyla devlet bankalarından kredi sağlanması bu haklardan bazılarıdır.
•Öngörülebilir ve planlanabilir askerlik: Bedelli askerlik yeni askerlik kanunuyla birlikte kalıcı hale getirilmiştir ve yaş sınırı kaldırılmıştır. Bu bağlamda yeni askerlik sistemiyle birlikte askerlik hizmeti öngörülebilir hale gelmiştir. Böylelikle gençlerin kariyer/hayat planlaması yapması kolaylaşmıştır.
•İnsan kaynakları israfının engellenmesi: Bedelli askerlikle birlikte TSK’nın ihtiyaç fazlası asker alımı engellenerek kamu kaynakları daha etkin kullanılacak ve ekonominin lokomotifi olan iş gücü sekteye uğratılmayacaktır.
TSK ve vatan savunması açısından faydalar
Tüm vatandaşlar tarafından alınan genel askeri eğitim: Yeni modele göre ordu-millet bağı 1 ay zorunlu askerlik bağlamında devam edecektir. Bütün opsiyonlarda en az 1 ay temel eğitim koşulu olduğundan;
- Bütün vatandaşlar temel savunma eğitimi almış olacak,
- Bütün vatandaşlar TSK’yı tanımış ve mensubu bulunmuş olacak,
- TSK tarihten vasfı olan halkın farklı kesimlerinden oluşma geleneğini muhafaza edecek.
Profesyonel ordunun başarısı ve kısalan mecburi askerlik süresi: Askerlik süresinin kısalması TSK’nın aşamalı profesyonelleşmesinin getirdiği bir sonuçtur.
Uzman Erbaş ve Sözleşmeli Er uygulamaları ile TSK kadrolarında profesyonel personel oranında artış sağlanmış ve başarılı sonuçlar alınmıştır. Aşamalı profesyonelleşme ile Türkiye’nin caydırıcılığı ve operasyonel kapasitesi artmıştır. Bunu müteakip iç güvenlik ve sınır ötesi harekât ile kritik görevlerde yükümlülerin görev yapmaması sağlanmıştır.
Profesyonel ve yükümlü askerlik dengesi: %100 profesyonel askerlik sistemi kolay sürdürülebilir bir sistem değildir. Nitekim Avrupa’da %100 profesyonelliğe
geçip, bunu sürdüremediği için zorunlu askerliğe geri dönen ülkeler vardır. Dolayısıyla ihtiyaç kadar profesyonel asker bulundurulması daha verimli ve maliyet
etkindir.
İnsan kaynaklarının etkili kullanımı: Yeni oluşturulan yedek astsubaylıkla birlikte TSK’nın yüksekokul mezunlarından daha verimli bir şekilde faydalanacaktır.
Bedelli askerlik geliriyle daha kuvvetli bir TSK: Bedelli askerlikten elde edilecek kaynağın profesyonel askerlik hizmetlerine ve savunma sanayine katkı
sağlaması orduyu daha kuvvetli hale getirecektir
Siyasetin duruşu
AK Parti
• AK Parti’nin iktidarda olduğu 2011, 2014 ve 2018 yıllarında toplam üç kez bedelli askerlik uygulandı.
• Profesyonel askerliğe geçiş için ilk adımlar AK Parti iktidarında atılmıştır. Bugün gelinen noktada terörle mücadeleyi yürüten, Zeytindalı ve Fırat Kalkanı Operasyonlarında cephede bulunan birliklerin tamamı profesyonel askerlerden oluşmaktadır.
• AK Parti gündeme getirdiği yeni askerlik sistemiyle silahlı kuvvetlerde profesyonelleşmenin devamını sağlarken öte yandan toplum ve silahlı kuvvetler arasındaki bağın devamını sağlamak için geri hizmetlerde zorunlu askerlik kapsamında askerlik hizmetini sürdürenlerden yararlanmayı sürdürecektir.
• Profesyonelleşmenin artmasıyla azalan asker ihtiyacıyla birlikte bedelli askerlik de sürekli hale gelmiştir.
