Kadir Yıldız / TÜRKGÜN
Basın, sosyal medya ve internet haberciliğine ilişkin düzenlemeler içeren “Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM Başkanlığına sunuldu. AK Parti ve MHP milletvekillerinin imzasıyla sunulan teklife göre, yasal zemine kavuşturulmaları amacıyla internet haber siteleri ile basın kartına ilişkin hususlar Basın Kanunu’nun kapsamına alınarak radyo, televizyon, kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personelinin basın kartı düzenlenmesi bakımından süreli yayın çalışanları gibi değerlendirileceği öngörülüyor.
Teklifle basın kartı başvurusu, niteliği ve türleri de belirlendi. Buna göre, basın kartı başvurusu İletişim Başkanlığına yapılacak. Basın kartı, resmi nitelikte bir kimlik belgesi olarak kabul edilecek. MHP Hukuk ve Seçim işlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, dezenformasyonla mücadele yasası olarak da bilinen Kanun Teklifi’nin içeriğini gazetemize değerlendirdi.
- Neden bu yönde bir düzenlemeye ihtiyaç duyuldu?
Kamuoyunda dezenformasyonla mücadele yasası veya sosyal medya düzenlemesi olarak adlandırılan süreç ile alakalı ilgili kamu kurumları ve sivil toplum örgütlerinin ihtiyaç ve önerilerini beyan ettikleri bir dizi toplantı gerçekleştirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler neticesinde dezenformasyon, yalan haberi üretme ve yayma eyleminin, birey ve toplum iradesini ipotek altına alan ve vatandaşların gerçek bilgiye ulaşma imkanını engelleyen ciddi bir tehdit haline geldiğinde hemfikir olunmuştur. Gelişen teknoloji ile birlikte dezenformasyonun üretimi ve yayılımının vardığı nokta dikkate alınarak, mevzuatımızda konuyla ilgili boşlukları gidermek amacıyla dezenformasyonla mücadele amaçlı “Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” hazırlanmıştır.
- İnternet haber sitelerinin haklarının genişlediğini görüyoruz.
İnternet haber sitelerinin süreli yayınlar ile aynı hak ve yükümlülüklere sahip olmaları amaçlanmıştır. Bu itibarla, internet haber siteleri Basın Kanunu ve Basın İş Kanunu kapsamına alınmış, internet haber sitesi çalışanları yazılı medyada çalışan basın mensupları ile eşit şartlara sahip hâle getirilmiş ve internet haber sitelerinde çalışanların da basın kartı sahibi olabilmeleri öngörülmüştür. Değişiklikle Basın Kanunu’nda süreli yayınlar için öngörülen yükümlülükleri yerine getiren sitelerin, internet haber sitesi vasfına haiz olmaları ve kayıt altına alınmaları, böylece bu niteliği taşımayan sitelerin ayıklanmaları amaçlanmıştır. Basın kartına ilişkin temel hususlar Basın Kanunu kapsamına alınarak kanunen düzenlenmesi hedeflenmiştir.
Muhataplık vurgusu
- Peki, resmi ilan alabilecekler mi?
Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun ve diğer bir dizi kanunda yapılan değişiklikle resmi ilan ve reklamların internet haber sitesinde yayınlanabilmesinin önü açılmış ve bu şekilde internet haber sitelerinin hem maddi olarak desteklenmeleri hem de yayınlarını basın ahlak esasları kapsamında yapmaları amaçlanmıştır.
- Yalan haber yayanlara nasıl bir yaptırım uygulanacak?
Türk Ceza Kanunu’nda yapılan değişiklikle “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” bir suç olarak düzenlenmiştir. 5651 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle yalan haber yayma durumunda erişimin engellenmesine karar verilebilmesi amaçlanmış; ayrıca sosyal ağların raporlama yükümlülüğü genişletilmiş, erişim engelleme kararına uymamaları ve belli suçlarda adli mercilere bilgi verilmemesi durumunda bant daraltma tedbiri uygulanması öngörülmüştür.
- Şeffaflık sağlanacak diyebilir miyiz?
5187 sayılı Basın Kanunu’nda yapılan değişiklikle; internet haber sitelerinin süreli yayın kapsamına alınarak söz konusu sitelere kanunun süreli yayınlara ilişkin hükümlerinin uygulanması, eser sahibi tanımının genişletilmesi ve internet haber sitelerinin tanımının yapılması, iletişim bilgileri gibi zorunlu bilgilerin gösterilmesi ve bu şekilde internet haber sitesi yetkililerine erişimin mümkün hâle getirilmesi, muhatap bulunmasının mümkün kılınması sağlanacak.
- Yazılı basından farklı olarak internette haber içeriğinde değişim yapmak mümkün. Bunun önüne nasıl geçilecek?
İnternetin doğası gereği çok hızlı değişmesinden kaynaklanabilecek olan problemlerin giderilmesi amacıyla bir içeriğin internette ilk kez sunulmaya başlandığı tarihin, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilmesi zorunlu hâle getirilerek bu içerikten doğacak sorumluluklar açısından tarih tespitinin mümkün hâle getirilmesi öngörülmüştür.
Reklam kütüphanesi oluşturulacak
- Yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcıları için de aynı düzenlemeler geçerli olacak mı? Onları etkileyecek hususlar nelerdir?
Türkiye’den günlük erişimi 10 milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcıların temsilcisinin gerçek kişi ya da sermaye şirketi tüzel kişi olması düzenlenmiştir. Bu temsilcinin, teknik, mali ve hukuki sorumluluğu haiz olması zorunlu tutulmuştur. Yükümlülüğe aykırılık hâlinde, idari para cezası, reklam yasağı ve bant daraltma yaptırımları öngörülmüştür. Sosyal ağ sağlayıcıların raporlama yükümlülüğünün kapsamı genişletilmiştir.
Bu bağlamda, reklamlara, algoritmalara ve şeffaflığa ilişkin bilgilerin raporlarda yer alması öngörülmüştür. Sosyal ağ sağlayıcılara, reklamlara ilişkin içerik, reklam veren, reklam süresi, hedef kitlesi, ulaşılan kişi veya grup sayısı gibi bilgilerin yer aldığı bir reklam kütüphanesi oluşturarak bunu internet sitesi üzerinden yayınlaması zorunluluğu getirilmiştir. Sosyal ağ sağlayıcıların, belirli suçlara ilişkin olarak adli mercilere bilgi vermemesi hâlinde, yüze 90 oranında bant daraltma yaptırımı öngörülmüştür.
Haber sitelerine ilan hakkı
- Basın kartı almaları mümkün olacak mı?
Basın kartı başvurusu, basın kartının niteliği, türleri, basın kartı alabilecek kişiler ve bu kişilerde aranan şartlar, Basın Kartı Komisyonu, basın kartının iptal edileceği hâller ve iptalin sonuçları gibi hususlar teklife eklenmesi; böylelikle basın kartına ilişkin en temel hususların yönetmelik yerine Kanunla düzenlenmesi hedeflenmiştir.
İnternet haber sitelerinde çalışan kişilerin de 5953 sayılı Kanun kapsamına alınarak fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışan (gazeteci) olarak tanımlanmaları öngörülmüştür. Bu sayede gazetelerde çalışanlarla aynı işi yapan internet haber sitesi çalışanlarının bu kanundaki haklardan yararlanmaları amaçlanmaktadır.
- Basın İlan Kurumunun iş yükü de artmış oluyor. Bunun için üye sayısında nasıl bir değişikliğe gidildi?
Resmi ilan ve reklamların internet haber sitelerinde belirli kurallar çerçevesinde yayınlanabilmesi, kamuya ait ilanlara vatandaşların tek merkezden kolayca ulaşabilmesi ve Basın İlan Kurumu İlan Portalı’na hukuki statü kazandırılması, 36 kişilik Basın İlan Kurumu Genel Kuruluna; resmi ilan yayınlayacak internet haber sitelerinden 2, Cumhurbaşkanınca belirlenecek 2, radyo, televizyon ve internet siteleriyle ilgili işlemler gerçekleştiren BTK ve RTÜK’ten 2 temsilci eklenerek Genel Kurul üye sayısının 42’ye çıkarılması sağlanacak.
Türk vatandaşı olma şartı getirildi
Bu düzenlemeyle sosyal ağ sağlayıcılarına ne gibi sorumluluklar getirilmiştir? Sosyal ağ sağlayıcılara, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü getirilmiştir. Sosyal ağ sağlayıcıların içeriğin çıkarılması/ erişimin engellenmesi kararlarını yerine getirmemesi hâlinde, reklam yasağı ve bant daraltma yaptırımı öngörülmüştür. Sosyal ağ sağlayıcıların idari para cezalarını süresi içinde ödememesi durumunun tekrar etmesi hâlinde, reklam yasağı yaptırımı öngörülmüştür. Reklam yasağına aykırı davrananlara Kurum Başkanı tarafından idari para cezası verilmesi öngörülmüştür. Sosyal ağların, kişilerin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokan içeriklere ilişkin “talep gerekmeksizin” yetkili kolluk birimlerine bilgi verilmesi hususu düzenlenmiştir.
Kurumun sosyal ağ sağlayıcının Kanuna uyumuna ilişkin olarak her türlü bilgiyi talep edebileceği, sosyal ağ sağlayıcının tüm tesislerinde yerinde inceleme yapabileceği düzenlenmiştir. Sosyal ağ sağlayıcılara, kamu güvenliği ve kamu sağlığına ilişkin olağanüstü durumlarda kriz planı oluşturma yükümlülüğü getirilmiştir. İnternetin dağıtık ve dinamik yapısı nedeniyle içerik veya yer sağlayıcının nerede bulunduğunun tespitinde yaşanan sorunların ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yetki tartışmasının giderilmesi ile katalog suçlarla daha etkin mücadele edilebilmesi adına yurt içi yurt dışı ayrımı kaldırılarak Başkan’ın engelleme yetkisinde yeknesaklık sağlanmıştır. Sosyal ağların gerçek kişi temsilci belirlemesi durumunda, bu kişinin Türkiye’de mukim Türk vatandaşı olması zorunlu hâle getirilmiştir.
Sosyal medya da kanun kapsamında
- Erişim engelleme kapsamında hangi değişiklikler yapıldı?
5651 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi uyarınca müstehcenlik, fuhuş, çocuğun cinsel istismarı vb. suçlarına ilişkin olarak Kurum Başkanı tarafından yapılan resen erişim engelleme kapsamına “Milli istihbarat Teşkilatına ve personeline ilişkin bilgi ve belgelerin ifşası” da dâhil edilmiştir (MİT Kanunu m.27, 1 ve 2. fıkralar).
- WhatsApp, Telegram gibi haberleşme kanalları için nasıl bir düzenleme getirildi?
WhatsApp, Telegram gibi şebekeler üstü hizmetler de Elektronik Haberleşme Kanunu kapsamına alınmıştır. Söz konusu hizmetlerin, Turkcell, Türk Telekom vb. gibi hizmet verebilmek için kurum tarafından yetkilendirilmesi öngörülmüştür. Yetkisiz hizmet sunumu hâlinde idari para cezası ve yüzde 95 bant daraltma yaptırımları düzenlenmiştir.
Uyum için 3 ay süre öngörüldü
- İnternet haber siteleri beyannameyi nereye sunacak? Bunun için ne kadar süre tanınacak?
İnternet haber sitelerinin de süreli yayınlarda olduğu gibi beyanname vermesinin sağlanmasıyla birlikte beyanname sayısı önemli ölçüde artacağından yargının iş yükünü azaltmak amacıyla beyannamelerin Cumhuriyet Başsavcılıkları yerine Basın İlan Kurumuna verilmesi, internet haber sitesi içeriklerinin teslim ve muhafaza yükümlülüğünün belirlenmesi, süreli yayınlarda uygulanan hukuki ve cezai sorumluluğun internet haber siteleri için de uygulanmasının sağlanması, düzeltme ve cevap hakkının internet haber siteleri için nasıl kullanılacağının belirlenmesi, dava süreleri ile görevli mahkemelerin tespit edilmesinin internet haber sitelerini de kapsaması, kanuna uyum sağlanması için internet haber sitelerine geçici maddeyle üç ay süre verilmesi öngörülmüştür.
