Astım hastalarında, bronşiyal tüpler olarak bilinen hava yollarının iç duvarları şişer veya iltihaplanır. Şişme veya iltihaplanma, solunum yollarını tahrişe karşı aşırı duyarlı hale getirir ve alerjik reaksiyonlara karşı duyarlılıklarını arttırır. Alerjiye bağlı reaksiyonlarda, hava yolları şişer ve hava yolu etrafındaki kaslar sıkılır ve havanın akciğerlere girip çıkmasını zorlaştırır.
Birçok astım türü ve hastalığa neden olabilen çeşitli faktörler vardır. Bu yazıda, farklı tip ve nedenleri ve bir doktorun durumu nasıl teşhis edebileceğini araştırmanın yanı sıra bu karmaşık solunum durumuna genel bir bakış sunuyoruz.
Astım nedir?
Astım, solunum yollarının tedavi edilemez bir hastalığıdır. Bu hastalık hava beslemesini kısıtlayarak akciğerde iltihaplanma ve daralmaya neden olur. Astım belirtileri genellikle göğüste periyodik ataklar veya gerginlik, hırıltılı nefes darlığı ve öksürük dönemlerinde ortaya çıkar. Astım atağı sırasında hava yolları şişer ve kişinin soluyabileceği bazı maddelere karşı son derece hassas hale gelir.Bu çoğalan hassasiyet bir reaksiyona neden olduğunda, hava yollarını kontrol eden kaslar gerilir. Bunu yaparken, havayollarını daha da kısıtlayabilir ve aşırı mukus üretimini tetikleyebilir.
Astım atakları
Solunum sistemindeki enflamatuar olayları, astım krizinin ciddi semptomlarına yol açabilir. Dünya çapında, her yıl yaklaşık 250.000 kişi astım sonucu ölüyor. Astım atakları semptomların doruğunda olduğunda ortaya çıkar. Birdenbire başlayabilir ve hafif ila şiddetli olabilir.
Bazı astım ataklarında hava yollarında şişlik, oksijenin akciğerlere ulaşmasını tamamen engelleyebilir, bu da kan dolaşımına girmesini ve hayati organlara gitmesini önler. Bu tip astım atağı ölümcül olabilir ve acil müdahale gerektirir.
Bir astım atağı başlangıcında, hava yolları ciğerlere yeterince hava girmesini sağlar, ancak karbondioksitin ciğerleri yeterince hızlı bir şekilde terk etmesine izin vermez. Vücut gazı dışarı atmazsa karbondioksit zehirli hale gelir ve uzun süreli astım krizi akciğerlerde gaz birikmesine neden olabilir. Bu, kan dolaşımına giren oksijen miktarını daha da azaltabilir.
Belirgin astım semptomları olan kişiler doktora gitmelidir. Doktorlar, astım semptomları için potansiyel tetikleyicileri ve bunların nasıl önlenebileceğini tespit etmenin yanı sıra tedavi teknikleri hakkında önerilerde bulunurlar. Doktorlar, ayrıca astım ataklarının sıklığını azaltmaya yardımcı olacak ilaçlar da yazacaktır. Etkili astım kontrolü, durumun günlük yaşam üzerindeki etkisini azaltır.
Astım türleri
Astıma neden olmak için birçok farklı faktör bir araya geldiğinden, yaş ve ciddiyetle ayrılmış birçok farklı hastalık tipi vardır.
Yetişkinler ve çocuklar, havadaki kirleticiler, küf ve sigara dumanı dahil olmak üzere hava yollarında alerjik bir tepkiye neden olan semptomlar için aynı tetikleyicileri paylaşır.
Çocukluk çağı astımı
Çocukların şiddetli ataklarda ortaya çıkan aralıklı bir astım formuna sahip olma olasılığı daha yüksektir. Bazı çocuklar günlük semptomlar yaşayabilir, ancak astımı olan çocuklar arasındaki ortak özellik alerjiye neden olan maddelere karşı artan bir hassasiyettir.
Sigara dumanına maruz kalmak, astımı olan çocuklar için ciddi sorunlara neden olmaktadır. Hafif astım, çocuklukta tedavi olmadan düzelebilir. Bununla birlikte, özellikle semptomlar orta veya şiddetli ise, durumun ileride geri dönme riski vardır.
Yetişkin başlangıçlı astım
Yetişkinlerde astım sıklıkla kalıcıdır ve günlük parlamaların kontrolünü ve semptomların önlenmesini gerektirir. Astım her yaşta başlayabilir.
Alerjiler, erişkin astım sunumlarının en az yüzde 30'una yol açar. Obezite erişkin başlangıçlı astım için güçlü bir risk faktörüdür ve kadınların 20 yaşından sonra durumu geliştirme olasılığı daha yüksektir. 65 yaş üstü insanlarda astım, ciddi oranda ölüme neden olur.
Mesleki astım
Bu, bir meslek veya mesleğin doğrudan sonucu olarak ortaya çıkan bir astım türüdür.
Belirtiler, belirli bir işyerine katıldıktan sonra ortaya çıkar. Mesleki astıma yönelik düzenli dernekleri olan endüstriler arasında fırınlama, laboratuar çalışmaları veya imalat bulunmaktadır. Bu tür çalışma ortamı çocukluk astımının geri dönüşüne veya erişkin başlangıçlı astımın başlamasına yol açar.
Kontrol edilmesi zor ve ciddi astım
Bu tipler tutarlı, zayıflatıcı astım semptomları ve solunum güçlüğü içerir. Astımı olan kişilerin yaklaşık yüzde 12'sinin kontrolü zor veya ciddi astımı vardır. Doğru ilaç tedavisi ve etkili tetikten kaçınma ile bu kategorideki kişiler astım semptomlarını tekrar kontrol altına alabilirler.
Astımlı kişilerin yaklaşık yüzde 5'i, standart astım ilaçlarını kullandıktan sonra iyileşmeler görmüyor. Bu kişilerde şiddetli astım vardır ve nedene bağlı olarak birkaç çeşit ciddi astım vardır. Herhangi bir alerjik reaksiyonla bağlantısı olmayan eozinofilik astım gibi farklı şiddetli astım biçimlerini ele almak için daha yeni ilaçlar mevcut hale gelmektedir.
Mevsimsel astım
Bu tip, kışın soğuk hava veya saman nezlesi mevsiminde polen gibi, yalnızca çevrede bulunan alerjenlere yanıt olarak, yılın belirli zamanlarında meydana gelir.
Astım nedenleri
Bir kişinin ortamının ve genetik yapısının birçok farklı yönü astım gelişimine katkıda bulunabilir.
Astım, çocuklar arasında en sık görülen kronik hastalıktır. İlk semptomlar yaklaşık 5 yaşında, solunum yollarında hışıltı ve düzenli enfeksiyon şeklinde belirginleşir.
Astımın başlıca nedenleri şu şekildedir;
Alerjiler
Alerjiler ve astım arasında güçlü bir bağlantı vardır.
Sigara içmek
Araştırmalar tütün dumanını artan astım riski, hırıltı, solunum yolu enfeksiyonu ve astımdan ölümle ilişkilendirmiştir. Buna ek olarak, sigara içen ebeveynlerin çocukları astım gelişme riski daha yüksektir.
Çevresel faktörler
Ev içinde ve dışında hava kirliliği astımın gelişimini ve tetikleyicilerini etkileyebilir.
Allerjik reaksiyonlar ve astım semptomları sıklıkla ev temizleyicilerinden ve boyalardan kaynaklanan küf veya zararlı dumanlardan kaynaklanan iç mekan hava kirliliği nedeniyle ortaya çıkar.
Evdeki ve çevredeki diğer astım tetikleyicileri şunlardır:
-
Kirlilik
-
Kükürt dioksit
-
Nitrojen oksit
-
Ozon
-
Soğuk ve sıcaklık
-
Yüksek nem
-
Ağır hava kirliliği
-
Şişmanlık
-
Gebelik
-
Stres (Kahkaha ve keder dahil olmak üzere duygusal tepkiler astım krizlerini tetikleyebilir.)
-
Genetik
-
Atopi
-
Adet döngüsü
Astım teşhis yöntemleri
Üç ana bileşen kesin bir astım tanısını içerir: Tıbbi öykü, fizik muayene sırasındaki gözlemler ve nefes alma testlerinden elde edilen sonuçlar.
Bir birinci basamak doktoru bu testleri uygulayacak ve durumun belirtilerini gösteren insanlarda hafif, aralıklı, ılımlı veya şiddetli olarak astım seviyesini belirleyecek ve tipini belirleyecektir.
Ailenin ayrıntılı astım ve alerji öyküsü, doktorun doğru tanı koymasına yardımcı olabilir. Astım ile mekanizmaları paylaştığı ve riski arttırdığı için kişisel alerji öyküsünden de bahsetmek önemlidir.
İşyerindeki olası tahriş edici maddeler hakkında bilgi de dahil olmak üzere tedaviye rehberlik etmek için olası astım semptomları tetikleyicilerini not edin.
Astım tedavisine müdahale edebilecek sağlık koşullarını belirlediğinizden emin olun, örneğin:
-
Burun akıntısı
-
Sinüs enfeksiyonları
-
Asit reflü
-
Psikolojik stres
-
Uyku apnesi
5 yaşından önce astım semptomları gelişen küçük çocuklar, net bir tanı almayı zorlaştırır. Doktorlar astım semptomlarını diğer çocukluk durumları ile karıştırırlar.
Fiziksel muayene
Fiziksel muayene genellikle üst solunum yollarına, göğse ve cilde odaklanır. Bir doktor stetoskop kullanarak bir nefes sırasında ciğerlerde hırıltı belirtileri veya nefes alma konusunda yüksek tiz bir düdük dinleyecektir. Hışıltı hem tıkalı bir hava yolunun hem de astımın kilit bir işaretidir.
Astımlı insanlar her zaman fiziksel semptomlar göstermezler ve muayene sırasında herhangi bir fiziksel rahatsızlık göstermeden astım olması mümkündür.
Astım testleri
Akciğer fonksiyon testleri astım tanısının bir diğer bileşenidir. Bir insanın ne kadar hava aldığını ve aldığını ve bir insanın ciğerlerinden havayı dışarı atma hızını ölçer.
Spirometri testi, akciğer fonksiyonunun bir göstergesi olabilir. Spirometri, derin nefesler ve hortum içine zorla ekshalasyon gerektiren non-invaziv bir testtir. 5 yaşın altındaki çocukların spirometri kullanarak test edilmesi zordur, bu nedenle astım tanıları çoğunlukla semptomlara, tıbbi geçmişlere ve fizik muayene sürecinin diğer bölümlerine dayanır.
Diğer Testler
"Zorluk testi" adıyla da bilinen bir bronkoprovokasyon testi, hava yolu tıkanıklığı ve astım semptomlarını kasıtlı olarak tetiklemek için soğuk hava gibi hava yolu daraltıcı bir maddenin uygulanmasını içerir.
Benzer şekilde, egzersize bağlı astım için bir meydan okuma testi semptomları tetikleme amacıyla kuvvetli egzersizden oluşacaktır. Doktor daha sonra bir spirometri uygular ve ölçümler hala normalse, astım tanısına ulaşma olasılığı yoktur.
Doktorlar, astıma neden olabilecek veya daha da kötüleştiren maddeleri tanımlamak için alerji testlerini kullanabilir. Bu testler astımı tamamen teşhis etmez, ancak bir doktorun astım semptomlarının doğasını anlamalarına yardımcı olabilir.
