Kırtasiyelerde bulunan ve okul için kullanılan pek çok ürünün çocuklara satışı, Resmi Gazete'de yayımlanan 5898 Sayılı 'Uçucu maddelerin zararlarından insan sağlığının korunmasına dair kanunla' yasaklanmış durumda. Bu yasak kırtasiye malzemesi, boya incelticisi gibi maddeler ile yapıştırıcı olarak kullanılan ve uçucu madde ihtiva eden tüm ürünleri kapsıyor.
"Bellek ve öğrenme üzerinde olumsuz etkileri olabiliyor"
Bu tür ürünlerin ebeveyn ya da öğretmen kontrolü dışında kullanılmasının uyuşturucu bağımlılığına kadar ilerleyebileceği uyarısında bulunan Psikiyatrist Doç. Dr. Işıl Göğcegöz, "Bağımlılık yapıcı inhalan grubu maddeler var. Bu maddeler kırtasiye ürünlerinde temizlik alanlarında kullanıyor. Oje, aseton, yapıştırıcılar, sprey boyalarda ve kırtasiye ürünlerinde bulunuyor. Kırtasiye ürünlerinin muhatabı çocuklar, ergenler ve yeni gelişmekte olan beyinler.
Bu maddeler beyne hızlı bir şekilde ulaştığı için olumsuz etkileri oluyor. Bağımlılık potansiyeli doğurabiliyor. Dolayısıyla risk etmenleri arasında sayılabilir. Direkt beyni etkileyerek beynin nörokimyasını, nöronları olumsuz etkiliyor. Bellek ve öğrenme üzerinde olumsuz etkileri olabiliyor. Bağımlılık yapıcı uçucu maddeleri elde etmek ucuz ve yasal. Bunlarla temas eden çocuklarda ilk etapta gelişen öfori mutluluk nedeniyle arama davranışı oluşabiliyor" dedi.
"Çabuk öfkelenme, saldırganlık, arkadaş çevresinin değişmesi"
Kimyasal maddeleri koklayan çocuklarda bağımlılık merkezinin tetiklendiğini ve uyuşturucu bağımlılığı riskinin arttığını belirten Doç. Dr. Göğcegöz, "Solventlerle temas edene beyinlerde bağımlılık merkezi dediğimiz merkez tetiklendiği için bağımlılık riski artıyor. Okula gitme, kişisel, temizlik, iletişim alışkanlıklarında değişiklikler ya da çabuk öfkelenme, saldırganlık, arkadaş çevresinin değişmesi uyarıcı faktörler olabilir.
Bu durumda ailelerin dikkat edip, önlem almaları gerekebilir. İlk başlarda arada bir kullanım, daha sonra sık kullanım en son kontrolsüz kullanıma kadar giden bir bağımlılık döngüsü tetiklenebiliyor. Dolayısıyla bağımlılık tedavisinde de en önemli adım madde ile bağlantıyı kesmektir. Bağımlılık geliştikten sonra tedavi sürecine girmek gerekiyor" diye konuştu.
"Daha çok yapıştırıcılarda bulunuyor"
Kırtasiye malzemeleri satan Hacer Çolak, "Sağlıksız olan şeyleri önermiyoruz. Genelde almak isteyen velileri de uyarıyorum. Silgi, defter, yapıştırıcı, oyun hamuru gibi şeylerde dikkat ediyoruz. Biz denetleniyoruz. Bizi denetlemeye geliyorlar. Bazı yapıştırıcıları ödevleri için satmak zorunda kalıyoruz.
Onları da velileri ile geldikleri zaman satıyoruz. Zaten veliyle geldiğinde satmaya izin var. Bazı veliler kokulu silgi neden satmadığımızı soruyorlar. Biz de anlatıyoruz. Aileler de çocuklarına anlatınca ikna oluyor çocuklar. Bu ürünler alerji yapabilir, tahriş edebilir. Solvent içeren ürünlerin de kokusu ağır olduğu için baygınlık verebilir. Daha çok yapıştırıcılarda bulunuyor bunlar. Aileler çocuklarını takip etsinler, kokulu şeylerden uzak tutsunlar" ifadelerini kullandı.
"Ara mahallelerde fiyat odaklı olan yerlerde satılıyor"
Bir başka kırtasiyeci Talip Enes ise ürünlerin üzerinde gerekli uyarıların bulunduğunu ailelerin alışveriş yaparken bu uyarılara dikkat etmesi gerektiğini söyledi. Enes, "Yapıştırıcılarda solvent var. Bunları da kokladıkları zaman bayıltabilir ya da buna benzer yan etkileri olabilir. Bunların kontrolsüz ve ucuz satıldığı yerler var. Ara mahallelerde, fiyat odaklı olan yerlerde satılıyor. Boya gruplarında var genelde. Pastel boya, guaj boya ve yüz boylarında bulunuyor. Bunlarda genelde uyarı olur. 0-3 yaş arası için uygundur, yüze temas ettiğinde ya da yuttuğunda zarar içermez yazar. Bunlara dikkat etsinler. Bilinen markaları alsınlar" dedi.
Öğretmenleri ve ailesinin uyarısı üzerine bu tür ürünleri almadığını belirten öğrencilerin yanı sıra veli Özge Demirkol, "Genelde kokusuz olan silgileri alıyoruz. Okullarda genelde marka veriyorlar o markaları alıyoruz. Çocuk sağlığı açısından zararsız olan ürünleri alıyoruz" diye konuştu.
Sağlık Bakanlığı tarafından yönetmeliğe giren kanun kapsamında uçucu madde ihtiva edebilen ürünler arasında 'su bazlı olmayan yapıştırıcılar, solventler, sprey boyalar, yazı düzeltici sıvılar, kokulu silgiler, işaretleyici kalemler, resim boyaları, oyun hamurları ve uçan balonlar' yer alıyor.
