Obezite, bir insan sağlığını etkileyebilecek fazla kilo veya vücut yağı taşıdığında meydana gelen tıbbi bir durumdur. Bir doktor genellikle bir kişinin vücut kitle indeksi yüksekse obeziteye sahip olduğunu söyleyecektir. Vücut kitle indeksi (BKİ), bir kişinin yaşına, cinsiyetine ve boyuna göre uygun bir ağırlıkta olup olmadığını değerlendirmek için doktorların kullandığı bir araçtır. Ölçüm, yüksekliği ve ağırlığı birleştirir.
25 ila 29,9 arasında bir BMI, bir kişinin aşırı kilo taşıdığını gösterir. 30 veya üzeri bir BMI, bir kişinin obeziteye sahip olabileceğini düşündürmektedir.
Bel-kalça boyutu (WHR), bel-yükseklik oranı (WtHR) oranı ve vücuttaki yağ miktarı ve dağılımı gibi diğer faktörler de bir kişinin kilosunun ne kadar sağlıklı olduğunu belirlemede rol oynar.
Bir kişinin obezitesi ve fazla kilosu varsa, bu metabolik sendrom, artrit ve bazı kanser türleri de dahil olmak üzere bir dizi sağlık durumu geliştirme riskini artırabilir.
Metabolik sendrom, yüksek tansiyon, tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalık gibi bir dizi sorunu içerir.
Sağlıklı bir kiloyu korumak veya diyet ve egzersizle kaybetmek obeziteyi önlemenin veya azaltmanın bir yoludur. Bazı durumlarda, bir kişinin ameliyat olması gerekebilir.
Obezite sebepleri
1) Çok fazla kalori almak
Bir kişi, diyetleri esas olarak meyvelerden, sebzelerden ve tam tahıllardan oluşuyorsa, daha düşük bir obezite riski taşır. Bir kişi, enerji olarak kullandığından daha fazla kalori aldığında, vücutları fazladan kaloriyi yağ olarak depolar. Bu aşırı kilo ve şişmanlığa neden olabilir.
Ayrıca, bazı yiyecek türlerinin, özellikle de yağ ve şekeri yüksek olanların kilo almaya neden olma olasılığı daha yüksektir.
Kilo alma riskini artırma eğiliminde olan yiyecekler şunlardır:
-
Hızlı yiyecekler
-
Patates kızartması gibi kızarmış yiyecekler
-
Yağlı ve işlenmiş etler
-
Birçok süt ürünleri
-
Unlu mamuller, hazır kahvaltı gevrekleri ve kurabiye gibi ilave şekerli yiyecekler
-
Ketçap ve diğer birçok konserve ve paketlenmiş gıda maddesi gibi gizli şekerler içeren yiyecekler
-
Şekerli meyve suları, gazlı içecekler ve alkollü içecekler
-
Ekmek ve simit gibi işlenmiş, yüksek karbonhidratlı yiyecekler
Bu yiyeceklerden çok fazla yemek ve çok az egzersiz yapmak kilo alımı ve şişmanlığa neden olabilir. Esas olarak meyvelerden, sebzelerden, kepekli tahıllardan ve sudan oluşan bir diyet tüketen bir kişi, fazla yemek durumunda veya örneğin genetik faktörlerin riskini arttırması durumunda aşırı kilo alma riski altındadır.
Bununla birlikte, sağlıklı bir kiloyu korurken, çeşitli bir diyete sahip olma olasılıkları daha yüksektir. Taze yiyecekler ve kepekli tahıllar lif içerir, bu da insanın daha uzun süre tok hissetmesini sağlar ve sağlıklı sindirimi teşvik eder.
2) Yerleşik yaşam tarzı
Birçok insan, ebeveynleri, büyükanne ve büyükbabalarınınkinden çok daha fazla yerleşik bir yaşam tarzı sunar.
Yerleşik alışkanlıklara örnekler:
-
El emeği yapmak yerine bir ofiste çalışmak
-
Dışarıda fiziksel aktivite yapmak yerine bilgisayarda oyun oynamak
-
Yürüyüş yapmak veya bisiklete binmek yerine arabayla seyahat etmek
Kişi ne kadar az hareket ederse, o kadar az kalori yakar.
Ayrıca, fiziksel aktivite bir insanın hormonlarının çalışma şeklini ve hormonların vücudun gıdaları işleme şeklini etkiler. Çeşitli çalışmalar, fiziksel aktivitenin insülin seviyelerini sabit tutmaya yardımcı olabileceğini ve dengesiz insülin seviyelerinin kilo alımına neden olabileceğini göstermiştir.
Spor salonunda fiziksel aktivite yapmak gerekmez. Fiziksel iş, yürüyüş veya bisiklete binme, merdiven çıkma ve ev işlerinin tümü katkıda bulunur. Ancak, aktivitenin türü ve yoğunluğu, vücuda kısa ve uzun vadede yararlanma derecesini etkileyebilir.
3) Yetersiz uyku
Bir insan yeterince uyuyamadığında, vücutları iştahı uyaran bir hormon olan ghrelin üretir. Aynı zamanda, uyku eksikliği de iştahı bastıran bir hormon olan leptinin daha düşük üretimine neden olur.
4) Endokrin bozucular
Obezite olan kişilerde metabolik sendrom olma olasılığı daha yüksektir. Metabolik sendrom, diyabet, kardiyovasküler hastalık ve yüksek tansiyona sebep olur. Sıçanlarda, 14 gün boyunca yüzde 10 fruktoz çözeltisi beslendikten sonra, metabolizmalarının değişmeye başladığı görüldü.
Bilim adamları yüksek fruktoz tüketimi ile obezite ve metabolik sendrom arasında bir bağlantı olduğuna inanıyor. Yetkililer, yüksek fruktozlu mısır şurubunun içeceklerin ve diğer gıda ürünlerinin tatlandırılmasında kullanılması konusunda endişelerini dile getirmişlerdir.
Yapılan araştırmalara göre gençlerde metabolik riskin önemli bir belirleyicisi "fruktoz alımının artmasının olabileceğini" belirtti. Uzmanlar, bu sorunları önlemek için gençlerin diyetlerinde değişiklik yapılması çağrısında bulunuyorlar.
Hazır soslar genellikle bilim adamlarının obezite riskine bağladığı yüksek fruktozlu mısır şurubu içerir.
Yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren yiyecekler şunlardır:
-
Gazlı içecekler, enerji içecekleri ve spor içecekleri
-
Şeker ve dondurma
-
Kahve kreması
-
Salata sosu, ketçap ve barbekü sosu dahil olmak üzere soslar
-
Yoğurt, meyve suları ve konserve yiyecekler gibi şekerli yiyecekler
-
Ekmek ve diğer hazır unlu mamuller
-
Kahvaltı gevreği, mısır gevreği çubukları ve "enerji" veya "beslenme" çubukları
Mısır şurubu ve diğer katkı maddelerinin alımını azaltmak için:
-
Satın almadan önce etiketleri kontrol edin
-
Mümkünse şekersiz veya daha az işlenmiş ürünler tercih edin
-
Salata sosu yapın ve diğer ürünleri evde pişirin
Bazı yiyecekler diğer tatlandırıcıları içerir, ancak bunların olumsuz etkileri de olabilir.
5) İlaçlar ve kilo alımı
Bazı ilaçlar kilo alımına da neden olabilir.
2015’te yapılan bir inceleme ve meta-analizin sonuçları bazı ilaçların insanların aylarca kilo almasına neden olduğunu buldu.
-
Atipik antipsikotikler, özellikle olanzapin, ketiapin ve risperidon
-
Antikonvülsanlar ve ruh hali stabilizatörleri ve özellikle gabapentin
-
Tolbutamid gibi hipoglisemik ilaçlar
-
Romatoid artrit tedavisinde kullanılan glukokortikoidler
-
Bazı antidepresanlar
Bununla birlikte, bazı ilaçlar kilo kaybına neden olabilir. Yeni bir ilaç tedavisi alan ve kilosu hakkında endişeli olan kişiler, doktorlarına ilacın kilo üzerinde bir etkisi olup olmayacağını sormalıdır.
