Osteoporozun gelişmesinde pek çok farklı risk faktörü rol oynamaktadır. Kimi risk faktörleri değiştirilemezken bazı faktörler ise, yaşam tarzında meydana getirilecek küçük değişiklerle ortadan kaldırılabilir ve osteoporoz nedenleri bertaraf edilebilir.
Osteoporoz nedenleri
-
Anoreksi veya bulimia nervoza veya ortoreksi gibi yeme bozuklukları
-
Tütün içmek
-
Aşırı alkol alımı
-
Diyet faktörleri, malabsorpsiyon problemleri veya bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak düşük seviyelerde veya kalsiyum, magnezyum ve D vitamini alımı
-
Hareketsizlik
Ağırlık taşıma egzersizi osteoporozun önlenmesine yardımcı olur. Kemikleri strese sokar ve bu kemik büyümesini teşvik eder.
İlaçlar ve sağlık koşulları
Kimi hastalıklar ya da kullanılan ilaçlar, vücutta hormon seviyelerinde değişikliklere neden olur ve bazı ilaçlar kemik kütlesini azaltır.
Hormon seviyelerini etkileyen hastalıklar arasında hipertiroidi, hiperparatiroidi ve Cushing hastalığı bulunur.
Riski artıran koşullar şunları içerir:
-
Kanser
-
KOAH
-
Kronik böbrek hastalığı
-
Bazı otoimmün hastalıklar romatoid artrit ve ankilozan spondilit vb.
-
Riski artıran ilaçlar şunlardır:
-
Prednisone ve prednisolone dahil olmak üzere glukokortikoidler ve kortikosteroidler
-
Tiroid hormonu
-
Antikoagülanlar ve kan sulandırıcıları
-
Protein pompası inhibitörleri (ÜFE'ler) ve mineral durumunu olumsuz etkileyen diğer antasitler
-
Bazı antidepresan ilaçlar
-
Bazı A vitamini (retinoid) ilaçları
-
Tiazid diüretikler
-
Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan tiazolidindionlar kemik oluşumunu azalttığı için
-
Hem kemik rezorpsiyonunu hem de oluşumunu artıran bazı immünsüpresif ajanlar
-
Meme kanserini tedavi etmek için kullanılan letrozol (Femara) ve prostat kanseri ve diğer durumlar için luprorelin dahil olmak üzere bazı kemoterapötik ajanlar
-
Glukokortikoid kaynaklı osteoporoz, ilaç kaynaklı osteoporozun en yaygın türüdür.
Önleme
Yaşam tarzında yapılan bazı değişiklikler osteoporoz riskini azaltabilir.
Süt ürünleri iyi bir kalsiyum kaynağıdır ve osteoporozun önlenmesine yardımcı olabilir.
Kemikler için kalsiyum esastır ve yeterli bir kalsiyum alımının sağlanması önemlidir.
19 yaş ve üstü yetişkinler günde 1.000 miligram (mg) tüketmelidir. 51 yaş ve üstü kadınlar ve 71 yaşından büyük tüm yetişkinler günlük 1.200 mg almalıdır.
Diyet kaynakları şunları içerir:
-
Süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri
-
Lahana ve brokoli gibi yeşil yapraklı sebzeler
-
Konserve somon ve ton balığı gibi yumuşak kemikli balıklar
-
Müstahkem kahvaltı gevrekleri
-
Bir kişinin diyet alımı yeterli değilse, takviyeleri bir seçenektir.
-
D vitamini vücudun kalsiyumu emmesine yardımcı olduğu için önemli bir rol oynar. Diyet kaynakları takviye edilmiş besinler, tuzlu su balıkları ve karaciğeri içerir.
-
Bununla birlikte, çoğu D vitamini yiyeceklerden gelmez, ancak güneşe maruz kalırsa, bu nedenle ılımlı, düzenli olarak güneş ışığına maruz bırakılması önerilir.
Osteoporozu önlemek için yaşam tarzı faktörleri
Riski en aza indirmenin diğer yolları:
-
Sigara içmeyin, çünkü bu yeni kemik büyümesini azaltabilir ve kadınlarda östrojen seviyelerini azaltabilir
-
Alkol alımını sınırlamak, sağlıklı kemikleri teşvik etmek ve düşmeleri önlemeye faydalı olur.
-
Sağlıklı kemiği teşvik ettiği ve kaslardan gelen desteği güçlendirdiği için yürüyüş gibi düzenli ağırlık egzersizi yapmak
-
Düşme ve kırılma riskini azaltacağından, yoga gibi esnekliği ve dengeyi teşvik etmek için egzersizler yapmak
-
Zaten osteoporozu olan insanlar için beslenme, egzersiz ve düşmeyi önleme riskleri ve kemik kaybını azaltmada kilit rol oynar.
Testler ve tanı
Bir doktor hastanın aile geçmişini ve risk faktörlerini dikkate alacaktır. Osteoporozdan şüpheleniyorlarsa, kemik mineral yoğunluğunu (BMD) ölçmek için bir tarama talep edeceklerdir.
Kemik yoğunluğu taraması, çift enerjili X ışını absorpsiyometrisi (DEXA) ve kemik dansitometrisi olarak bilinen bir tür röntgen teknolojisi kullanır.
Hastanın risk faktörleri ile birlikte DEXA, osteoporoz nedeniyle oluşan kırık olasılığını gösterebilir. Ayrıca tedaviye yanıtın izlenmesine de yardımcı olabilir.
İki tür cihaz DEXA taraması yapabilir:
Merkezi bir cihaz: Hastane bazlı bir tarama, hasta bir masanın üzerinde dururken kalça ve omurga kemik mineral yoğunluğunu ölçer.
Bir çevresel aygıt: Bilek, topuk veya parmaktaki kemiği test eden bir mobil makine.
DEXA test sonuçları
Testin sonuçları DEXA T-skoru veya Z-skoru olarak verilir.
T-skoru hastanın kemik kütlesini genç bir kişinin tepe kemik kütlesi ile karşılaştırır.
-1.0 veya üstü normal
-1.0 - -2.5 arası hafif kemik kaybı olduğunu gösterir
-2.5 ya da altındaki osteoporozu gösterir
Z-skoru, kişinin kemik kütlesini benzer yapılı ve yaşta olan diğer insanlarla karşılaştırır.
Test normalde her 2 yılda bir tekrarlanır, çünkü bu sonuçlar arasında karşılaştırma yapılmasına izin verir.
Komplikasyonlar
Kemikler zayıfladıkça, kırıklar daha sık görülür ve yaşla birlikte iyileşmesi daha uzun sürer.
Bu, omurgadaki kemikler çökmeye başladığından, devam eden ağrıya ve boy kaybına neden olabilir. Kırık bir kalçadan kurtulmak zor olabilir ve kişi artık bağımsız olarak yaşayamayabilir.
İpuçları:
-
Düzenli görüş taraması yapmak ve gözlükleri güncel tutmak
-
Örneğin banyoya tutma çubuklarının takılması
-
Evde bol miktarda ışık olmasını sağlamak
-
Tai chi gibi dengeye yardımcı egzersiz çalışması yapmak
-
Doktordan ilaçları gözden geçirmesini istemek, baş dönmesi riskini azaltmak
-
Osteoporoz riski altında olabileceğinden endişe duyan herkes doktorlarına tarama hakkında bilgi vermelidir.
