17 Ağustos 1999 saat 03:02’de gerçekleşen ve merkez üssü Gölcük olan Büyük Marmara Depremi, saniyeler içerisinde on binlerce can aldı ve geride kalanlara unutulması imkânsız bir bir acı bıraktı.
Büyüklüğü 7.6 olarak açıklanan depremde resmi rakamlara göre 18 bin 373 kişi hayatını kaybetti.
Deprem başta Kocaeli, Yalova, Sakarya olmak üzere civardaki il ve ilçelerde büyük bir yıkıma sebep oldu.
Ancak depremin merkez üssüne çokyakın olmasına rağmen körfezde yer alan bir yerleşim yeri depremden neredeyse hiç etkilenmedi. Herkesi hayrete düşüren ve haberlere konu olan bu yer, Kocaeli’nin Dilovası ilçesine bağlı Tavşancıl’dı.
31 Ağustos 1999 tarihinde Milliyet gazetesinde yer alan İbrahim Gürsel’in haberinde “Yıkılan Körfez'de Tavşancıl mucizesi: Üç katlı imar uygulandı, mal ve can kaybı olmadı” deniliyor ve şöyle devam ediliyor:
“Depremin merkez üssü Gölcük ilçesinin karşı yakasında, büyük acıların yaşandığı İzmit'in yolunda, yıkılan Hereke'nin yanı başındaki 4 bin 500 nüfuslu Tavşancıl beldesinde, imar planından taviz verilmediği için ne bir bina yıkıldı, ne de can kaybı meydana geldi.”
Peki ‘Tavşancıl mucizesi’ nasıl gerçekleşti?
Gazete arşivlerini tarayıp o dönem yapılan haberleri okuduğumuzda ve bu konuyu mercek altına alan BBC Türkçe belgeselini izlediğimizde, aslında bunun bir mucize değil bilimsel görüşlere önem veren imar planının bir sonucu olduğu görüyoruz.
1989 yerel seçimlerinde Tavşancıl Belediye Başkanı seçilen Salih Gün, koltuğa oturur oturmaz ilk iş olarak bilim insanlarına başvurdu; bölgenin fiziki raporunu ve zemin etüdünü hazırlattı. Çünkü Tavşancıl, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın üzerinde yer alan bir yerleşim yeriydi.
Tavşancıl Belediye Başkanı seçilen Gün, basına verdiği demeçte şöyle diyordu:
"Üniversite, beldemize deprem bölgesi raporu verdi. En çok üç katlı binalara ruhsat vermemizi önerdi. Bu raporu harfiyen uygulamak bizim için bir zorunluluktu. Raporları dikkate alarak beldede kayalık ve yüksek kesimlerde üç, diğer yerlere iki katlı binalara ruhsat verdik. İmar planımızı kimsenin hatırı için bozmadık."
'Dedem bir kat daha çıkmak istedi, kendi babasına bile izin vermedi'
Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Bölümü’nden emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Uğur Kaynak, zemin etüd raporunu hazırlayanlardan biriydi.
BBC Türkçe’nin '17 Ağustos 1999 depreminde yıkılmayan yer’ adlı belgeselinde görüşlerine yer verilen Prof. Kaynak’a göre, Tavşancıl’ın depremden etkilenmemesinin nedeni, zeminin önemli oranda sağlam olması ve belediyenin uygulamalarıydı. Ancak bu imar planı tartışma yarattı; planı destekleyenler olduğu gibi karşı çıkanlar da vardı. Belediye başkanı tepkilere rağmen plandan geri adım atmadı; meclis üyeleri ve kendi akrabaları dahil kimseye taviz vermedi.
Yapımını Mahmut Hamsici ve Fatima Çelik’in gerçekleştirdiği belgeselde, dönemin belediye başkanı Gün’ün kızı Nida Gün Dönmez o günleri şöyle anlatıyor:
“Çok tepki çekti, en yakın arkadaşları babama küstü. Hatta rahmetli dedem bir kat daha çıkmak istedi, kendi babasına bile izin vermedi, ‘Burası deprem bölgesi baba, kesinlikle olmaz’ dedi. Depremden sonra Tavşancıl’da bir kişinin bile burnunun kanamaması, bir tane bile evin yıkılmaması, hiç can kaybının olmaması… İnsanlar bunun çok iyi bir karar olduğunu anladı. Her zaman ‘insan kaybetmektense oy kaybetmeyi yeğlerim’ derdi.”
'Sadece büfenin üzerindeki saat düştü'
Depremden kısa bir süre sonra ‘Çivi Bile Oynamadı’ başlığıyla gazetelere haber olan Tavşancıl’ın sakinlerinden Handan Kösedağ, “Bizim bina hiç etkilenmedi, büfenin üstünde küçük bir saatimiz vardı, sadece saat 03:05’te o düşmüş” diyor.
Gün ise 99'daki deprem sonrası yaptığı açıklamaya şu sözlerle devam ediyor:
”Biz 'önce insan' diyoruz. Eğer malum kooperatiflerin yüksek bina ruhsatı isteklerini kabul etseydim, şimdi yatlarda, villalarda yaşıyor olurdum. Felaketin merkezinde olmamıza karşın zarar görmeyen tek yerleşim yeriyiz. Yüksek binalara ruhsat vermediğim için bana kızan arsa sahipleri şimdi beni tebrik ediyor."
Salih Gün, 1989, 1994 ve 1999 yerel seçimlerinde Tavşancıl Belediye Başkanı, 2002 Türkiye genel seçimlerinde ise Kocaeli'nden milletvekili seçildi.
Ocak 2022’de hayata veda eden Gün, bugün yaşadığı toprakların deprem bölgesi olduğu gerçeğiyle hareket eden ve bilim insanlarının önerilerini kılavuz kabul ederek büyük bir felaketin önüne geçen kişi olarak hatırlanıyor; sosyal medyada yapılan pek çok paylaşımla anılıyor.
Kaynak: Mashable Türkiye
