Burun, nefes alıp vermenin dışında vücudumuza giren havanın nemlenmesi, ısıtılması, koku alma ve tat almaya destek ve orta kulağın havalandırılmasına kadar birçok işlevi yerine getiren organımız. Dolayısıyla tıkanıklığı sadece solunum zorluğu değil, kulakta ağrı ve tıkanma, lezzet ve koku alamama, boğaz ve ağızda kuruluk gibi günlük hayatı zorlaştıran olumsuzluklara neden olur. Daha rahat nefes almak için, burnunuz tıkandığı zaman saniyeler içinde açmak için yatmadan önce bunu deneyin...
Uyumadan önce burnunuzu baş parmağınız ile yana çekin. Diğer eliniz ile de yanağınızı içe çekin ve bastırarak 15 saniye bekleyin. Kısa sürede rahat nefes aldığınızı ve burnunuzun açıldığını fark edeceksiniz.
Burun neden tıkanır?
Burun tıkanıklığı en sık karşılaşılan şikayetlerden biridir. Burun içerisinde bir bölme duvarla ile tam iki bölmeye ayrılmıştır. Her yüz insandan sekseni aynı anda , aynı oranda iki burun bölmesinden nefes alamaz. Bu normal fizyolojik bir olaydır. Burunda ‘Konka’ (Burun etleri) denilen, kan akımı ile şişen ve inen yapılar vardır. Bunlar dönüşümlü olarak şişer ve inerler, buna 'Nazal siklus’ denir. İnsanlar genelde bunun farkına varmazlar.
Burun tıkanıklığının neden olduğu hastalıklar
Burun tıkanıklığı, gece ağzı açık uyuma, sağlıklı bir uyku uyuyamama, sık ağız kuruması, gece kalkıp ara ara su içme, sabah dinlenememiş ve yorgun uyanma, bazen baş ağrısı ile uyanma, sinirlilik, gün içi yorgunluk, dikkatini toparlayamama konsantrasyon eksikliği, gündüz uykuya meyil, sık tekrar eden boğaz enfeksiyonları, kronik farenjite neden olabilirler.
Burun tıkanıklığı neden olur?
Burun tıkanıklığının dört ana sebebi vardır. Bunlar tek başlarına burun tıkanıklığı yapabilecekleri gibi aynı insanda, birlikte de bulunabilirler.
1– Enfeksiyonlar: Her normal insan yılda iki veya üç defa nezle, grip olur. Bu sayı, çocuklarda daha fazladır (4 ila 8 kez). Yaş ilerledikçe, vücut savunması geliştikçe enfeksiyon sıklığı azalır. Basit soğuk algınlığı, birçok virüs tarafından oluşturulabilir. Birçoğu mikrobun, elden buruna geçmesi ile olur, bir kısım havadan da geçer. Virüs, burun içine yerleştikten sonra, burunu döşeyen dokuda şişlik olur, akıntı koyulaşır ve burunda tıkanıklık gelişir.
Bu durumda, olayın kendi kendine geçmesini beklemekten başka çare yoktur. Sadece yardımcı burun açıcı, burun akıntısını seyreltici ilaçlar kullanılabilir. Fakat nezle, kişinin direncini zayıflattığı için, arkasından bakteriyel , antibiyotiğe ihtiyaç duyulan, ateşli, sarı, yeşil burun akıntılı dönem gelebilir. Bu durumda doktora müracaat etmek gerekir.
Akut sinüs enfeksiyonlarında burun tıkanıklığı, koyu burun akıntısı olur. İltihaplanan sinüsün yerine göre, yanak, üst dişler, gözlerin arkasında veya arasında, alında ağrı ve hassasiyet hissedilebilir.
Kronik sinüs enfeksiyonlarında, sıklıkla burun tıkanıklığı, burun ve geniz akıntısı olur. Burada ağrıdan daha çok yüzde basınç hissi görülür. Enfeksiyon akciğerlere ilerleyerek kronik öksürük, bronşit ve astım oluşturabilir.
Akut sinüzitler, genellikle antibiyotikle iyileşirler, kronik sinüzitlerde operasyon gerekir.
2- Yapısal sebepler: Burun içini ikiye ayıran bir duvar olduğundan bahsedilmişti. Gerek bu duvarın eğriliği (Septum deviyasyonu), gerekse burun yapısının dışarıdan da belli olan eğriliği burunun bir veya her iki tarafında, hava geçişini azaltabilir. Bu eğrilikler, çoğunlukla doğumsal genetik veya çocuklukta yada sonra olan bir darbe, kaza ile ilgilidir.
Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, her on çocuktan birinde, doğum esnasında burunda önemli bir hasar meydana gelmektedir.
Ayrıca burun içinde sırayla şişip inen 'konka’ denilen yapılar da değişik hastalıklarda uzun süreli veya sürekli şişerek veya yapılan bozularak burun tıkanıklığına yol açabilirler (Konka hipertrofisi). Bu durumlar, burun tıkanıklığının yanında, burun akıntısının yönünü etkileyerek, hastalıkların uzun sürmesi veya süreklilik kazanmasına sebep olabilirler. Kronik sinüzitin bir sebebi de budur.
Burun çatısında daralma (Nazal Valv darlığı) bir diğer tıkanıklık nedenidir.
Bazı kişilerde, burun içinde , sinüs ağızların da yaygın polipler (Üzüm tane gibi büyümeler) görülebilir.Belirgin burun tıkanıklığına neden olabildiği gibi ,koku almada azalmaya neden olur, hatta Astım hastalığını tetikleyebilir.
Bu mekanik olayların tedavisi cerrahidir. Burun içinde yapılan operasyonlarla, bu eğrilik düzeltilir.
Çocuklarda sıkça görülen 'geniz etleri’nin büyük olması da burun tıkanıklığına yol açar. Geniz eti, aynen bademcik yapısında olup, çocuğun burnunun arkasında yer alır. Şayet bu doku, normalden büyükse veyahut çocuğun geniz yapısı dar ve küçükse, geniz eti burun arkasını tıkayarak , havayolunu kapatır. Enfeksiyonlarda, burun eti aynen bademcik gibi şişerek çocuğun burnunu tıkar, ağzından nefes almasına yol açar. Ağızdan nefes almak çocukta, horlamaya, sıkıntılı ve terli uyumaya, diş çürüklerine, ağız ve çene yapısının bozuk gelişmesine sebep olur. Çocuktaki burun tıkanıklığının sebebi geniz eti ise ve bu tıkanıklık sürekli bir hal almış veyahut çocuğun kulak problemlerine yol açmışsa, çıkartılması gerekir. Operasyon, ağız içerisinden, ameliyathanede gerçekleştirilir.
Burun tümörleri ve burunda yabancı cisimler de bu kategoride sayılırlar. Çocuklar burunlarına, nohut, bezelye, çekirdek, oyuncak, düğme, iğne gibi cisimler sokabilirler. Tek taraflı, kötü kokulu akıntılara bu açıdan dikkat edilmesi gerekir. Kulak, burun, boğaz uzmanına gösterilmelidir.
3- Alerji: Alerji, vücudun yabancı cisimlere karşı normalden fazla reaksiyon göstermesidir. Burun, alerjik şikayetlerin ortaya çıktığı en önemli organlardan biridir. Kişi, alerjik olduğu maddelerle karşılaştığı zaman, burun akıntısı , burunda tıkanıklık , hapşırma, burun kaşıntısı gibi birçok rahatsızlık olur. Alerjik maddeler, yiyeceklere kadar çok geniş bir yelpaze içerisinde olabilirler. Bu rahatsızlığın en etkili tedavisi alerjik olunan maddeden uzak durmaktır. Fakat bu bazen mümkün değildir. Böyle durumlarda, ilaç ve aşı, tedavi seçenekleridir.
'Antihistaminik' ler, burundaki şişliği önleyici 'dekonjestan’ ilaçlar ve kortizonlar kullanılır. Hamilelerde, bütün bu ilaç kullanımlarında, hekime danışılmalıdır.
Dekonjestan ilaçlar kullanılırken, kişinin yüksek tansiyonu, göz tansiyonu, düzensiz kalp atışları, idrar yapmada zorluğu olmamasına dikkat edilmelidir.
Kortizon, gerek burun spreyi, gerekse ağızdan veya enjeksiyon şeklinde kullanılır. Değişik yan etkileri olan bu ilaçların, nasıl kullanılacağı hekimler tarafından detaylı şekilde tarif edilir ve kullananlar, mutlaka düzenli olarak hekim kontrolünde olmalıdırlar.
Alerji aşıları da uygun ve düzenli olarak uygulanırsa, bazı hastalarda başarılı sonuçlar alınabilir.
Alerjik hastalar, daha sık sinüzit olurlar. Bu rahatsızlık da uygun şekilde tedavi edilir.
4- Vazomotor Rinit: 'rinit’, burun ve içini döşeyen dokunun şişmesi, akıntının artmasına verilen tıbbi isimdir. Burun içerisinde, çok zengin damarsal yapılar içeren ve gün boyunca şişip inerek burundan nefes almayı düzenleyen ‘konka’ denilen yapılar vardır. Halk arasında bunlara 'burun eti’ denir. Her iki burun tarafında üçer adet bulunurlar. Alerji ve enfeksiyon durumlarında, kanla dolarak şişerler ve burun tıkanıklığına yol açarlar.
Alerjik yapıya sahip olmayan ve enfeksiyon geçirmeyen kişilerde bile hava ısısının değişmesiyle, uçucu gaz olarak boya, sigara, kimyasal maddeler (benzin gibi), soğuk havada, hava kirliliğinde, parfüm etkisinde ve burun duvarının eğriliğinde, psikolojik streslerde, yetersiz tiroid bezi fonksiyonunda, hamilelikte, bazı tansiyon ilaçlarının, burun açıcı damlaların fazla veya uzun süreli kullanımında burun tıkanıklığı olur. Sebebe bağlı olarak, ilaç ve cerrahi tedavi yolları mevcuttur.
Yatış yönünüz, burun tıkanıklığı nedeni olabilir mi?
Rahatsızlığın erken evrelerinde, burun tıkanıklığı geçici ve geri dönüşümlüdür. Yani, tıkanıklığa sebep olan rahatsızlık düzeltilirse, durum düzelir. Mamafih, bu durum, damarların elastikiyetini bozacak kadar uzun sürebilir. Bu yapılar, varisteki damarlar gibidirler. Sırtüstü uzanıldığında şişerler, kişi hangi tarafının üzerine yatarsa, o taraf burnu tıkanır.
Tıkanıklık, çoğunlukla uykuyu bozar. Bu yüzden hastalar, birkaç yastıkta, yüksekte yatmayı tercih ederler. Operasyon, uzun süre belirli bir rahatlık sağlar.
Burun tıkanıklığını açmaya yardımcı yöntemler
Burun tıkanıklığı gibi durumlarda ortamın nemli olması burun tıkanıklığına iyi gelir. Uyuduğunuz odada kaloriferin üzerine bir su bardağı su koyun veya daha etkili bir nemli ortam için odanızda sürekli bir çaydanlık kaynatarak odanızın nemli kalmasını sağlayın.
Tuzlu su burnu temizlemek için oldukça etkili bir yöntem. Ilık bir bardak suya bir çay kaşığı tuz koyarak burnunuzu temizleyebilirsiniz. Vücudün Ph değerlerine yakınlık göstermesini isterseniz de bir çay kaşığı sofra karbonatı ilave edebilirsiniz. İşe yarayacağından emin olun!
Gün içerisinde kendinizi sıcak tutmak veya bir battaniyenin altına girip terlemek burun tıkanıklığına iyi gelecektir.
Burunun tıkalı olduğu dönemlerde süt içmekten kaçınmanız gerekecektir. Süt mukus üretimi arttıran önemli bir faktördür ve her zamankinden daha az tüketmeniz gerekebilir.
Burun deliklerine zeytinyağı damlatmak burun tıkanıklığını etkili bir şekilde açıyor.
Burun tıkanıklığını açmak için bir tutam lavanta çiçeği yapraklarını bir bardak kaynamış suyun içinse 1o dakika kadar demledikten sonra süzerek elde edilen lavantalı suyu tıkanıklık geçene kadar her gün saat başı tıkalı buruna çekilir.
Bol su tüketiminin burun tıkanıklığını iyileştirici özelliği olduğu biliniyor. İster enfeksiyonel ister alerjik burun tıkanıklığınız olsun, bol su içmek mukozayı sıvılaştırdığından tıkanklığı azaltıyor.
Atkuyruğu otu ve Nergis çiçeği otunun yaprakları aynı miktarlarda alınarak bir havan yardımıyla iyice dövülerek ezilir ve elde edilen karışım bir miktar zeytinyağı ve su yardımıyla sulandırılarak bir gün dinlenmeye bırakılır ve süzülerek her saat başı 4-5 damla burna damlatılır.
Mısır kökü bir miktar suyun içine alınarak kaynatılıp süzüldükten sonra elde edilen su zeytinyağı ve nane suyu ile iyice karıştırılarak harmanlanır. Elde edilen karışımdan hastalık boyunca tıkalı burna çekilir.
Sinüzitten kaynaklanan bir burun tıkanıklığına zencefil bitkisi çok iyi gelmektedir. Bu bitkinin her gün iki fincan kadar çayı içilebilir veya yemekler ile birlikte kullanılabilir.
