Bugün birkaç hafta önce akıllı şehirler konusunda yazdığım giriş yazısının devamı olarak, birkaç kavramdan yola çıkarak belediyelerimizde kıymet bulabilecek yönelimlerden bahsetmek istedim. Geçmişte akıllı şehirlerin 6 başlıkta özetlenebildiğini belirtmiştim. Bunlar akıllı sıfatı ardından yönetim, çevre, ulaşım, yaşam, ekonomi ve insan olarak sıralanmaktaydı. Bu başlıkların hepsinin ortak noktası olan akıl ise yoğunlukla teknolojinin kentsel alanda kullanımı ile gerçekleniyor olacak. Bu teknolojiler “Kentsel Teknoloji (civic technology)” olarak adlandırılıyor.
Bu noktada Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri olarak duyurduğu hedeflere bir bakalım.
Yoksulluğa son
Açlığa son
Sağlıklı Bireyler
Nitelikli Eğitim
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
Temiz Su ve Sıhhi Koşullar
Erişilebilir ve Temiz Enerji
İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı
Eşitsizliklerin Azaltılması
Sürdürülebilir Şehir ve Yaşam Alanları
Sorumlu Üretim ve Tüketim
İklim Eylemi
Sudaki Yaşam
Karasal Yaşam
Barış ve Adalet
Hedefler için Ortaklıklar
“Dünyanın beşten büyük olduğunu” da ima eden bu 17 eylem, dünyanın gelecek on yıllarda halen refah içinde yaşanabilecek bir yer olmasını sağlamak için öneriliyor. Dikkat edilirse, bunların önemli kısmı ancak belediyeler aracılığı ile gerçeklenebilir.
Birleşmiş Milletlerin sürdürülebilir kalkınma hedeflerinden 11inci hedef olan “sürdürülebilir şehirler” başlığı da şehirleri hedefliyor. Gerçekten bizim stabilite/istikrar diye özetleyebileceğimiz sürdürülebilirlik, tarih boyunca da şehirler için önemli problemlerden olmuş. Tarihte döneminin göz bebeği şehirlerden bugün var olmayanlar ya da kasabalaşanlar bir hayli fazla. Günümüzde de, şehirlerimizin bütçelerine göre büyük borç yükü altında kentsel sorunlarla boğuştuğunu görebiliyoruz. Elbette burada etkilenen yöneticilerden ziyade kent halkı oluyor.
Akıllı şehir kavramının ilk ayağı olan akıllı yönetim, yönetimin olabildiğince etkileşimli yapılmasını ifade ediyor. Kent halkının yönetim fonksiyonlarına kolay ulaşımı ile etkileşimi artırmak mümkün. Teknolojinin burada çeşitli örnekler var. Örneğin, hızlıca internet üzerinde yapılabilecek anketler ile halka görüş sorulması ile halkın görüşlerinin o icraata kolayca yansıtılması sağlanabilir. Bununla beraber şikayet mekanizmalarının teknoloji ile daha kullanılabilir hale gelmesi ile, örneğin bir fotoğrafı çekip belediye ile 2 satır yazı eşliğinde paylaşma kolaylığında bir şikayet mekanizması, şikayet konularında hızlı bir iyileşme sağlayabilir.
Yine teknoloji ile belediyelerin birimlerine başarı hedefleri konulması ve bunların sürekli ölçülerek, bir gösterge halinde izlenmesi ve hatta halk ile paylaşılması da tüm birimleri rehavetten uzak çalışır şekilde tutabilir. Örneğin fen işlerine iletilen şikâyetlerin ortalama çözüm süresi hedefi olarak konulan 8 saatin yakalanıp yakalanamadığının bir yazılımla gösterge ile izlenmesi mümkün olabilir.
Belediye içindeki karar organlarının faaliyetlerinin şeffaflık içinde izlenebilmesi de yine kentsel teknolojilerin kullanımı ile mümkün olabilir. Örneğin meclis toplantılarının canlı izlenebilmesi ve hatta meclis toplantılarına halkın doğrudan soru iletebilmesi önemli bir şeffaflık uygulaması olur. Meclis kararlarının tamamının kolayca internet üzerinden ulaşılabilmesi, yine ihalelerin canlı izlenebilmesi, hatta internete üzerinden yapılarak ihale içerisindeki rekabete aykırı etkileşimlerin ortadan kaldırılması mümkün olabilir. Diğer yandan belediye imar planları ve benzeri ranta temel oluşturan bilgilerin halka açık şekilde yayınlanması ile de bilgi sadece belediyse tanıdığı olanlara değil herkese eşit şekilde ulaştırılmış olur.
Belediye personellerinin işe alınmasında da yine teknoloji ile insan kaynakları başvuru ve değerlendirme süreçlerinin açık bir şekilde işletilmesi, halka ait olan belediyelerde liyakat temelli işe almayı mümkün kılabilir.
Ortak akıl diye Türkçeye çevirebileceğimiz, İngilizcede “crowd wisdom” diye anılan kalabalıkların bilgeliği, aslında bizim geçmişten gelen istişare geleneğimiz. Bunu yeniden keşfetmek için internet ve iletişim teknolojileri de önemli bir platform sağlıyor. Belediyeler her gün birçok soruna çözüm üretmekle mükellefler. Çözüm fikirlerinden en iyilerinin belediye görevlilerinden gelmeyebileceğinden hareketle, sorunlara çözüm fikirleri için halka açık internet temelli ortamlar tesis edilebilir, yarışmalar düzenlenerek, herhangi bir soruna en ucuz ama en etkili çözüm fikirleri, halkın, şirketlerin ve sivil toplum kuruluşlarının katılımı ile ortaya konabilir.
Bunlar ve benzeri birçok kentsel teknoloji, yönetim, şeffaflık, adillik, güvenilirlik ve istişare yolunda yerel yöneticilerin emrine amade. Yerel yöneticiler, bunları filtreden geçirerek kendi coğrafya ve kültürümüze göre uygulamakla mükellefler. Esas hedefin, günü, bir yılı, seçilmiş bulunulan 5 yılı kurtarmak değil, sürdürülebilir şehirler olduğu akıllardan bir an olsun çıkmamalı. Aslında bu, yerel yöneticilerin halk tarafından sevilmeleri, güvenilmeleri, şehrül-emin olarak görülmeleri ve dolayısıyla kendi sürdürülebilirlikleri için de önemli görünüyor.
