Asılsız, yersiz suç isnatlarına karşı kişilerin onur ve saygınlığının korunması amacıyla Ceza Muhakemesi Kanunu'nda yapılan değişiklikle getirilen lekelenmeme hakkı, Eylül 2017'den itibaren uygulanmaya başlandı ve cumhuriyet savcılarına SYOK verme yetkisi getirildi.
Düzenlemeyle asılsız, soyut ve maddi dayanaktan yoksun ihbar-şikayetler kapsamında vatandaşların bir denetimden geçmeksizin soruşturma dosyalarında "şüpheli" sıfatıyla adının yer almasının önüne geçilmesi hedeflendi.
Adalet Bakanlığı verilerine göre, bu kapsamda, Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne uygun olarak hayata geçirilen ve yargı reformu ile güçlendirilen uygulamanın başladığından bu yana, cumhuriyet başsavcılıklarına yapılan yaklaşık 602 bin ihbardan, 404 bin 800'ünde SYOK verildi. Böylece, dosyalarda adı geçenlerin lekelenmeme hakkı korunmuş oldu.
Dosyaların yıllara göre dağılımına ilişkin verilere göre, 2017'de açılan 13 bin 931 ihbar dosyasında 3 bin 738, 2018'de 80 bin 865 dosyada 38 bin 682, 2019'da 176 bin 380 dosyada 119 bin 621, 2020'de ise 200 bin 285 dosyada 141 bin 973 dosya "soruşturmaya yer yok" kararıyla sonuçlandı.
Bu yılın 7 aylık döneminde ise 130 bin 629 ihbar dosyasından 100 bin 786'sında soruşturmaya yer olmadığına dair karar verildi.
SYOK'a ilişkin ayrı kayıt tutuluyor
Uygulama kapsamında, cumhuriyet başsavcılıklarınca, kişilerin lekelenmeme hakkı gözetilerek, soyut ve genel nitelikte olmadığı veya konusunun suç oluşturmadığı açıkça anlaşılan ihbar ve şikayetlerde SYOK veriliyor.
SYOK'a ilişkin başsavcılıklar tarafından ayrı bir kayıt tutulurken, soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararlar, ilgili kolluk birimine bildirilip kolluk kayıtlarının da düzeltilmesi sağlanıyor.
Böylece, asılsız şikayete konu olan kişilerin, iradesi dışında oluşmuş suç ve soruşturma kayıtları üzerinden yeni mağduriyetlere uğramasının da önüne geçiliyor.
Düzenlemeyle ayrıca lekelenmeme hakkı ve hak arama hürriyeti arasında bir denge kurulabilmesi sağlanıyor. Hak arama hürriyeti kapsamında, soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin kararlara karşı, ihbar ve şikayette bulunanlara itiraz hakkı da tanınıyor.
