TOLGA POLAT / TÜRKGÜN GAZETESİ
Kolay para kazanmayı marifet sayan yeni neslimiz, fenomenliği de bir meslek kolu olarak görmeye başladı. İşini iyi yapanları bir kenarda tutarak, sosyal medya fenomenliğinin geldiği nokta, şaklabanlık ve dilencilik üzerine kurulu bir geçim stratejisi oluverdi.
Youtube bu konuda diğerlerinden sıyrılsa da, TikTok ve benzeri alanlar geleneksel yapımızın adeta içinden geçiyor. Kimileri TikTok üzerinden yapılan ‘kapatılsın’ çağrılarını ‘Özgürlüklerinin kısıtlanması’ olarak yorumlasa da, TikTok sadece bizde değil, dünyanın bir çok ülkesinde eleştiriliyor, ‘çekelim fişini’ tartışmaları güncelliğini koruyor.
Uygulamanın işleyişi
TikTok kendini kısa mobil videolarda lider platform olarak görüyor. Misyonlarının ise eğlendirmek üzerine kurulu olduğunu, diğer yandan ise yaratıcılığı öne çıkardığını iddia ediyor. Uygulamanın üzerinde TikTok İçerik Üreticisi Fonu bulunuyor. Bu fon en az 10 bin takipçisi olan ve son 30 gün içerisinde paylaşılan videoların görüntüleme sayısı 100 binin üzerinde olan hesaplara ödeme yaparak içerik üreticilerinin gelir elde etmesini sağlıyor. Sosyal medya ajanslarının yaptığı araştırmalara göre, her gün ortalama 10 bin izlenmeye sahip 2 video paylaşan ve yüksek takipçi sayısına sahip olan hesaplar, aylık 4 bin 500 ile 5 bin TL civarında kazanç sağlıyor.
TikTok’ta canlı yayın yapanlara gönderilen hediyeler ise, kişinin cüzdanında elmas olarak saklanıyor. Yayın boyunca toplanan hediyelerin TL cinsinde hesaplamasının ardından ortaya çıkan tutarın yaklaşık %60’ı, komisyon olarak kesiliyor. Kalanı yayıncıya ödeniyor.
TikTok’un sistemi kısaca bu şekilde. Peki özünde nasıl işliyor? Uygulama tam bir kirlilik yuvası. Belki kullanıcıların yüzde 20’si eleştirilerimizin dışında kalacak ancak, genel itibarıyla bölücülerin, fuhuş yapanların, şaklabanların, it-kopuğun kendini gösterdiği ve bunu her yaştan izleyicinin özgürce izleyebildiği bir alan hâline geldi.
Kimi mafyacılık oynuyor, kimi bölücü terör örgütlerinin propagandasını yapıyor. Bir yerlerini açarak hediye isteyenlerden tutun da, kafasında yumurta kırıp, ‘bir aslan hediyesi gelirse un da dökeceğim’ diyebilen hamur beyinlilerin de ilgi gördüğü bir alan...
Asıl para Çin’e gidiyor
Yukarıda TikTok hakkında bilgi verirken, gönderilen hediyelerin yüzde 60’ının komisyon olarak Çinli şirkete kaldığının altını tekrar çizmekte fayda var. Aslında asıl parayı yayıncılar değil, komisyoncu TikTok alıyor. TikTok’un geçen yıl sadece ABD’de 16 milyar dolar kazandığını küçük bir not olarak geçtikten sonra, çarpıcı bir örnekle yazıya devam edelim:
TikTok’ta geçtiğimiz günlerde bir kadının, 1 saatte canlı yayınlarda mahrem bölgelerini sergileyerek 100 bin lira kazandığını biliyor muydunuz? Üstelik bu yayınlara girebilmek için herhangi bir yaş sınırı yok. Bu yayının yüzde 60’ını kesen TikTok ise kazandığı paranın hangi meslek koluna girdiğini yazmamıza gerek yok sanırım...
2021 yılında, Türkgün’de, TikTok ile ilgili yaptığım haberde uygulamadaki bölücü faaliyetlere dikkat çekmiş, şu hatırlatmalarla tehlikeyi dile getirmiştim:
Türkiye’nin kararlı mücadelesi ve etkin operasyonlarıyla bitme noktasına gelen terör örgütü PKK, yeni terörist kazanımları ve morali düşük örgüt üyelerini diri tutmak için TikTok üzerinden propaganda yapmaya başladı. Hedefine Alevi vatandaşları da alan teröristler, canlı yayın sırasında sokağa davet çağrıları yapıyor.
Korkunç gerçek
TikTok’un kirli taraflarını kısaca anlatmaya çalıştım. Şimdi biraz uzmanların, işin psikolojik etkileri üzerine yaptığı açıklamalarla devam edelim.
ABD merkezli bir kuruluş olan Dijital Nefretle Mücadele Merkezi (CCDH), TikTok ile ilgili araştırmayla korkunç gerçeği gözler önüne serdi. Özellikle de ebeveynleri ilgilendiren araştırma, küçük yaştaki bireyleri TikTok’tan (ve aslında genel olarak sosyal medya platformlarından) uzak tutmak gerektiğini tekrar kanıtladı. Yapılan incelemelerde, 13 yaşındaki çocukların TikTok kullanmaya başladıkları anda büyük bir girdabın içine düştükleri tespit edildi. Öyle ki; hesaplardan birine, daha 2,6’ncı dakikada intihar ile ilgili içerikler gösterilmişti. Başka bir hesap ise 8. dakikada yeme içme bozukluklarına neden olabilecek içerikler görmeye başladı. Üstelik bundan daha kötüsü de vardı. Çocuklar, her 39 saniyede bir kez ruh sağlığını etkileyecek veya beden imajları nedeniyle etkilenebilecekleri içerikler görüyorlardı. Raporun ikinci bölümünde bu içeriklerle etkileşime giren araştırmacılar, TikTok algoritmasının ne kadar tehlikeli olabileceğini gösterdiler. Öyle ki bir kaç içerik ile etkileşime giren 13 yaşındaki birkaç ilgi alanı, doğrudan bahsi geçen kategoriler olarak gösteriliyordu.
Türkiye’de her üç kişiden biri kullanıyor
Araştırmalara göre, Türkiye’de nüfusun yüzde 36’sı (30 milyon kişi) TikTok hesabına sahip. Dijital çağda TikTok gündemine en çok maruz kalanların çocuklar olduğuna vurgu yapan uzmanlar, çocukların, etkileşimde bulundukları sosyal çevrede bu videoları anlattığını, içeriğinde gördükleri davranışları taklit ettiklerini ve eğlence tarzı hâline getirerek içselleştirdiği konusunda uyarıyor.
Önlem alınmalı
Sosyal medyada olumsuz etki gücünün olumluya göre 6 kat fazla yayılım gösterdiğine dikkat çeken Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, virüs gibi yayılıp, toplumsal bütünlüğe, aile yapısına ve değerlere zarar veren ve genelde uygunsuz içerikler barındırdığını söylediği TikTok videoları için bir an önce önlem alınması gerektiğini belirtti. Dijital çağda TikTok gündemine en çok maruz kalanların da çocuklar olduğuna vurgu yapan Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Çocukların algıda seçiciliğinin şimdilerde sosyal medya videolarına yönelik olduğu görülüyor. Çocuklar, etkileşimde bulundukları sosyal çevrede bu videoları anlatıyor, içeriğinde gördükleri davranışları taklit ediyor ve eğlence tarzı hâline getirerek içselleştiriyor. Gördükleri davranışları bir çeşit norm, diğer bir ifadeyle toplumsal yapının bir parçası olarak alıyor ve uyguluyorlar. Pek çok uygunsuz içeriklerin normalleşmesi bir yandan toplumsal yapıya zarar verirken, bir yandan da toplumsal bütünlüğü mozaikleştiren bir sosyal medya kullanımı mevcut” ifadelerini kullandı.
Dünyada yasaklayan ülkeler ve gerekçeler
Peki dünyanın TikTok’a karşı verdiği tepki ne düzeyde? Uygulamayı yasaklayan birçok ülke, gerekçe olarak güvenlik tehdidini öne sürüyor. İşte bunlara bir kaç örnek:
ABD’de Joe Biden yönetimi, sosyal medya uygulaması TikTok’un Çinli sahiplerinin şirketi elden çıkarması için baskıyı artırırken, Beyaz Saray da uygulamanın ABD’de yasaklanması için yeni bir düzenleme üzerinde çalışıyor. ABD’nin yasak hazırlığı, son aylarda birçok ülkenin TikTok’a yönelik uygulamaya koyduğu sınırlama kararlarının son halkası. Sınırlama yoluna giden ülkeler, uygulamanın vatandaşlarının verilerine erişmesinden veya Pekin merkezli propagandaya maruz kalmasından endişe ediyor. TikTok’un yasaklanmasına giden süreçte, Washington’ın bu kararı neden aldığına dair çeşitli yorumlar da söz konusu. Bunlardan en sık dile getirileni, TikTok’un ABD için ulusal güvenlik sorunu olarak telakki edilmesidir. Pek çok üst düzey siyasetçi ve güvenlik kurumlarında görev alan bürokratların açıklamalarına göre ByteDance şirketi Çin hükümeti ile güçlü ilişkilere sahip. Hatta şirketin üst düzey yöneticilerinin Çin Devlet Güvenlik Bakanlığı ile doğrudan irtibatları olduğu da iddia ediliyor.
ABD, veri yönetimini öne sürerek TikTok’u devlet güvenliğinde risk olarak görüyor. Çin ile soğuk ilişkilerini de bahane sunup, üzerine bir de toplumsal yozlaşma süslemeleriyle TikTok’u bitirmek istiyor.
Peki diğer ülkelerde durum nedir buna da bir bakalım...
Hindistan: TikTok, Hindistan’da ilk olarak 2020’de yasaklanmış, yasak 2021’de kalıcı hâle gelmişti. Yasak kararı, Himalayalarda Çin ordusu ile girilen çatışmada 20 Hint askerinin öldürülmesinin ardından gelmişti.
Kanada: Kanada, tüm hükümet bağlantılı telefonlarda TikTok’u yasakladı. Kanada hükümeti yasağa gerekçe olarak TikTok’un kabul edilemez düzeyde mahremiyet ve güvenlik riski oluşturmasını gösterdi.
Tayvan: Tayvan da güvenlik gerekçeleriyle TikTok’u hükümet bağlantılı telefonlarda yasakladı.
Avrupa Birliği: Geçen aylarda Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu ve AB Konseyi’nin tüm çalışanlarına TikTok kullanmak yasaklandı. Gerekçe olarak siber güvenlik tehditleri ve kurumları siber saldırılardan koruma çabası gösterildi.
Birleşik Krallık: Britanya hükümeti mart ayı içinde tüm hükümet bağlantılı cihazlarda TikTok kullanılmasını yasakladı. Hükümet yetkilileri kararın ihtiyatlı bir karar olduğunu, hassas hükümet bilgilerinin öncelik olduğunu açıklamıştı.
Endonezya: 2018’de pornografi, uygunsuz içerik ve kutsallara hakaret gibi nedenlerle TikTok’u yasaklamıştı. Yasak, uygulamanın sansür uygulamayı kabul etmesinin ardından bir hafta içinde kaldırılmıştı.
MHP, ‘Bataklığın kurutulması gerekir’ dedi
MHP Milletvekili Halil Öztürk, partilerinin TikTok uygulamasının yasaklanmasına yönelik kanun teklifi hazırladığını söyleyerek uygulamaya yönelik ‘’Bataklığın kurutulması gerekir’’ yorumu yaptı.
Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Kırıkkale Milletvekili Halil Öztürk, sosyal medya uygulaması TikTok ile ilgili açıklama yaptı. TikTok’un, dünyada ve Türkiye’de kullanılan en yaygın sosyal medya platformlarından birisi olduğuna işaret eden Öztürk, kullanıcı sayısının dünyada 1 milyarı aştığını, Türkiye’de ise 30 milyon olduğunu ifade etti.
Halil Öztürk, “Ahlaksız paylaşımların yoğunlukla yer aldığı ve milli değerlerimizi ayaklar altına alan TikTok’un bir an önce kapatılması gerektiği açıktır. Bu doğrultuda kanun teklifi hazırlamakta olduğumuzun da bilinmesini isterim” dedi.
Sağlıklı toplum için şart
TikTok uygulamasının, Türk aile yapısına ve kültürüne uygun olmayan görüntülerin ve davranışların paylaşıldığı bir mecra olduğunu söyleyen Öztürk, “Bu anlamda müstehcen içerikler oluşturan, canlı yayında gelir sağlayan, çocuk istismarı paylaşan hesap yöneticilerine yönelik operasyonların yapıldığı ve adli soruşturmaların açıldığı yine kamuoyuna yansımaktadır. Tam bu noktada ifade etmeliyim ki TikTok adlı sosyal medya platformu tam anlamıyla bir bataklığa dönüşmüştür ve bataklıkta sinek avlamaktansa bataklığın kurutulması gerekmektedir” diye konuştu.
Ahlaki değerlerin hiçe sayıldığı bir sosyal medya mecrasında yapılan paylaşımların, toplum düzenini tehdit eden birer unsur olarak görülmesi gerektiğini vurgulayan Öztürk, “Bu, her şeyden önce içinde çocuklarımızı büyüteceğimiz sağlıklı bir toplum için gereklidir. Ahlak yok olursa gelecek yok olur. Ahlakı zedelenen veya yok olan, milli ve manevi değerleri her gün örselenen bir toplum geleceğini hazırlayamaz, istikbalini sağlam zeminler üzerine kuramaz” şeklinde konuştu. Öztürk, “Bu anlamda ahlaksız paylaşımların yoğunlukla yer aldığı ve milli değerlerimizi ayaklar altına alan TikTok’un bir an önce kapatılması gerektiği açıktır. Bu doğrultuda kanun teklifi hazırlamakta olduğumuzun da bilinmesini isterim. Umuyorum ki Türk milletinin kültürel kodlarını bozmaya yönelik her türlü unsura karşı gerekli tedbir ve adımlar atılarak milli kültürümüz ve ahlaki yapımız asla bozulmayacaktır” dedi.
