8 Eylül 1999 öncesinde staj ya da çıraklık ile ilk sigortası yapılan birçok vatandaş daha sonra çalışma hayatına 1999 sonrası başladığı için EYT kapsamına da giremiyor.
5510 Sayılı Yasa'nın 41. Madde'sinde staj ve çıraklık için borçlanma imkanına emsal teşkil eden bir madde bulunuyor. İlgili maddeye göre avukatlar stajda geçen sürelerini borçlanarak emeklilik hesaplarında saydırabiliyor. Aynı şekilde sigortadan önce doğum yapan anneler borçlanma yapamazken, staj yapan annelere bu hak veriliyor.
Böylece staj doğum borçlanması işlemlerinde sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor.Bu iki örnek aslında staj ve çıraklık sigortalıların hem borçlanmaya imkan verdiğini hem de başlangıç sayılabileceğini gösteriyor.
Şimdi yüzbinlerce staj ve çıraklık sigortası sahibi vatandaş yapılacak yeni çalışmanın sonuçlanmasını bekliyor. Peki burada çalışma nasıl olacak ve ne getirecek? Merak edilen soruların yanıtını Yeni Asır'dan Faruk Erdem yanıtladı.
Yeni düzenlemeden kimler yararlanacak? Yapılan çalışma iş hayatına staj ya da çıraklık ile başlayan vatandaşları kapsıyor. Staj ya da çıraklık sırasında kendilerine sigorta yapılan ve primleri ödenen bu vatandaşlar çalışma kapsamına giriyor. Bu süreçte staj ya da çıraklık sigortası yapıldığında bir sigorta kartı ve numarası da veriliyor.Bu numara tüm çalışma hayatı boyunca geçerli oluyor.
Borçlanma hakkı nasıl olacak ve ne şekilde ödenecek? Staj sürelerinden yapılan primler sağlık primleri. Dolayısıyla kazancın yüzde 32'si değil yüzde 12'si prim olarak ödeniyor. Borçlanma hakkı verildiğinde hak sahipleri staj ya da çıraklıkta geçen sürelerdeki primlerinin kalan yüzde 20'lik kısmını bugünkü asgari ücret üzerinden ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarından saydırmış olacak. Böylece o süreler emeklilikte kullanılacak.Bu süreler borçlanıldığında ilk sigorta olunan tarih de başlangıç sayılmış olacak. Bu da erken emeklilik imkanı ya da EYT imkanı sağlayacak.
Borçlanma hakkı nasıl olacak ve ne şekilde ödenecek? Staj sürelerinden yapılan primler sağlık primleri. Dolayısıyla kazancın yüzde 32'si değil yüzde 12'si prim olarak ödeniyor. Borçlanma hakkı verildiğinde hak sahipleri staj ya da çıraklıkta geçen sürelerdeki primlerinin kalan yüzde 20'lik kısmını bugünkü asgari ücret üzerinden ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarından saydırmış olacak. Böylece o süreler emeklilikte kullanılacak.Bu süreler borçlanıldığında ilk sigorta olunan tarih de başlangıç sayılmış olacak. Bu da erken emeklilik imkanı ya da EYT imkanı sağlayacak.
u003cbu003eKimler EYT'li olabilecek?u003c/bu003e Staj ve çıraklık çalışması sonunda bazı sigortalılar EYT kapsamına girecek. Stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış olan sigortalılar işe giriş başlangıç sayıldığında otomatik olarak EYT kapsamına girecek. Prim ve yıl şartını da tamamladıklarında EYT'den yararlanmış olacaklar.
Başlangıç sayılması ne kazandıracak? Staja başlama tarihinin başlangıç sayılması halinde birçok sigortalı için erken emeklilik gündeme gelecek. EYT düşünülmediğinde bile yaş şartı 2-3 sene geri çekilebilecek.
u003cbu003e18 yaş öncesi sorun olur mu? u003c/bu003eŞu anki mevzuata göre 18 yaşından önceki primler ve işe giriş tarihi fiili çalışma olduğu sürece geçerli sayılıyor. Ancak kadınlar için 20, erkekler için 25 olan yıl şartı 18 yaşından sonra başlıyor.Bu yüzden staj ve çıraklık tarihleri genel olarak 18 yaşından önceki dönemlere rastlıyor. Staj ve çıraklık sigortası kabul edildiğinde bu sigortalıların yıl şartları 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren hesaplanacak.
u003cbu003eBunun için hangi işlem yapılacak?u003c/bu003e Yasal düzenleme yapıldığında işe giriş tarihleri otomatik olarak başlangıç olarak geçerli olacak.Ancak bunun için sürelerin de uzun vadeli sigorta kollarından olması gerekiyor. Bu yüzden staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya başvurarak borçlanma talebinde bulunacaklar. Ardından ödenecek miktar ortaya çıkacak ve para yatırıldıktan sonra primler sisteme işlenecek ve emeklilik hesapları yeniden yapılacak.
Borçlanma emekli maaşını etkiler mi? Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlara bakıldığı için sadece staj süresinin borçlanılması emekli maaşında olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmayacaktır.Ancak emekliliği öne çekeceğinden, birçok vatandaş daha uzun süre emekli maaşı alarak kazançlı çıkacaktır.
EYT düzenlemesi için milyonlarca kişi nefesini tutmuş Aralık ayını merakla bekliyor. Kendilerine emeklilik yolunun açılmasını bekleyen EYT’liler için Çalışma Bakanı Vedat Bilgin tek formül olduğunu bildirmişti.
Ayrıca Emeklilikte Yaşa Takılanlar için SSK ve Bağ-Kur arasındaki prim farkı konusunda da düzenleme yapılacağının bilgisini paylaşmıştı. Peki en olası EYT formülü ne? Kimler emekli olabilecek? Uzman isim canlı yayında açıkladı. İşte EYT’de tüm merak edilenler.
EYT bekleyen milyonlarca kişi için çalışmalar tamamlandı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin Emeklilikte Yaşa Takılanlar için Aralık ayını işaret ederken, “Çözülebilecek sorunları hemen çözmemiz lazım. Prim gün sayısındaki farklılık ciddi bir sorun. Bunu eşitlememiz lazım. Bunu eşitleyecek bir düzenlemeyi yapacağımızı size söyleyeyim” dedi.
Bakan Bilgin EYT ile ilgili yaşanan sorunun yaşla ilgili olduğunu, emeklilik yaşıyla ilgili çözüm aşamasına geldiklerini söyleyerek, EYT dosyasının çözümünün tamamlandıktan sonra kamuoyuyla paylaşılacağını aktardı. Peki EYT için çözüm aşamasına gelen formül hangisi?
Kimleri nasıl etkileyecek? EYT'de hangi formül uygulanacak? Staj sigortası EYT kapsamına alınacak mı? SGK Uzmanı Emin Yılmaz CNN Türk canlı yayınında EYT’de en olası formüle ilişkin değerlendirmede bulundu.
EYT İÇİN FORMÜLÜ AÇIKLADI Uzman isim SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamında emeklilik bekleyenler için olası formülleri tek tek açıkladı. “Emeklilik sisteminde iki tür emeklilik var. Birincisi tam ikincisi kısmi emeklilik. Tam emeklilikle ilgili. Burada tarihlere göre farklı dengeler var” diyen Emin Yılmaz SGK’lı çalışanların EYT hesabı için , “7 Eylül 1999 tarihinden önce 506 sayılı yasa vardı. Bu yasaya 4447 sayılı yasa yasa ile kademeli yaş şartı eklendi.
99 öncesinde erkeklerde 58, kadınlarda 56, süre olarak ise erkeklerde 25, kadınlarda 20 yıl, prim ödemeleri ise 5000 ila 5 bin 975 gün arasında değişiyordu. 8 Eylül 1999 ila 30 Nisan 2008 arasında olanlarda ise erkeklerde 60, kadınlarda 58 yaş şartı aranırken süre olayı kalktı ve 7000 prim günü şartı geldi. 1 Mayıs 2008 sonrası işe başlayanlarda ise erkeklerde 60-65, kadınlarda 58-65 yaş ve 7 bin 200 prim günü şartı aranmaya başlandı” ifadelerini kullandı.
SSK VE BAĞ-KUR’LULAR İÇİN DÜZENLEME Problemin 7 Eylül 1999 öncesinde olduğunun altını çizen SGK Uzmanı, “Olası formül ile 4447 sayılı yasayı yürürlükten kaldırılırsa 506 sayılı yasaya geri dönülecek.Kademeli yaş şartı 506 sayılı yasada olmadığı için, sigorta başlangıcından sonra 20-25 yıl süre ve 5000-5975 gün arasında primi mevcutsa bu kişilerin emekli olması muhtemeldir. Bağ-Kur’lu çalışanlar için de bir düzenleme geleceğine inanıyoruz” dedi.
STAJ EMEKLİLİĞE DAHİL EDİLECEK Mİ? Staj sigortası EYT düzenlemesinde yer alacak mı? sorusu EYT'lilerin en fazla merak ettiği konular arasında yer alıyor.
Staj sigorta primlerinin emeklilik hesaplamasına dahil edilmesi için de çalışma başlatıldığı öğrenildi. Konu hem işçilerin hem sendikaların yakın takibine girerken Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, stajda sağlık sigortası ile ilgili şunları söyledi: Stajda sağlık sigortası yapılıyor ama emeklilik sigortası yapılmıyor. Konunun yeniden ele alınması gerekiyor.
Bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir çünkü. EYT çalışmamız tamamlandığı zaman bu soru da aydınlanmış olur. Bu sorunun yanıtı da orada vermiş olacağız.
EYT ARALIK AYINDA ‘TAMAM’ Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesine denk gelen ancak prim eksiği olan birçok kişi staj sigortası ile ilgili çalışmanın sonucunu bekliyor.
Emeklilikte yaşa takılanlara yönelik düzenlemenin Aralık ayında tamamlanması bekleniyor. Sayıları milyonlarla ifade edilen ‘emeklilikte yaşa takılanların (EYT’li)’ sorununu çözmek için süreç hızlandı. 4447 sayılı kanun emeklilik yaşını kademeli olarak artıran kanun 8 Eylül 1999’da yürürlüğe girdiği için bu tarihten önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar EYT olarak adlandırılıyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, tek formül üzerinde çalışıldığını belirterek, düzenleme için aralık ayına işaret ediyor. Nisan 2022 itibarıyla SGK’ya kayıtlı 4/A (SSK) kapsamında 16 milyon, 4/B (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon sigortalı bulunuyor. 19.7 milyon sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonunun EYT sorunu yaşadığı öngörülüyor.Düzenleme bir aksaklık olmazsa aralık veya ocak ayında TBMM’ye gelecek. Kamuoyundaki genel beklenti, yıl şartı ve prim ödemeleri gibi emeklilik şartlarını yerine getirenlerin yaş şartına bakılmaksızın emekli edilmeleri yönünde.
Düzenleme bir aksaklık olmazsa aralık veya ocak ayında TBMM’ye gelecek. Kamuoyundaki genel beklenti, yıl şartı ve prim ödemeleri gibi emeklilik şartlarını yerine getirenlerin yaş şartına bakılmaksızın emekli edilmeleri yönünde.
EYT gündemdeki yerini korurken EYT'liler ile ilgili detaylar da ortaya çıkıyor. Emeklilikte yaşa takılanların sigorta hizmet dökümlerini kontrol etmesi gerekiyor. SGK, sahte iş yeri ve sahte sigortalılık ile yıllardan beri amansız mücadele ediyor. Bu tedbirlerden biri de sahtecilikle ilgili bazı harflerle işaretlemeler yapılması. Bu bağlamda hizmet dökümlerinde yer alan söz konusu harfler (Ş) Şüpheli (K) Kontrollü (S) Sahte anlamına geliyor.
SGK’nın sosyal güvenlik denetmenleri tarafından yapılan denetimler sonucunda “Sahte İş Yeri” tescili yapıldığı tespit edilen iş yerleri sisteme “Sahte İş Yeri” olarak işlem görüyor. Sahte iş yerlerinin belirgin özellikleri de dikkate alınarak tespit edilen kriterler kapsamında Kurumda tescilli bulunan iş yerleri arasında sahte olma potansiyeli yüksek olan iş yerleri ise “Kontrollü İş Yeri” olarak işlem görüyor.
“Sahte İş Yeri” olarak tanımlanmış olan iş yerlerinin, işverenlerinin, gerçek kişi olması hâlinde T.C. Kimlik Numarası, tüzel kişi olması hâlinde Vergi Kimlik Numarası (VKN) ile tüzel kişiliği oluşturan ortakların TCKN/VKN anahtar olarak kullanılmak suretiyle bu kişiler adına aynı veya farklı sosyal güvenlik merkezlerinde tescil edilmiş/edilecek diğer iş yerleri ile bu gerçek veya tüzel kişilerin ortak/üst düzey yönetici olduğu/olacağı diğer iş yerleri, sistem tarafından “Şüpheli İş Yeri” olarak, tanımlanıyor.
Yapılan denetim ve işlemler sonucunda EYT’lilerin sigortalı gösterildiği iş yerinin tamamen sahte veya EYT’linin çalışmasının fiilî ve gerçek olmadığı tespit edilirse sahte sigortalı sayılarak belirtilen iş yerlerindeki çalışmaları iptal ediliyor. Yapılan iptaller neticesinde emeklilik şartlarının eksik kalması hâlinde ise emeklilik riske girmiş oluyor. Türkiye gazetesinden İsa Karaka. konun detaylarını yazdı.
SGK açısından sahte iş yeri olarak kabul edilen iş yerleri Sahte iş yeri; “tabela iş yeri” olarak da adlandırılan gerçekte hiçbir ticari ve mesleki faaliyeti olmadığı ve somut bir varlığı bulunmadığı hâlde, iş yeri dosyasından sahte sigortalılık bildirimi yapmak amacıyla, çoğu kez gerçekte var olmayan adresler beyan edilerek (boş arazi, boş dükkân vb.) sadece sahte sigortalı bildirmek amacıyla iş yeri dosyası tescil edilen yerlerdir.
Ayrıca sahte iş yeri; yeni iş yeri dosyası tescil edilmeksizin SGK’da tescilli bulunan ve gerçekte var olan faal veya gayri faal bir iş yerini devralmak ya da bu iş yeri işvereni olan şirketin hisselerini satın almak veya gayri faal olan iş yerlerinin e-Bildirge şifrelerini usulsüzce kullanmak suretiyle bu iş yeri dosyaları üzerinden gerçekte hiçbir ticari ve mesleki faaliyette bulunmadan sahte sigortalılık bildirimi yapmak amacıyla da kendini gösterebilmektedir. Söz konusu nitelikteki iş yerleri hakkında sosyal güvenlik denetmenleri tarafından yapılan tespitlere istinaden düzenlenen raporlarda;
İş yerinin Kanun kapsamına alındığı tarihten itibaren bildirimi yapılan tüm sigortalıların sahte olduğunun tespit edilmesi hâlinde “Sahte İş yeri/1-Kanun Kapsamına Alındığı Tarihten İtibaren Sahte İş yeri”,Belirli bir tarihten sonra sigortalı bildirilen kimselerin çalışmalarının gerçek ve eylemli olmadığının, bir başka ifade ile belirli bir tarihten sonra iş yerinin gerçekte var olmadığının tespit edilmesi hâlinde ise “Sahte İş yeri/2-Belirli Bir Tarihten Sonra Sahte İş yeri”,
Seçeneği seçilmek suretiyle, denetim raporunun “tarih ve sayısı”, ile raporu düzenleyen Denetmen(D)/Müfettiş(M) bilgisi, işverene hizmet veren sözleşmeli meslek mensubunun TCKN/VKN bilgileri ile varsa kusur durumunu belirten “Kusuru Var” bilgisi “Tescil Değişiklik” ekranları vasıtasıyla sisteme girilerek iş yerinin tescil durumu kontrollüden/şüpheliden/normalden sahteye çevrilmek üzere gerekli tanımlama yapılmaktadır.
Denetim sonucunda sahtecilikle ilgili yapılmakta olan işlemler SGK’nın denetim elemanları tarafından yapılan tespitlerde sahte veya gerçek iş yerinden bildirimi yapılan sahte sigortalıların belirlenmesi durumunda; Yapılan denetim sonucunda sahte iş yeri veya sahte sigortalılık tespitine ilişkin düzenlenen raporun bir suretinin, geçici iş göremezlik ve emzirme ödeneklerinin tahsil edilmesi, sahte sigortalı olduğu tespit edilenlerin kullanmış oldukları iyileştirme vasıtası, ortez ve protez giderlerinin tahsili için ilgili birimlere gönderilmektedir. Öte yandan;
İş yerinin sahte olduğunun tespit edilmesi hâlinde, düzenlenecek raporun bir suretinin iş yerinin Muhtasar Beyannamesinin/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin verildiği yetkili vergi dairesine gönderilmektedir.Sahte hizmet kazandırmak suretiyle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması nedenleriyle Kurumun yanlış işlem ve ödeme yapmasına sebebiyet veren ve bu suretle adına borç tahakkuk ettirilen ve/veya borç tahakkuk ettirilmesine neden olan kişiler hakkında Kurum zararı da belirtilerek TCK kapsamında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmaktadır.
SGK’nın denetim elemanlarınca yapılan tespitlerde sahte veya gerçek iş yerinden sahte sigortalılar adına yapılan bildirimlere ilişkin prim ve idari para cezası ödenmiş olduğunun tespiti hâlinde, ödenen primlerin ve idari para cezaları Kuruma irat kaydedilmektedir.“Sahte iş yeri” tanımlaması yapılan iş yeri dosyaları üzerinden Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi “I”, dört aylık sigorta primleri bordroları ise “T” kodu girilerek, hizmetin iptal edilmesi, bu iş yerlerinden sigortalı adına hizmet bildirimi ve hizmet birleştirme işlemi yapılmamaktadır. Ayrıca; “Sahte iş yeri” tanımlaması yapılan iş yeri dosyaları üzerinden SGK’ya verilen sigortalı işe giriş/işten ayrılış bildirgeleri iptal edilmektedir.
Netice itibarıyla yukarıda açıkladığımız sahte iş yerlerinde sigortalı gösterilmiş olanlar varsa tavsiyemiz öncelikle e-Devlet üzerinden hizmet dökümlerini kontrol etmeleri ve emeklilik şartlarının eksik kalması ihtimal dâhilinde ise (mümkünse hizmet borçlanmaları… yaparak) gerekli tedbirleri almaları lehlerine olacaktır.
EYT'LİLER BORÇLANMA PARALARINI GERİ ALABİLİR Mİ? Kamuoyunda geriye dönük SGK hizmeti kazanma olarak bilinen hizmet borçlanmaları, çalışanlara emeklilikte avantajlar sağlıyor. Özellikle eksik prim gün sayıları olup da bu sürelerin dolmasını beklemek zorunda kalanlara çoğu zaman hemen bu primleri borçlanma ile yerine getirmesi avantajını sağlıyor.
Ancak bazen borçlanmaların yanlış döneme ilişkilendirilmesi ya da aylık bağlama oranlarının düşük olduğu dönemlere denk gelmesi veya ödenen paraya ihtiyacın doğması, emeklilik için çok fazla primin olması gibi sebeplerle hizmet borçlanmalarından vazgeçme durumları da ortaya çıkabiliyor.
İşte bu minvalde Emeklilikte Yaşa Takılan okurlarımızdan da bazıları askerlik borçlanması, doğum borçlanması, yurt dışı borçlanması ile diğer hizmet borçlanma bedellerini ödediklerini belirterek emekli olamamaları hâlinde ya da emekli aylıklarının düşük bağlanacağı endişesiyle SGK’ya ödedikleri bu paraları geri alıp alamayacakları merak ediyor. Türkiye gazetesinden İsa Karakaş konu ile ilgili bir yazı kaleme aldı.
EMEKLİ OLMADAN İADE MÜMKÜN SGK borçlanmalarının iptal edilmesi ve borçlanma paralarının geri alınması için her şeyden önce SGK’dan emeklilik aylığı bağlanmamış olması şartına bağlıdır.Henüz emeklilik maaşı bağlanmamış ise yazılı başvuruda bulunanların ödedikleri borçlanma tutarının tamamı, faiz uygulanmaksızın Türk lirası olarak iade edilmektedir.
Ayrıca SGK, borçlanmadan vazgeçme hâlinde kısmi iade yapmamaktadır.Diğer bir ifadeyle, borçlanmanın bir kısmı iptal edilerek, bir kısmı geçerli sayılmayacaktır.Örneğin 600 günlük doğum ya da askerlik borçlanması yapılmış ise bunun yarısının parasının alınması kalan yarısının parasının da bırakılarak hizmet kazanılması mümkün değildir. Ancak, birden fazla (örneğin hem yurt dışı hem de askerlik) borçlanma yapılmış ise talep sahibinin yapmış olduğu borçlanmalardan bir ya da birkaçından vazgeçme hakkı bulunmaktadır.
TEKRAR BORÇLANMA MÜMKÜN SGK, borçlanma başvurusunda bulunup borcu tebliğ edilmeden ya da tebliğ edildikten sonra üç aylık borç ödeme süresi içinde borçlanma başvurusundan vazgeçtiklerini yazılı olarak bildirenlerin borçlanma başvuruları geçersiz sayılacaktır.
Bu şekilde başvuruları geçersiz sayılanlardan, borçlanma taleplerinin yeniden geçerli sayılmasını isteyenlerin bu talepleri kabul edilmemektedir. Bunun için yeni borçlanma talebinde bulunmaları gerekmektedir.
Tahakkuk ettirilen borcun tamamını veya bir kısmım ödeyerek aylık talebinde bulunanlar, henüz aylık bağlanmamış ise aylık talebinden sarfınazar ederek borçlanmalarının iptal edilmesini isteyebileceklerdir. Ancak borçlandıkları sürelere istinaden aylık bağlananlar borçlanmadan vazgeçemeyeceklerdir.
Bu durumda olanların sigortalı olarak çalışmaya başlayarak aylığını kestirmeleri hâlinde de borçlanmadan vazgeçmeleri veya borçlandıkları süre ve gün sayısını değiştirmeleri imkânı bulunmamaktadır. Borçlandıkları hizmetleri ile malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılar, yazılı başvuruları hâlinde, ödedikleri borçlanma miktarının tamamı faiz uygulanmaksızın Türk lirası olarak iade edilecektir.
SAHTE BELGELERLE YAPILAN BORÇLANMALAR Yanlış veya yersiz olarak yapılmış borçlanma tutarları da faiz uygulanmaksızın ilgililere iade edilmektedir.Borçlandıkları hizmetler dikkate alınarak aylık bağlanmış olanların ödedikleri borçlanma tutarı ile sigortalıların vefatından önce yapmış olduğu borçlanmalara ilişkin borçlanma tutarları hak sahiplerine iade edilmemektedir.
Hizmet borçlanmasına ilişkin gerekli şartların bulunmamasına karşın sahte evrak ve belgelerle yapılan hizmet borçlanmalarının SGK tarafından tespit edilmesi hâlinde bu sürelere ilişkin verilen hizmetler iptal edilmektedir. Emekli aylığı bağlanmış ise şartları eksik kalması durumunda bu aylıklar kesilecektir. Bu durumda borçlanma paraları iade edilmemekte ödenen borçlanma tutarları SGK’ya irat olarak kaydedilmektedir.
