TOLGA POLAT / TÜRKGÜN
Elektronik sigaralarda yapılan analizler sonucu, aynı üründen kullanan 200 gençten alınan idrar örneklerinde, insan sağlığına son derece zararlı kadmiyum, kurşun ve uranyum bulundu.
Tütün tarihinin, MÖ 3000’li yıllara dayandığını biliyor muydunuz? Google’daki veriler, o tarihlerde Mısırlılar ve Güney Amerika’daki Maya Hintlileri arasında dini ve resmi törenlerde sihir olarak kurutulmuş bitkilerin yakıldığı ve tütsü olarak kullanıldığını gösteriyormuş. Şimdi sıkı durun! Tütünü ilk kez tüttürerek içenler de Kızılderililermiş.
Türkiye’de ise tütünün, Osmanlı topraklarına 17. yüzyıl sonlarında Cenovalı denizciler tarafından getirildiği, bir zaman sonra İskeçe ve Selanik’te üretiminin başlandığı yazıyor. Yangınlara neden olduğu gerekçesiyle IV. Murat yasak getirmeye çalışmış fakat başarılı olamamış.
Her yönden zarar!
Sağlığa etkilerini birazdan okuyacaksınız. Önce ekonomik anlamda ne gibi zararları var onu belirtmek istiyorum.
Dünya Bankası verilerine göre, her yıl tütünün yol açtığı ekonomik zarar 200 milyar dolar. Her 3000 paket sigaranın kâğıdı için 1 ağaç yok oluyor. Her yıl 1 milyon kuş, yere atılan izmariti yuttuğu için ölüyor. Ülkemizde meydana gelen orman yangınlarının yaklaşık yarısına sigara izmaritlerinin sebep olduğu söyleniyor.
Erkeklerde azalıyor, kadınlarda artıyor
Tütün üretimi için yıllık 22 milyar ton su kullanılıyor; dünya genelinde her yıl orman alanlarının yüzde 5’i tütün yetiştirmek için ormansızlaştırılıyor.
2020 verilerini esas alan sonuçlara göre, Türkiye’de tütün ürünleri kullananların oranı yüzde 30,7. Erkeklerde oran yüzde 42,1, kadınlardaysa yüzde 19,2. Rapor, 2000 yılından itibaren ülkelerde tütün kullanım oranının kadın ve erkekler arasında nasıl değiştiğini gösteriyor. Buna göre, Türkiye’de erkekler arasında tütün kullanım oranları düşerken, kadınlar arasında artıyor.
Türkiye, OECD ülkeleri arasında 15 yaşın üstünde sigara içenlerin tüm nüfusa oranında ilk sırada yer alıyor. Türkiye’yi, yüzde 27,6 sigara içme oranıyla Endonezya, yüzde 25,8 ile Rusya izliyor.
31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü, tütünün zararlarına karşı farkındalığın artırılması, sigara içenlerin bağımlılıktan kurtulması için dünya genelinde kutlanıyor. Sigaranın toplumsal ve ekonomik anlamdaki zararlarına kısa bir giriş yaptık. Önce tütün içeren sigaraların zararlarından bahsedelim, sonra asıl konumuza, ‘daha az zararlı’ denilen teknolojik sigaraların gerçek yüzünü ortaya serelim.
Kendimizi kandırıyoruz
Öncelikle belirtmek isterim ki, konuyu araştırırken Google’da en fazla aratılan konu başlıklarını gördüğümde, “Ah biz Türkler” diye iç geçirmedim değil. “Günde 5 sigara zararlı mı?”, “Bir sigara ne kadar zararlı”, “Günde kaç adet sigara zarar vermez” gibi aramalar popüler arama listesine girmiş. Resmen Google ile pazarlığa girişmişiz. “Çok sigara içersem ne olur?” araması da popüler olanlardan.
Tütünde esas bağımlılık yapan madde nikotin. Sigara, daha çok alışkanlık yapıcı daha az zevk verici bir bağımlılık türü olarak kabul ediliyor. Yani “Günde 5 sigara içersem ne olur?” diye aratanların, çok kısa süre içerisinde “Günde 20 sigara içersem ne olur?” sorusunu merak edeceği ortada.
Binlerce zehir var
Sigara ve sigara dumanı, katran, karbonmonoksit ve nikotine ek olarak amonyak, arsenik, hidrojen siyanür, formaldehit ve metan gibi son derece zehirli olan 4.000’den fazla kimyasal madde içeriyor. Dumanın %5’ini oluşturan parçacık fazda ise 3.500 farklı bileşen bulunuyor. Sigara, akciğer kanseri, kalp hastalıkları, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), inme, diyabet, mide kanseri, ağız kanseri, yemek borusu kanseri ve birçok diğer kanser türünün riskini artırıyor.
Yazıyı okuyanlarda “Allah' ım şimdi ne yapacağım?” diye soranlar var ise, şimdi onları rahatlatacak bir bilgi verelim.
Sigarayı bıraktıktan 20 dakika sonra: Kalp hızı, kan basıncı düşer. 12 saat sonra: Dolaşımdaki karbonmonoksit seviyesi normale düşer. 2 hafta–3 ay sonra: Kan dolaşımı ve akciğer işlevleri düzelir, kalp krizi riski düşmeye başlar. Sigarayı bıraktıktan sonra sigara içme isteği, genellikle 2-3 ay içinde azalır ve 6 ay sonra tamamen kaybolur.
6 ay sigarayı bırakan bir kişinin, geçen sürede ortalama 12 bin TL’si cebinde kalır. Yani 1 yıllık sigarayı bırakmamız, asgari ücretlinin 1,5 aylık maaşının cebinde kalması demek...
Elektronik sigaralar hiç masum değil
Şimdi gelelim asıl mevzumuza... Tütün ürünü olan sigaraların zararlarını maskelemek için ortaya sürülen elektronik sigaralara!
İzmir Ekonomi Üniversitesi Medical Point Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümünden Uzman Doktor Adnan Tolga Öz, elektronik sigaraların da en az tütün sigaraları kadar tehlikeli olduğunu söylüyor.
Elektronik sigaralarla bağımlılık potansiyelinin artırıldığının altını çizen Öz, “İçinde likit dediğimiz sıvı olan ve çekildiğinde su buharı çıkaran ürünlerin içinde yüksek oranda nikotin var. Bu ürünleri kullanınca bağımlılık potansiyelini daha da artırıyorsunuz. Dolayısıyla tütün ürünlerinden kurtulamıyorsunuz. Yine bunların içinde propilen glikol gibi yasaklanmış maddeler de var. Bunların da akciğerlere ciddi hasarları var.
Bu ürünleri kullananların 3’te 2’si hâlihazırda sigara içen kişiler. Ancak geri kalan kısım ise hiçbir tütün ürünü tüketmeyen; ancak bunların aromasını, kokusunu, şeklini beğendiği için sigaraya yeni başlayan kişiler. Yani endüstri için yeni müşteriler. Bu ürünler yeni bağımlılar oluşturuyor” dedi.
Ortaokul ve lisede iki çocuğunun olduğunu ve her ikisinin okullarında yaygın bir şekilde bu ürünlerin kullanıldığını vurgulayan Doç. Dr. Pelin Duru Çetinkaya ise geçtiğimiz hafta Antalya’da gerçekleştirilen Türk Toraks Derneği’nin 27’nci Yıllık Kongresi’nde şunları söyledi: Puff Bar dedikleri tek kullanımlık ürünler var. Bir çocuk alıyor, 5-6 çocuk aynı ürünü aynı ağızlıkla kullanıyor. Zehirlenmelerden tutun, akciğer, kalp damar sistemi, kanserlerden tutun, bulaşıcı hastalıklara da zemin hazırlıyor. Sigara bırakma polikliniklerinde sadece 5 hekimden birisi elektronik sigara ve yeni nesil tütün ürünleri hakkında hastadan sorgu alıyor. Meslektaşlarımız da bunu bilmiyor. Örneğin son zamanlarda çocuk yaş hastalarda çok sık duyduğumuz pnömotoraks yani akciğer sönmesi tablosunda, altta yatan neden elektronik sigara ürünleri olabilir mi, bunun sorgulanması lazım. Evali denilen bir hastalık yapıyor bu ürünler ve bunda da akciğerde hava kistleri, pnömotoraks görülebiliyor.
Yapılan bir araştırmadan bahsedelim.
Kurşun, uranyum, ne ararsan var
ABD’de yapılan bir araştırmada, elektronik sigara kullanan ergenlik çağındaki gençler, insan sağlığına zararlı metallerden kurşun ve uranyuma maruz kalma riski konusunda uyarıldı. Son analizde, elektronik sigara kullanan 200 gençten alınan idrar örnekleri kadmiyum, kurşun ve uranyum için test edildi.
Bir ayda 1-5 gün kullanım “nadiren”, 6-19 gün “aralıklı” ve 20 günden fazlası “sık kullanım” olarak adlandırılırken, gençlerin 65’i nadiren, 45’i aralıklı, 81’i ise sık kullanım bildirirken, 9’u kullanım sıklığını bildirmedi.
Elektronik sigara aromaları “mentol-nane”, “meyve”, “tatlı” ile “tütün, karanfil, baharat, alkollü veya alkolsüz içecek aromalar içeren diğerleri” olarak adlandırılan 4 kategoriye ayrılırken, gençlerin yüzde 33’ü mentol, yüzde 50’si meyve, yüzde 15’i tatlı ve yüzde 2’si diğer aromaları tercih ettiğini aktardı.
İdrarınızda uranyum olsun ister misiniz!
Test edilen idrar örnekleri, nadiren kullanım bildiren gençlere göre aralıklı kullanım bildiren gençlerde kurşun seviyesinin yüzde 40, sık kullanım bildiren gençlerde ise yüzde 30 daha yüksek olduğunu gösterdi.
İdrardaki uranyum seviyelerinin ise sık elektronik sigara kullanan gençlerde nadiren kullanan gençlere göre iki kat fazla olduğu belirlenirken, kullanım sıklığı veya aroma çeşidiyle idrardaki kadmiyum seviyesi arasına anlamlı bir fark bulunamadı. Diğer yandan tatlı aromaları tercih edenlerin idrarında uranyum seviyelerinin mentol/nane aroması tercih edenlere göre yüzde 90 daha yüksek olduğu belirlendi.
200 milyar dolar : Her yıl tütünün yol açtığı ekonomik zarar
22 milyar ton : Tütün üretimi için yıllık kullanılan su miktarı
12 bin TL: Sigara kullanan birinin yıllık harcadığı para
7 milyar paket : 2023 yılında Türkiye'de tüketilen sigara miktarı
2 milyar : Dünya genelinde sigara tüketen bağımlı sayısı
15+ milyon: Türkiye'de sigara tüketen kişi sayısı
%28: Türkiye’de sigara içenlerin nüfusa oranı
4000: 1 adet tütün sigarasında bulunan zehirli madde sayısı
Kadınların iki kere düşünmeleri gerekiyor
Şimdi vereceğim örnek araştırmayı ise özellikle kadınlar dikkatle okumalı. Zira yeni bir araştırmaya göre, özellikle çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar doğurganlık hormonunun düşmemesi için elektronik sigaradan uzak durmalı.
Doğurganlık beklentileri ile elektronik sigaralar arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koyan ilk araştırmada, 8 bin 340 kadından alınan kan örnekleri analiz edildi. Elektronik sigara kullanan veya tütün içen kişilerde kadınların yumurta üretimini belirleyen anti-m üllerian hormonu (AMH) düzeylerinin daha düşük olduğu ortaya çıktı. Çalışma, tüm yaş gruplarında AMH düzeylerinin elektronik sigara kullanan kişilerde sigara içmeyenlere göre daha düşük olduğunu ortaya koydu.
Gençler tehlikede
Cazip hâle getirilmeye çalışılan bu ürünlerin özellikle gençler arasındaki kullanım oranlarında artışa neden olduğunu ve rakamların ise endişe verici boyutlara ulaştığının da altını çizen Uzm. Dr. Mehmet Levent Safali, şunları söyledi: “En büyük risk ise ürünlerin aromatik içerikleri ile lise çağındaki gençlerde bir cazibe uyandırması. Gençlerde sigara içme oranının 10 katı elektronik sigara içme oranı var. Uluslararası çalışmalar var; 18 yaş altı grupta 10 yıl önce yüzde 1 iken şimdi yüzde 10 düzeyinde ki bu kaygı edici bir oran. Cazip geldiği gençlere çok açık. Aromatik olması bir kandırmaca ve bunun önüne geçmek gerek.”
Diyelim ki elektronik sigaranızda çilek kokusu ve tadı veren bir madde içeriği var. Bu maddenin çilekle bir ilişkisi yok bu bir kimyasal. Herhangi bir kimyasalın ısıl bir işlemden geçtikten sonra vücutta yapacağı tahribatları tahmin edebiliriz. Bu da bronşit kardiyak problemler, ritim problemleri gibi sorunların yanı sıra kanserojen riskler de içerebilir. Aromatik olan her şey aslında özellikle sentetik ise tehlikelidir.
