Bu teste gözlenen kan hücrelerinin çökme hızıdır, bu hıza göre kişinin sağlık durumu ile değerlendirme yapılır. Bu nedenle sedimantasyon testine aynı zamanda çökelme testi de denir.
Kandaki sedimantasyon değeri, kandaki kırmızı kan hücrelerinin plazma içindeki çökme hızını belirlemektedir. Bu hız sayesinde doktorlar, vücutta olması muhtemel iltihap ve enfeksiyonları belirler ve değerlendirir.
Kandaki kırmızı kan hücreleri ve plazma arasındaki ayrışma hızının değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkan sedimantasyon değeri, enfeksiyon tedavisi görmekte olan hastalar için oldukça önemli bir göstergedir. Bu test sayesinde doktorlar, hastaların vücudundaki iltihaplanma oranını değerlendirebilmektedir. Bunun temel nedeni iltihaplanma durumlarında kandaki protein yapılarının değişmesi ve bunun da sedimantasyon oranına etki etmesidir.
Sedimantasyon değeri, vücuttaki iltihaplanma oranını göstermesi ve özellikle romatoid artrit, enfeksiyonlar ve otoimmün hastalıkların belirlenmesinde bir temel kaynak olması açısında oldukça önemlidir. Her hastalık farklı belirtilerle kendini belli eder. Enfeksiyon miktarının artması da hastalıkların belirlenmesinde önemli bir değişen olarak değerlendirilir. Bu değişim ise sedimantasyon testi ile ölçülür.
Sedimantasyon Testi Nedir? Temel Bilgiler ve İşlem Süreci
Sedimantasyon nedir ya da sedimantasyon testi nedir, gibi sorular vücudunda enfeksiyon ya da iltihaplanma olan hastalar arasında oldukça yaygın olarak araştırılmakta ve sorulmaktadır. Bunun temel sebebi olarak vücuttaki enfeksiyon miktarının sedimantasyon oranına bakılarak değerlendirilmesidir. Bu teste aynı zamanda sedimantasyon hız testi de denilir. Bu test, tek başına bir tanı aracı olarak kullanılmamakla birlikte doktorların inflamatuar bir hastalığın ilerlemesini teşhis etmesine veya ilerlemesini izlemesine destek olduğu rahatça söylenebilir.
Sedimantasyon değeri ölçümü aç ya da tok fark etmeksizin yapılabilir. Ancak bazı durumlarda doktorlar, hastanın kullandığı ilaçlara ya da hastanın durumuna bağlı olarak özel bir uyarıda bulunabilir.
Doktor uygun gördükten sonra sedimantasyon değeri ölçümü için damardan kan örneği alınması gerekir. Kan örneği genel olarak koldan alınmaktadır. Sedimantasyon testi işlem süreci aşağıdaki adımlardaki gibi işlenir:
- Doktor hasta için sedimantasyon değeri ölçümü ister.
- Sağlık görevlisi, genel olarak bir hemşire, öncelikle kolun üst kısmını bir bant kullanarak sıkar. Böylece hastanın damarlarının daha belirgin hale gelmesi hedeflenir.
- Basınç sonrasında sıkılan damarlar şişer. Sağlık görevlisi kan alacağı bölgeyi belirmek için parmak uçlarını kullanır. Belirledikten sonra ise ilgili bölgeyi güzelce sterilize eder.
- Sterilize işlemi sonrasında hastanın damarına bir iğne yerleştirilir ve bağladığı bandı çözer. İğnenin arkasından kan akar. Bu kan dikey bir test tüpüne toplanır.
- Sağlık görevlisi iğneyi damardan çıkarır ve kan akışını durdurmak için bir süre steril bir pamuk parçası ile baskı uygular. Kan alma işlemi böylece tamamlanır.
- Test tüpüne alınan kan laboratuar ortamında 1 saat bekletilir. Sedimantasyon değeri belirlemek için ise tüpün üst kısmındaki plazma ile kırmızı kan hücreli arasındaki mesafe mm cinsinden ölçülür.
Kandaki iltihaplanma kandaki hücrelerinden topaklanmasına neden olmaktadır. Topaklanan hücreler daha yoğun olduğu için daha hızlı bir şekilde plazmadan çözülmekte ve deney tüpünün altına yerleşmektedir. Böylece sedimantasyon değeri ortaya çıkmaktadır.
Yüksek ve Düşük Sedimantasyon Değerleri: Ne Anlama Gelir?
Normal şartlarda sedimantasyon değeri kadınlarda 0 ila 29 mm/saat, erkeklerde ise 0 ila 22 mm/saattir. Sedimantasyon ölçümüne etki eden bir başka faktör ise yaştır.
Normal değerler aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
|
Cinsiyet |
Yaş |
Min – Max Sedimantasyon Değeri |
|
Erkek |
<50 |
0 ila 15 mm/saat |
|
Kadın |
<50 |
0 ila 20 mm/saat |
|
Erkek |
>50 |
0 ila 20 mm/saat |
|
Kadın |
>50 |
0 ila 30 mm/saat |
Bir hastanın yüksek sedimantasyon değerine sahip olması, vücudunda enfeksiyona neden olan bir rahatsızlığın olduğuna işaret etmektedir. Bununla birlikte kanın yapısını etkileyen ve kan hücrelerinin hızlıca çökmesine sebep olabilen pek çok etken bulunmaktadır. Bunlar arasında anemi, otoimmün hastalıklar, obezite, böbrek hastalıkları, hamilelik ya da çeşitli ilaçların düzenli kullanımı gösterilebilir.
Yüksek sedimantasyon değerine sahip olan hastalar genellikle yorgunluk ve halsizlikten şikâyet edebilir. Ağrılı ve şiddetli romatolojik belirtilerden muzdariplerdir. Özellikle eklemlerinde sabah şişliği gözlemleyebilirler. Bazı durumlarda ise ateş, kilo kaybı, kusma ya da ishal gibi şikayetler baş gösterebilir.
Bir hastanın düşük sedimantasyon değerine sahip olması ise vücuttaki iltihaplanma hakkında pek bir bilgi vermeyebilir. Orandaki düşüklük genel olarak kemik iliği sorunlarına işaret edebilir. Doktorlar düşük oranları aynı zamanda protein seviyelerindeki düşüklükle bağdaştırabilmektedir.
Öte yandan düşük sedimantasyon değeri spesifik bir belirti değildir. Yine de doktorlar bu düşüklüğün altında yatan sebebi öğrenmek ve uygun bir şekilde tedavi planlaması yapmak isterler. Bunun için daha detaylı bir değerlendirme ve ek tetkikler gerekebilir. Sonuçlar doğrultusunda hasta, bir uzmana yönlendirilir ve tedavisi belirlenir.
