MHP Genel Başkan Yardımcısı ve Erzurum Milletvekili Prof. Dr. Kamil Aydın’ın açıklamaları şu şekilde;
Böyle önemli bir toplantıda panelist olmaktan onur duyuyorum. Bugün Avrupa'nın en zorlu durumunu vurgulayan bu toplantıya katıldığınız için hepinize teşekkür ederim.
Bildiğimiz gibi, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının başlangıcından bu yana Türkiye, diplomatik kanallardan ateşkes tesis ederek ve müzakere sürecini yeniden başlatarak durumu çözmeye çalışıyor.
Savaşın başından beri üç yol üzerinde çalışıyoruz: Birincisi: Ukrayna'ya siyasi, ekonomik ve teknik yardım sağlanması. İkincisi: Müzakere sürecini kolaylaştırmak. Üçüncüsü: Tahıl ihracatı da dahil olmak üzere uluslararası insani çabaları desteklemek.
Rusya'nın saldırıları devam ederken, 28 Şubat'ta Belarus'ta taraflar arasındaki müzakereler başladı. Taraflar arasındaki en üst düzey görüşme 10 Mart'ta Antalya'da yapıldı; Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Sayın Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Sayın Kuleba, Türkiye'nin ev sahipliğinde üçlü bir toplantıda bir araya geldi. Tarafların müzakere heyetleri arasında 29 Mart'ta İstanbul'da yapılan görüşme, müzakere sürecinde en anlamlı ilerlemenin kaydedildiği toplantı olarak kayıtlara geçti. Söz konusu toplantının ardından taraflar, Ukrayna'nın tarafsızlığının devam etmesi karşılığında güvenlik teminatlarının sağlanması konusunda bir anlaşmaya vardıklarını açıkladılar. Ayrıca Rus kuvvetlerinin Kiev ve çevresindeki askeri faaliyetlerini azaltacağını duyurdular.
Ancak Rus kuvvetlerinin Kiev ve çevresinden çekilmesinin ardından sivillerin katledildiğine dair Buça'dan gelen görüntüler müzakere sürecini yavaşlattı. Ancak müzakere umudumuzdan vazgeçmedik.
BM, Ukrayna tahılının ihraç edilememesi nedeniyle ciddi şekilde şiddetlenen küresel gıda krizini önlemek için Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden güvenli ihracatı için bir plan hazırladı.
Uzun diplomatik çabalar sonucunda, söz konusu planın teknik detaylarına ilişkin ilk toplantı, Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanlığı, Rusya ve Ukrayna Savunma Bakanlıklarının ve BM Genel Sekreterinin katılımıyla 13 Temmuz 2022'de İstanbul'da yapıldı. Söz konusu toplantıda, planın uygulanmasına ilişkin temel ilkeler üzerinde anlaşmaya varıldı. Türkiye'nin yoğun diplomatik çabaları sayesinde, nihayet Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden güvenli ihracatına ilişkin belgeyi 23 Temmuz 2022'de İstanbul'da imzalanmasını sağladık. Ukrayna tahıl ihracatına ilişkin İstanbul anlaşması müzakerelerin faydasını kanıtladı. 1 Ağustos'tan bu yana, yaklaşık 1,3 milyon ton tahıl taşıyan 56 gemi Ukrayna limanlarından ayrıldı (29 Ağustos itibariyle).
"Ukrayna Limanlarından Tahıl ve Gıda Ürünlerinin Güvenli Sevkiyatına İlişkin Girişim" başlıklı belgede özet olarak:
· Ukrayna’nın Odesa, Yuzhny ve Chernomorsk limanlarından tahıl ve ilgili gıda ürünlerinin yanısıra amonyak dahil gübrenin ihraç amacıyla çıkarılması,
· Uygulamanın İstanbul’da kurulacak ve Türkiye, Ukrayna ve Rusya ile BM’den yetkililerin katılımıyla oluşturulacak “Müşterek Koordinasyon Merkezi”nden (MKM) sürekli kontrol ve denetim altında tutulması,
· Ukrayna’ya giden ve Ukrayna’dan gelen gemilerde izinsiz kargo veya personel bulunmadığına ilişkin denetimlerin Türkiye’de oluşturulacak ve tarafların temsil edileceği denetim ekipleri tarafından, Türkiye tarafından belirlenecek limanlarda yapılması,
· Ukrayna karasularında gemilerin sorumluluğunun Ukrayna tarafında olması,
· Ukrayna limanları yakınında mayın temizliği gerektiğinde bunun tarafların üzerinde anlaştıkları bir ülke tarafından yapılması,
· Gemilerin kullanacakları insani deniz koridorlarına askeri gemilerin, uçakların ve insansız hava araçlarının MKM tarafından belirlenen uzaklıktan fazla yaklaşmaması,
· Herhangi bir provokasyona ve kazaya mahal vermemek için gemilerin insani deniz koridorlarındaki hareketinin taraflarca uzaktan gözlenmesi,
· İmzalandığı tarihte yürürlüğe girecek ve geçerlilik süresi 120 gün olan girişimin, tarafların değişiklik veya sonlandırma talebi olmadıkça, aynı süreyle otomatik olarak uzatılması öngörülmektedir.
Anlaşmanın detaylarını açıklamaya çalıştım ve umarız bu süreç sorunsuz devam eder. Amacımız, Ukrayna'nın savaşın tarımsal ve ekonomik yansımalarının üstesinden gelmesine yardımcı olmaktır. Ukrayna'dan tahıl ihracatı için uluslararası toplumun herhangi bir uyarı olmaksızın devam eden desteği önemlidir.
Ukrayna ile stratejik ortaklığımız ve Rusya ile çalışma ilişkilerimiz, diplomatik çözüm arayışındaki çabalarımızda etkili olmuştur.
Sonuç olarak, Ukraynalılar egemenliklerini, bağımsızlıklarını ve toprak bütünlüklerini güvence altına alacak adil bir barışı hak ediyor. Bu savaş sadece her iki tarafa değil, uluslararası topluma da zarar vermektedir. Tüm paydaşlar, düşmanlıkları sona erdirmenin ve adil bir çözüm için diplomatik görüşmeleri yeniden canlandırmanın bir yolunu aramalıdır.
NOT:
AGİT-PA Başkanı Margareta Cederfelt ve AGİT-PA Genel Sekreteri Roberto Montella’nın ev sahipliğinde, AGİT-PA Yüksek Uzmanı Lamberto Zannier moderatörlüğünde gerçekleşen toplantıya Türkiye Delegasyon üyesi Prof. Dr. Kamil AYDIN, Ukrayna Delegasyon Başkanı Mykyta Poturaiev ve AGİT-PA Doğu Avrupa Özel Temsilcisi Dr. Daniela De Ridder panelist olarak katıldı. Üye ülkelerin AGİT-PA delegasyon üyelerinin de katılımıyla gerçekleşen toplantının sonunda Türkiye’nin Rusya-Ukrayna savaşındaki tutumunun ve tahıl krizi başta olmak üzere enerji ve lojistik krizlerinin çözümündeki diyalog arayışının değerinin sonradan anlaşıldığının altını çizen üye ülke temsilcileri, Türkiye Delegasyonuna ayrı ayrı teşekkürlerini iletti.
