Son dakika haberi...EYT'liler için beklenen haber geldi. Mart ayı başında emeklilikte yaşa takılanlar için yapılan düzenleme yürürlüğe girdi. EYT yasası ile emeklilik başvurusu yapanların Nisan ayı itibarıyla maaşları bağlanacak. EYT başvuru işlemi sonrası ise çalışan EYT'liler kıdem tazminatı hesabı başladı. Devlet, işverenin çalışana ödeyeceği tazminat konusunda kredi kolaylığı tanırken, çalışmaya devam edecek çalışan içinde 5 puanlık prim desteği verecek.
YILLARIN EYT PROBLEMİNİ BAŞKAN ERDOĞAN ÇÖZDÜ
5 milyonu aşkın memurun ek gösterge problemi, 500 bin sözleşmeli memurun kadro sorunu ve yine 5 milyon vatandaşı ilgilendiren EYT meselesi Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın iradesi sonrası tarihe karıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatları sonrası 2022 yılını çok yoğun geçiren hükümet ve Cumhur İttifakı, asrın felaketi depremin gölgesinde 2023 yılının ilk çeyreğinde EYT'yi sorun olmaktan çıkardı.
EYT'nin yürürlüğe girmesi sonrası maaş ve tazminatı hesabı başladı. EYT'liler maaşları normal şartlarda her emekli olan vatandaşlar gibi hesaplanacak. Bunun yanında EYT'lilerin kıdem tazminatı hakkı korunacak. Bu tazminatın ödenmesinde işverenlere uygun koşullarda kredi imkanı tanındı. Bunun yanında çalışmaya devam edecekler için de işverene 5 puanlık bir prim desteği söz konusu olacak.
EMEKLİ MAAŞLARI NİSAN AYINDA BAĞLANIYOR
Mart ayı başında EYT yasası Resmi Gazete'de yürürlüğe girdi ve başvuru işlemleri başladı. Başvuru işlemini Mart ayında yapan emeklilik hakkına sahip EYT'liler için ilk maaş bağlanması Nisan ayından itibaren yapılacak.
EYT'LİLERİN EMEKLİ MAAŞI HESAPLAMASI NASIL YAPILIYOR?
EYT yasası dışında her ay ortalama 40 bin kişi emeklilik için dilekçe veriyordu. EYT'lilerin maaşları da her SGK'lı gibi hesaplanacak.
EYT yasasına tabi vatandaşlardan prim günü ve sigortalılık süresi tamam olanların emekli maaşı hesapları, diğer tüm emekli aylığı bağlananlar gibi, 3 dönem üzerinden yapılacak.
EYT MAAŞ HESABINDA 3 DÖNEM DİKKATE ALINACAK
1999 yılı öncesi, 1999 yılı - 2008 arası ve 2008'den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak.
Bu 3 dönemdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacak. Kısacası emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki prime esas tüm kazançlar dikkate alınacak.
Kişilerin çalıştıkları yıllar, aylık kazançları, çalışma süreleri, yaş beklerken ödenen fazla primler ve işe ara verip vermemiş olmaları emekli maaşı hesaplanırken ödenecek tutarı ortaya çıkaracak.
AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO) VE GÜNCELLEME KATSAYISI EMEKLİ MAAŞI İÇİN BELİRLEYİCİ OLACAK
Matematiksel olarak maaş hesaplanırken ilk olarak 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak ve aylık bağlama oranı ile çarpılacak. Burada çıkan rakam bugüne güncellenecek. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılacak.
YILLIK BÜYÜME ORANININ YÜZDE 30'U MAAŞLARI ARTIRACAK
Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30'u alınacak. Bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacak. Böylece bu 3 hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacak.
Örneğin 2022 yılı için büyüme oranı yüzde 5,6 olurken bununda yüzde 30'u yüzde 1,68 oldu. Bu oran nispetinde tüm emekli maaşları artacak.
PRİME ESAS KAZANÇ YÜKSEKSE EMEKLİ MAAŞI DA YÜKSEK OLACAK
EYT'ye tabi olanlar da temelde bütün emekliliğe hak kazanmışlar gibi prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK'ya bildirilen prime esas kazanca göre maaş alacak. Yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak.
Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor. Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI 5.500 TL OLDU
EYT'lilerin en çok merak ettiği konuların başında 2023 emekli zammı ve en düşük emekli maaşı düzenlemesiydi. Ocak 2023 emekli ve memur zammı yüzde 30 olarak yasalaştı. En düşük emekli maaşı ise Ocak-Temmuz dönemi için 5.500 TL olarak belirlendi. Böylece EYT yasası ile emekli olacakların alacağı en düşük maaş 5.500 TL oldu.
EMEKLİLİK İÇİN İSTİFA EDEN EYT'LİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI VAR
EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği konulardan bir diğeri maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor.
Bir EYT'li emeklilik başvurusu için karar aldığında yasal olarak tazminat hakkı da doğacak. Normal şartlarda bilindiği üzere istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor. Burada emeklilik nedeniyle istifa etmek tazminat almanın esas kuralı olarak dikkat çekiyor. Ek olarak burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmuyor. SON BRÜT MAAŞ TAZMİNAT İÇİN DOĞRUDAN BELİRLEYİCİ OLACAK
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor.
Asgari ücret 2023'ün 8.506 TL olarak belirlenmesi sonrası ülkemizde uygulanan en düşük brüt maaş 10.008 TL oldu.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI 19 BİN 982 TL OLDU
Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15.371 lira olarak uygulanıyordu. Hazine ve Maliye Bakanlığ yeni kıdem tazminatı tavanını yüzde 30 artışla 19.982,83 TL olarak açıkladı.
NOT: Özel sektörde işveren isterse kıdem tazminatı tavanını aşarak çalışanın brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatı ödemesi yapabilir. Ancak tavanı aşan kısım ücret gibi değerlendirilerek gelir vergisi ve sigorta primine tabi tutulur.
KIDEM TAZMİNATI İÇİN SADECE DAMGA VERGİSİ VAR
Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve bakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
TAZMİNAT HESABI GİYDİRİLMİŞ ÜCRET İLE YAPILIYOR
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırıyor.
Daha anlaşılabilir olmak adına mevcut asgari ücret üzerinden tazminat hesabı yapalım:
2023 YILI ASGARİ ÜCRET TABLOSU
BRÜT ASGARİ ÜCRET 10.008 TL
SGK PRİMİ %14 1.401 TL
İŞSİZLİK SİG. PRİMİ %1 100 TL
KESİNTİLER TOPLAMI 1.501 TL
NET ASGARİ ÜCRET 8.506 TL
Örneğin brüt maaşı 10.008 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım.
Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:
Brüt ücret : 10.008 TL
Brüt ikramiye: 20.016 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 20.016/12= 1.668 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 10.008 liradan değil 11.676 lira üzerinden hesaplanacak.
TAZMİNAT HESABI YIL, AY, GÜN OLARAK YAPILIYOR
Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 11.676 TL
10 yıllık tazminat: 116.760 TL
5 aylık tazminat: (11.676/12)X5 = 4.865 TL
15 günlük tazminat : (11.676/360)x15 = 486,5 TL
Toplam tazminat: 122.111,5 TL
NOT: Toplam tazminat üzerinden binde 7,59 oranında damga vergisi kesilecek. Yine örnek olsun diye açıklayacak olursak yukarıdaki toplam tazminat hesabında damga vergisi düşüldüğünde ödenecek tutar 121.184,67 TL olacak.
Kaynak: Sabah
