Modern insanın mumyaların bandajlarının altındakileri görmemesi gerektiği yaklaşımı son dönemde yaygınlık kazandı. Hatta mumyaların genel olarak sergilenmemesi gerektiğini savunanlar da var. Örneğin 2020 yılında İngiltere'nin Oxford şehrinde bulunan Pitt Rivers Müzesi, bir mumyanın ve çeşitli insan kalıntılarının sergilenmesine son verdi. Zira müzenin ziyaretçileri, insan kalıntılarının sergilenmesini "diğer kültürleri ilkel, vahşi ya da ürkütücü addetmek ve ırkçı kalıpları güçlendirmek" olarak yorumluyordu.
"Antik Mısırlıların mumyaların bandajlarının açılmasını istemedikleri de bence epey açık" ifadelerini kullanan Price, eldeki teknolojilerin bandajların altını gerçekten görmek için yeterli olmadığını da vurguladı:
"Ben de geçmişte mumyaların tomografilerinin çekildiği hastanelerde bulundum. Ancak Mısıroloji uzmanlarının ve doktorların hiçbiri tomografiyle elde edilen görüntülerin anlamı üzerinde anlaşamıyordu. Çünkü bu cihazlar kurumuş cesetleri değil canlıları görüntüleyecek şekilde tasarlanmış. Biri bakıp 'Bu filanca hastalığın' göstergesi derken bir başkası 'Hayır, bu mumyalamanın bir sonucu' diyebiliyor. Birinin çıkıp açık açık 'Bilmiyoruz' diyebilmesi gerekiyor."
Diğer yandan Batılı arkeologların mumyaların bandajlarını açması (ve bu süreçte mumyalara zarar vermesi) sömürgeci bir yaklaşım olarak değerlendiriliyor. Nitekim Victoria döneminde tuhaf bir eğlence olarak görülen bandaj açma 1980'lere kadar "araştırma" kisvesi altında devam etti. O günden bu yana bandajların altına dijital görüntüleme teknikleriyle bakılıyor ve sargıların altına yerleştirilmiş muskalardan damarlardaki sertleşmeye çok ilginç ayrıntılar keşfediliyor.
Bandajların altını görme çalışmalarına karşı çıkmak ise tartışmalı bir duruş. Zira çoğu kişi araştırmacı bilgi edinmenin her şeyden önemli olduğunu ya da binlerce yıl önce ölen bir kişinin hislerini göz önünde bulundurmanın abartılı bir saygı olduğunu savunuyor.
RÖNESANS TABLOLARINA BENZER PORTRELER
Manchester Müzesi'ndeki lahit sandıklarının bir kısmı alışık olduğumuz şekilde mavi ve sarıyla süslenmiş, büyük gözleri olan insanları tasvir ediyor. Ancak Daha güncel döneme ait olanlar çok farklı. Onların üzerinde Rönesans dönemi İtalya'sında yapılanlar gibi gerçekçi portreler yer alıyor. Feyyum portreleri adı verilen bu 2 boyutlu resimler ince ahşap üzerine yapıldıktan sonra mumya sandıklarının üzerine yerleştirilmiş ve sergilenme amacı taşıyor.
Bu portreler efsanelerle çelişen bir başa gerçeğin de altını çiziyor. Antik Mısır gizemli ve izole bir kültür değil çok kültürlü bir ülkeydi.
Price, Greko-Romen dönem mumyalarındaki resimlerin çok çeşitli olduğunu belirtti. Örneğin Artemidorus'a (bir Yunan ismi) ait bir mumya var. Bu kişinin Romalı bir elit olduğu tahmin ediliyor. Sandıkta Osiris gibi Mısır tanrılarının çizimlerinin yanında omuz hizasında yıldızlar yer alıyor. Bu yıldızlar Price'ın "Mısırlı-Yunan uyumunu güçlendirmek için yakın zamanda yaratılmış bir tanrı" diye nitelendirdiği Serapis'i sembolize ediyor.
Price, Mısır, Yunan ve Roma kültürlerinin bu şekilde karıştırılmasının sebebini de "Ölen kişinin işini şansa bırakmak istememişler, bütün tanrıları memnun etmeye çalışmışlar" diye özetledi.
Flinders Petrie, Hawara'daki mumyaları ilk bulduğunda bu çokkültürlü hayat tarzını görmeden gelmişti. Ancak kısa süre içinde portre mumyaları Victoria İngiltere'sinde çok popüler oldu. Holman Hunt ve Laurence Alma-Tadema gibi sanatçılar 1888'deki sergiden çok etkilendi. Hatta Oscar Wilde'ın resmi yapıldıktan sonra hiç yaşlanmayan genç bir adamı anlattığı "Dorian Gray'in Portresi" romanına bile bu mumyaların ilham olduğu söyleniyor.
GERÇEK İNSANI DEĞİL İDEAL İNSANI YANSITIYOR
Elbette portreler, mumyaların gerçek yüzlerinin daha fazla merak edilmesine neden oluyor. Ancak Price'a göre, portre o kişinin gerçek halini değil idealize halini yansıtıyor. Çünkü portrelerdekiler hep genç, hep güzel, hep sağlıklı. Price, "Bence bu resimler o kişilerin dış görünüşlerinin idealleştirilmiş hali. İnsanlar bunu tartışacaktır eminim ama bence tanrılara, insanüstü varlıklara benziyorlar" diye konuştu.
Portrelerden birindeki defne dallarına dikkat çeken Price, kişilerin tarzlarının da insanüstü varlıklar olarak görülen Roma İmparatoru ve İmparatoriçesi'nden etkilendiğini belirtti.
Peki Greko-Romen mumyaları eski mumyalarla yan yana sergilenecekse, bu kadar radikal bir tarz değişikliğinin sebebi ne? Price bunun amacının dikkat çekmek olabileceğini ifade ederek, "Düşünün gittiğiniz şapelde yan yana 20 mumya var. Mumyalanmış akrabanızın dikkat çekmesini, oradan geçenlerin dualarını almasını sağlamak için dikkat çekici bir şeyler gerek" dedi.
Elbette bunlar hep yoruma dayalı bilgiler. Ancak şurası kesin: Antik Mısırlılar mumyalanmış akrabalarının binlerce yıl sonra dahi insanlığın merakını cezbedeceğini hiç düşünmemişti. Ancak mumyaların sandıklarını dikkat çekici bir biçimde süsleme çabaları bugün hâlâ bekleneni veriyor. Kimileri sandıklarda resimlerle kimileri bandajların altıyla ilgileniyor. Ama Mumyalar çekiciliklerini hiç ama hiç kaybetmiyor.
Kaynak: Hürriyet
