İnsanlar tarih boyunca dünya üzerinde pek çok yapı inşa etti. Bu yapılardan bazıları binlerce yıldır ayakta duruyor. İşte, dünyanın en eski yerleri...
Kolezyum Kolezyum ya da Flavianus Amfitiyatrosu, İtalya'nın başkenti Roma'da bulunan oval bir amfitiyatrodur. Usta bir komutan olan Vespasianus tarafından M.S. 72 yılında yapımına başlanıp M.S. 80 yılında Titus döneminde tamamlandı. Daha sonraki değişiklikler Domitian hükümdarlığı zamanında yapıldı. Kolezyum, traverten kireç taşı, tüf (volkanik kaya) ve tuğla kaplı betondan yapılmıştır. Kolezyum'un içi Kolezyum, tarihinin çeşitli noktalarında yaklaşık 50.000 ila 80.000 seyirciyi ağırlayabilmiştir. İmparatorlar burada Roma halkını eğlendirmek ve biraz da kendi eğlenceleri için gladyatör dövüşleri gibi çok acımasız eğlenceler düzenlerlerdi. Bunlardan başka pek çok halk gösterileri, deniz savaşları, hayvan avcılığı, infazlar, meşhur savaşların yeniden canlandırılması, klâsik mitolojiye dayanan dramalar da canlandırılırdı. Kolezyum daha sonra barınma yeri, iş dükkânları, dinî kışlalar, istiham, taş ocağı, Hristiyan türbesi olarak çeşitli amaçlarla kullanıldı. Asıl adı Arena iken sonradan girişteki heykelin adını aldı. Günümüzde depremden dolayı harap vaziyette olmasına ve taşlarının çalınmasına rağmen Kolezyum, Roma İmparatorluğu'nun uzun zamandan beri ikonik sembolü olarak görülür. Bugün modern Roma'nın en çok turist çeken yerlerinden biridir. 7 Temmuz 2007 tarihinde, Dünya'nın Yeni Yedi Harikası'ndan biri seçildi. Ayrıca Roma Katolik Kilisesi ile yakın bağlantıya sahiptir. Paskalya öncesi Cuma günü Papa amfitiyatroda fener alayı düzenler.
Maison Carrée Maison Carrée (Türkçe; "kare ev"), Fransa'nın güneyinde, Nîmes şehrinde yer alan ve eski Roma İmparatorluğu sınırları içinde yer alan bölgeler içinde, günümüze kadar en iyi korunmuş halde ulaşan antik tapınak. Tapınak, MÖ 19–16 yılları civarında aynı zamanda Roma'da bulunan Panteon'un da hamisi olan ve Augustus tarafından varis olarak evlatlık edinilen ancak genç yaşta ölen Gaius Julius Caesar ve Lucius Caesar adlı iki oğlunu anısına Marcus Vipsanius Agrippa tarafından yaptırılmıştır. Tapınağın Gaius ve Lucius'a ithaf edildiğini belirten orijinal yazıt Orta Çağ'da silinmiştir. Ancak Jean-François Séguier adında yerel bir bilim insanı, 1758 yılında bronz yazıtın takılı olduğu deliklere ve düzene bakarak orijinal ithaf yazısını çözmüş ve yeniden yazılmasını sağlamıştır.
Toprak Askerler Toprak Askerler ya da Terrakotta Ordusu (Basitleştirilmiş Çince: 兵马俑; Geleneksel Çince: 兵馬俑; pinyin: bīngmǎ yǒng; lit. 'asker ve at cenaze heykelleri'), ilk Çin imparatoru Qin Shi Huang'ın mezarında bulunan terrakotta heykeller. MÖ 210 tarihinde yapılmış olan heykeller, 1974'te Çin'in Shaanxi eyaletine bağlı Xi'an yakınlarında bir çiftçi tarafından bulunmuştur. Ordunun "İlklerin imparatoru" olarak bilinen Qin Shi Huang'ın mezarını koruduğuna inanılır. Çin'deki tüm beylikleri yenip Savaşan Devletler dönemine son veren Qin Shi Huang, Qin Hanedanı'nı kurarak kendini imparator ilan etmiştir. Tarihçi Si Maqian'in kaydettiğine göre, Qin Shi Huang henüz hayattayken MÖ 246 yılında başlanan mezarının inşası 30 küsur yıl sürmüş, inşaatta 700 bin kişi çalıştırılmıştır.
Çin’in Shaanxi eyaletinin Xi’an kenti civarındaki Lishan bölgesinde bulunan mezarın temeli dörtgen şeklinde, güneyden kuzeye 350 metre uzunluğunda, doğudan batıya 345 metre genişliğindedir; 76 metre yüksekliğinde toprak bir piramit şeklindedir. Boyları 183-195 santimetre arasında değişen bu heykel askerlerin her birinin yüz ifadesi farklıdır. Kazı alanında çoğu hala toprak altında 8000 asker, 520 atıyla birlikte 130 savaş arabası, 150 süvari atı bulunduğu tahmin edilmektedir. Qin Shihuang Mezarı ve Terra Cotta Ordusu, 1987 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirasları Listesi’ne alınmıştır.
Sanchi Sanchi (सांची), Hindistan'ın Madhya Pradesh eyaleti, Raisen Bölgesi'ndeki Sanchi Kasabasındaki bir tepede, Büyük Stupa'sı ile ünlü bir Budist yerleşkesidir. Madhya Pradesh'in başkenti Bhopal'in 46 kilometre (29 mil) kuzeydoğusundadır. Sanchi'deki Büyük Stupa, Hindistan'daki en eski taş yapılardan biridir ve ilk olarak imparator Asoka tarafından M.Ö. 3. yüzyılda yaptırılmıştır. Çekirdeği Buda'nın kalıntıları üzerine inşa edilmiş basit bir yarı küresel tuğla yapıydı. 1989 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir. Partenon Partenon (Antik Yunanca: Παρθενών; Modern Yunanca: Παρθενώνας), Athena'nın tapınağıdır, MÖ 5. yüzyılda Atina Akropolisi'nde inşa edilmiştir. Antik Yunan'dan günümüze kalan yapılar arasında en iyi bilinenidir ve Antik Yunan mimarisinin en büyük eseri olarak kabul edilir. Tamamen mermerden inşa edilen tapınağın mimarları Iktinos ve Kallikrates’dir. Dış cephesinde kullanılan heykeltıraşlığın, Yunan sanatının en yüksek noktası olduğu düşünülür. Dünyanın en büyük kültürel abidelerinden biri olarak Partenon, Antik Yunan'ın ve Atina demokrasisinin de sembolüdür. Tapınak Dor düzeni ile inşa edilmiştir. Partenon isminin Athena Parthenos'un kült heykelinden geldiği sanılmaktadır. Bu heykel Fidias tarafından fildişi ve altın kullanılarak yapılmıştır, Athena'nın sıfatı Partenos (παρθένος, bakire) tanrıçanın bekaretini simgelemektedir
Pasargad Kiros'un Mezarı Pasargad veya Pasargaday, Ahameniş hanedanının ilk başkenti olan antik kenttir. Bugünkü İran'ın güneybatısında, Persepolis'e 78 km, Şiraz'a 130 km uzaklıktadır. Büyük Kiros olarak da anılan II. Kiros (Keyhüsrev) (MÖ 590-529), MÖ 550 yılında Med hükümdarı Astiages'e karşı zafer kazandığı savaş alanına yakın olduğu için Pasargad'ı imparatorluğunun başkenti yaptı. I. Darius'un MÖ 522 yılında tahta geçmesinden sonra hanedanın yeni başkenti Pasargad'ten Persepolis'e taşınmıştır.
Keops Piramidi Keops Piramidi, Khufu Piramidi ya da Büyük Piramit; günümüzde Mısır’ın başkenti Kahire'nin bir parçası olan Gize'yi çevreleyen antik “Gize mezar kenti”nde bulunan üç anıtsal piramitten en eski ve en büyük olanıdır. MÖ 2551-2560 yılları civarında yapıldığı sanılan bu anıtsal kompleks, Dünyanın yedi harikasından biri olup, bu yedi harika içinde günümüze kadar ulaşan tek eserdir.
Zoser Piramidi Zoser Piramidi, basamaklı piramit ya da Zoser'in basamak piramidi, günümüzden 4 bin 700 yıl önce MÖ 27. yüzyıl'da Mısır'ın üçüncü hanedanı döneminde Firavun Zoser adına yapılmıştır. Antik Mısır'da yapılan ilk ve en eski piramittir. Tasarımı, çağının dehaları arasında gösterilen vezir İmhotep'e ait olan altı basamaklı piramit, başkent Kahire'nin batısındaki Sakkara bölgesinde yer almaktadır. Zoser piramidi diğer piramitlerden farklı olarak merdivenli inşa edildi. Piramidin girişi en üst basamaktadır. Firavun Zoser'e ait olan piramidin duvarları kabartmalarla süslüdür. Diğer piramitlerde mezar içleri süslenmemiştir. Bu da diğer piramitleri basamaklı piramitten ayırmaktadır.
Pentre Ifan Yapılışı (Yıl): Milattan Önce 3500 Stonehenge’in ünlü dikilitaşları çok çok uzaktaki bir yerden geliyor. Şu ana kadar bilinen buydu. Ancak, arkeologlar bu gizemli anıtta, tıpkı dikilitaşlar gibi uzun seyahatlerden sonra alana ulaşmış bir şeyler daha keşfetti: alana gömülmüş kesinlikle yerli olmayan 10 insan. İnsan kalıntıları üzerinde yapılan yeni analize göre bu 10 insan Stonehenge’in üzerinde yükseldiği Salisbury Ovası’ndan değil. Araştırmacılar, bu yabancıların anıttaki, ıslandıklarında veya kırıldıklarında mavimsi bir renk aldıklarında dolayı bu şekilde adlandırılan, mavi taşların Galler’in batısından Salisbury Ovası’na taşınmasında yardımcı olmuş olabileceğini söylüyor.
Ggantija Tapınakları Ġgantija tapınakları, Xagħra Platosu'nun sonunda, güneybatıya dönük bir konumda bulunur. Bu megalitik anıt, aslında yan yana inşa edilmiş ve bir duvarla ayrılmış iki tapınaktan oluşmaktadır. Güneydeki tapınak daha büyük ve eskidir, yaklaşık MÖ 3600 yıllarına tarihlenmiştir. Aynı zamanda daha iyi korunmuştur. Planında beş adet yarım kubbe bulunur. Ġgantija tapınakları, Malta'daki Megalit Tapınaklar'ın ilk yapılanıdır. Tapınakları yapanlar, iki Ġgantija tapınağını Neolitik Çağ'da (c. MÖ 3600-2500) tamamladılar. Yaklaşık 5500 yıllık olan kompleks, dünyanın en eski dini yapılarından biridir. Malta'nın diğer megalitik tapınakları ile birlikte UNESCO Dünya Miras Listesi'nde bulunur.
Barnenez Yapılışı (Yıl): Milattan Önce 4850 Arkeolojik araştırmalara göre belirlenen dünyanın en eski binası, Milattan Önce 4850 yılına ait Barnenez. Fransa’nın Finistère yerleşiminin kuzeyinde yer alan bu yapı 72 metre uzunluğa ve 25 metre genişliğe sahip. Binanın yüksekliğinin ise 8 metrenin üzerinde olduğu belirtiliyor. Tarihin derinliklerinden gelen bu kalıntının bir anıt mezar olduğu kanısı hakim. Yapının sağlamlığı ve genişliği de, buranın kabile döneminde yaşayan önemli bir siyasi ya da ruhani lidere ait olabileceği savını destekler nitelikte.
Göbekli Tepe Yapılışı (Yıl): Milattan Önce 12000-8400 Göbeklitepe, Şanlıurfa'nın 20 kilometre kuzeydoğusundaki Örencik köyü yakınlarında, yaklaşık 300 metre çapında ve 15 metre yüksekliğinde geniş görüş alanına hakim bir konumda yer almaktadır. Neolitik döneme ait Göbeklitepe, ilk tapınağın dolayısıyla yeryüzündeki ilk inancın merkezi olabilmesi açısından önemli. Bu bölgede yaklaşık 20 tapınak tespit edilmiş ve şu ana kadar yalnızca 6 tapınak gün ışığına çıkartılmıştır.
Göbeklitepe'nin inşa edildiği dönemde insanoğlu bitki toplayan ve hayvanları avlayan küçük gruplar halinde sürekliliğini sağlıyordu. Kayalık bölgelerden, büyük sütunların ve ağır taşların el arabaları ve yük hayvanları olmadan 2 kilometre taşınarak Göbeklitepe'ye getirilmesi için muhtemelen tarihte insanların ilk defa bu kadar kalabalık bir şekilde bir arada olması gerekmişti.
Mağarada duvarlarındaki avcılığı temsil eden resimlerden ziyade burada hayvan figürleri tek ve kabartma olarak işlenmiş, sanatsal açıdan farklı bir anlayışı etkileyici biçimde yansıtmaktadır. Taşlar üzerinde işlenmiş akrep, tilki, boğa, yılan, yaban domuzu, aslan, turna ve yaban ördeği figürleri yer almaktadır. Bir kısım arkeoloğa göre bu hayvan figürleri tapınağı ziyaret eden farklı kabilelerin sembolü olarak nitelendiriliyor. Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunan Göbeklitepe, Bahreyn’in başkenti Manama’da gerçekleştirilen toplantıda kalıcı listeye alındı.
Kaynak: Aydınlık
