Üst banknot ihtiyacı

Son yıllarda Türkiye ekonomisinde yaşanan hızlı değişim ve enflasyon oranlarındaki artış, cebimizdeki fiziki para ile ilgili de değişimlere yol açtı. Yükte ağır pahada hafif banknotlarla dolaşmak durumunda kalıyoruz. Bu belirgin durum para politikasında bazı yenilikleri gerektiriyor. Bu bağlamda, 500, 1000, 2000 ve hatta 5000 TL'lik banknotların basılması, birçok açıdan fayda sağlayabilir. En başta da vatandaşın kendi parasına duyduğu hürmeti güçlendirebilir. Bu psikolojik bir şey, bugün en büyük banknotumuzun 20 ekmek veya 250 gr et alabildiği düşünüldüğünde demek istediğim anlaşılabilir.

Bugün zorunlu olarak tüm ödemeler kartlar ile yapılıyor. Küresel ekonomi, kaydi ödemeyi dayatsa ve bu devletlerin de lehine olan bir durum olsa da, bu durumun insanlar üzerindeki etkisine de bakmak gerekiyor. Daha önce kredi kartı kullanmamış insanlar yükte ağır para taşımaktansa kredi kartı kullanmaya başlayabiliyor. Halkımızın finansal okur yazarlık seviyesi ile düşündüğümüzde çoğu kişi için kredi kartı kullanımı bir çıkmaza dönüşebiliyor.

Bununla beraber bankacılıktaki nakit taşıma operasyonunun da zor bir dönemden geçtiğini söylemek mümkün. Örneğin, bayramın arife günü sabah 11 civarı bile fiziki bir alan limiti olan bankamatiklerde para bulmak çok zor hale gelmişti. 

Bununla beraber dolaşımda elimize geçen banknotlara baktığımızda da yeni basılmış olduklarını görüyoruz. Demek ki aktif bir fiziki banknot basımı ihtiyacı da var ve bu merkez bankası için de operasyon, zorluklar ve maliyet oluşturuyor olabilir. 

Fiziki para taşıma zorluğu nedeniyle esnaf da zorlanmakta. Nakit çalışan birçok işletme IBAN’a para alma yolunu tercih etmekte. Şahsi IBAN’ların kullanıldığını da sıklıkla okuyoruz ve bu vergilendirme için de büyük bir sıkıntı oluşturuyor. Ticareti kayıt altına alalım derken ticarette nakit ödeme ve fişini alma esasına dayalı ahenk de bozuluyor.

Bugün kullandığımız dokuzuncu emisyon grubu banknotlar 2009 yılında piyasaya sürülmüştü. Sahteciliğe karşı gelişmiş güvenlik özellikleri ile donatılmış yeni banknotlar ekonomik güvenliği de artıracaktır.

Özetle, 500, 1000, 2000 ve 5000 TL'lik banknotların basılmasının, ekonomik ihtiyaçlara yanıt veren, pratik ve güvenli bir adım olacağını düşünüyorum. Enflasyon, nakit taşıma zorlukları, bankacılık işlemleri ve ticaretin gereklilikleri göz önünde bulundurulduğunda, bu adımın atılması kaçınılmazdır. 

Şimdi benim için en önemli konuyu da gündeme getirmek isterim. Yeni banknotlardaki tema ne olmalıdır? Bugünkü banknotlardaki durum şu idi: *

• 5 TL: Ordinaryüs Prof. Dr. Aydın Sayılı’ın portresi, güneş sistemi, atomun yapısı, DNA ve ilk çağ mağara resimleri
• 10 TL: Ordinaryüs Prof. Dr. Cahit Arf’ın portresi, “Arf Değişmezi”, aritmetik diziler, abaküs, sayılar ve ikili (Binary) sayı sistemi
• 20 TL: Mimar Kemaleddin’in portresi, “Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası”, kemer, dairesel motif ve mimarinin üç boyutlu yapısını simgelemek üzere küp, küre, silindir gibi formlar
• 50 TL: Fatma Aliye Topuz’un portresi, “hokka, tüy kalem, kâğıt ve kitap” gibi figürler, “çiçek” motifleri
• 100 TL: Itri’nin portresi, “notalar, kudüm ve ud gibi enstrümanlar” ile “ney üfleyen Mevlevi dervişi” figürü
• 200 TL: Yunus Emre’nin bir portresi, “Yunus Emre’nin anıt mezarı, gül motifi, güvercin motifi, ‘Sevelim, Sevilelim’ dizesi 

Türkiye Cumhuriyeti’nin önündeki 20 yılda en önemli tema, “Bölgesel Güç ve Lider Ülke Türkiye, Türk Asrı, Türkiye Yüzyılı” vizyonlarıdır. O halde yeni Türkiye Cumhuriyeti banknotlarının Türk Devleti Teşkilatı üyeleri ile ortak kökümüze ve kültürümüze işaret etmesi tercih edilmelidir.