Roblox engellenmeli mi?

Roblox engellenmeli mi? Bu soruyu “LGBT, pedofili, siber zorbalık, simüle şiddet engellenmeli mi” diye sorsam kimse hayır demezdi. Türkiye de geçtiğimiz hafta Roblox uygulamasını mahkeme kararı ile engelledi. Benim açımdan bu yapılmasaydı, kanun görevini yapmıyor diyebilirdim. 

Sadece Türkiye'de değil, Amerika Birleşik Devletleri'nde de Roblox ve benzeri çocukları hedefleyen, yani tabiri caizse çocukların cebindeki sakız parasını almayı hedefleyen ama bunu yaparken de ahlak ve etiğin çok ötesine geçen uygulamalarla ilgili çok ciddi bir karşı kampanya var. Bu karşı kampanya, özellikle bu uygulamaların, çocukların istismarına yönelik, pedofiliye yönelik, siber zorbalığa yönelik, hazır olmayan çocukların yetişkin içeriğine maruz bırakılmasına yönelik, hatta simüle edilmiş şiddet diyebileceğimiz uygulamaların, bu oyun uygulamaları içerisinde çocukların karşısına çıkarılmasına karşı yaygın bir dijital ayaklanma var aileler tarafında. Hatta FBI dahi aileleri uyarıyor, bu uygulamalara dikkat edin diyor. Ancak aileler içinde bunları yönetmek, bunları kontrol etmek, çocukların talepleri karşısında onları dizginlemek neredeyse imkânsız ve ister istemez çocuklar bu risklere maalesef maruz kalıyorlar. 

Benim gördüğüm kadarıyla internetteki görüşlerini beyan eden psikologlar da, bu uygulamanın engellenmesini doğru olarak tanımlıyorlar. Bu oyunlarda simüle edilmiş bir dünyada, sümüle karakterlerle, LGBT cinselliği, yetişkin içerikleri, simüle edilmiş şiddet, vurma, kırma, öldürme gibi içerikler çocukların bilinçaltını, yeni yetişen dimağlarını gerçekten etkiliyor. 

Bu Roblox konusu biraz sosyal medya konusuyla da ilişkili. Geçtiğimiz hafta Amerika'da MIT Üniversitesi‘nden iki tane profesör bir makale yayınladılar.[1] Bu makalelerinde çok özetle şunu dediler, sosyal medya şirketleri, reklam uğruna, yani para kazanmak uğruna, ahlaki sınırları hiçe sayarak, yeter ki etkileşim olsun, yeter ki paylaşımlar artsın şeklindeki bir dürtüyle, güdüyle içeriğin azalmasını engellemek istemiyorlar. İçeriğin ve etkileşimin artması için de sınırlar olmaksızın çalışıyorlar. Makalede iki profesör şöyle bir öneri ortaya koydu: 500 milyon doları geçen reklam geliri üreten sosyal medya şirketlerinin %50 vergilendirilmesi. Sosyal medya şirketlerini biraz daha içerik üzerinden, reklam üzerinden para kazanmaktansa, abonelik üzerinden, kaliteli içerik üzerinden para kazanmaya doğru itecek bir önerileri var. Yani düşünün, Amerika'da da bu sorun artık akademinin de tartıştığı, akademinin de öneriler getirdiği bir karşı konu olmuş durumda. 

İşin kötüsü, Roblox aslında baktığınızda iyiye kullanmış olsanız, iyi bir yapı gibi de düşünülebilir. Ancak içerikleri denetlemek mümkün değil. Burada her platform kullanıcısı, oyuna eklemeler yapabiliyor, modüller geliştirebiliyor, yeni oyunlar oluşturabiliyor. Platform kendi içinde kötü içeriklerin engellenmesine yönelik işler bir yol sunmadığı için de platform yukarıda bahsedilen içeriklerin merkezi haline geliyor, mecburen platformun külliyen engellenmesi söz konusu oluyor.

Unutmayalım, bir oyun, bir sosyal medya platformu kanunlara uymadı ve engellendi diye dünya yıkılmaz. Nasıl AB’de veya ABD’de kanunların emirlerini uyguluyorlarsa burada da uygulamalarını beklemekten daha doğal bir şey de olamaz. Önemli olan, devletin egemenliğini gösterip gösteremediği, vatandaşların devlete delege ettiği “beni koru” görevini yaparak onları risklerden koruyup koruyamadığıdır. 

[1]  Daron Acemoglu and Simon Johnson, The Urgent Need to Tax Digital Advertising, Network Law Review, Spring 2024 - https://www.networklawreview.org/acemoglu-johnson/